Η Αποτυχία ως ορισμός, διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο καθώς υπάρχουν διαφορετικά συστήματα πεποιθήσεων και διαφορετικές αξίες στον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά. Έτσι ένας γενικός ορισμός της αποτυχίας είναι «η μη επίτευξη του εκάστοτε στόχου που θέτει ο άνθρωπος, ο οποίος μεθοδεύεται προγενέστερα, μέσω της διαδικασίας απόφασης, σχεδιασμού, υλοποίησης». Όμως η αποτυχία με την κυριολεκτική ερμηνεία του ορισμού δεν αποτελεί πρόβλημα, γιατί ακόμη και μη επίτευξη του στόχου μιας συνειδητής απόφασης με σωστό σχεδιασμό και δράση είναι ακόμη μια νέα εμπειρία που θα μας βοηθήσει να κάνουμε το επόμενο ή και παράλληλα βήματα προόδου στην αυτοπραγμάτωσή μας.

Η πραγματική αποτυχία, που αποτελεί και το μεγαλύτερο εμπόδιο στην αυτοπραγμάτωση και εξέλιξή μας, είναι «η μη πραγματοποίηση οποιαδήποτε σχεδιασμού, οποιασδήποτε επιθυμίας, εξαιτίας του φόβου της πιθανής αποτυχίας επίτευξης του επιθυμητού στόχου».

Οι αιτίες της φοβίας εντέλει της αποτυχίας, μπορεί να είναι πολύ-παραγοντικές. Πιο συγκεκριμένα, οι μη υποστηρικτικοί ή επικριτικοί γονείς συνδέονται με μια από τις πιο βασικές αιτίες καθώς υπονομεύτηκαν ή ταπεινώθηκαν ως παιδιά. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την δημιουργία αρνητικών συναισθημάτων-συμπεριφορών τα οποία και μεταφέρθηκαν στην ενήλικη ζωή τους. Επίσης κάποιο τραυματικό γεγονός μπορεί να αποτελέσει αιτία. Για παράδειγμα του να σηκωθεί ένας μαθητής στον πίνακα της τάξης και να «αποτύχει» να αποδώσει όσα ήξερε σχετικά με το θέμα που τέθηκε. Η εμπειρία αυτή εφόσον πραγματοποιήθηκε παρουσία και άλλων ατόμων και εφόσον αξιολογήθηκε από τον ίδιο ως τραγική, μεταγενέστερα θα εκδηλώνεται ως «φόβος αποτυχίας».

Πως εκδηλώνεται συνήθως;

Από την στιγμή που έχουμε «κατακλυστεί» από τον φόβο της αποτυχίας, είναι πιθανό να υπάρχουν τα εξής συμπτώματα-συμπεριφορές:

• Απροθυμία από το άτομο να αναλάβει ή να δοκιμάσει νέα πράγματα ή αρμοδιότητες υπό τον φόβο κακής-ανεπαρκούς εκτέλεσης-πραγματοποίησης αυτών.
• Αναβλητικότητα ή και υπερβολικό  άγχος κατά την διάρκεια της πραγματοποίησης στόχων. Πολλές φορές μάλιστα τα άτομα αυτά αισθάνονται ανεπαρκή, υποδεέστερα και αποδίδουν μάλιστα στον εαυτό τους, επίθετα όπως : ανίκανος, άχρηστος, «λίγος».

Εδώ θα μιλήσουμε για την «Διαχείριση του Φόβου της Αποτυχίας», τονίζοντας τα εξής:

Πάντα υπάρχει πιθανότητα αποτυχίας, με την έννοια της μη επίτευξης (λιγότερο ή περισσότερο) του απολύτως επιθυμητού. Δεν είναι δυνατό αναζητούμε «εγγυήσεις» γιατί κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό. ‘Άρα ο «φόβος» υφίσταται, παραμονεύει και αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να βρίσκουμε τρόπους ώστε να τον αντιμετωπίζουμε, να τον μειώνουμε. Αυτό μπορεί να συμβεί ως εξής:

• Καταρχήν, καλό θα είναι επειδή ο φόβος της αποτυχίας μας συνδέεται με το ΑΒΕΒΑΙΟ και το ΑΓΝΩΣΤΟ, να προσπαθούμε να προσεγγίζουμε με λογικά και πραγματικά επιχειρήματα. Αυτό σημαίνει πως αξιολογούμε καταστάσεις και συμβάντα, ελαχιστοποιώντας την περίπτωση αποτυχίας μας.
• Ενισχύουμε την θετική μας σκέψη, προσπαθώντας έτσι να τονώσουμε την αυτοπεποίθησή μας και να αποτρέψουμε τις αρνητικές  σκέψεις να κατακλύσουν τις ενέργειές μας. Όσο τονώνουμε τον εαυτό μας, τόσο μειώνουμε την πιθανότητα αποτυχίας.
• Ορίζουμε μικρότερους-ενδιάμεσους στόχους και όχι έναν και μεγάλο στόχο. Και αυτό γίνεται για τοβ εξής λόγο. Πολλές φορές εστιάζουμε στον τελικό μας προορισμό, αγνοώντας τις ενδιάμεσες φάσεις, με αποτέλεσμα να μην συγκεντρωνόμαστε σε κάθε βήμα ξεχωριστά. Άρα με την επίτευξη μικρότερων στόχων, τονώνεται η αυτοπεποίθησή μας, συνεπώς κινητοποιούμαστε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο προκειμένου για την επίτευξη των στόχων μας.

Αυτό που πάντα όμως έχει σημασία, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα της προσπάθειας μας, είναι να αισθανόμαστε δυνατοί αλλά και έτοιμοι για το νέο μας ξεκίνημα που θα μας δελεάσει και θα μας  «ιντριγκάρει». Κάθε τι που φαντάζει «άγνωστο», είναι αυτό που θα μας κάνει ψάξουμε, να σκεφτούμε, να σχεδιάσουμε και να μεθοδεύσουμε τις κινήσεις μας, ώστε λαμβάνοντας την τελική απόφαση της υλοποίησης ο «φόβος της αποτυχίας» να είναι υπαρκτός ως στατιστικό ενδεχόμενο και όχι ως συναισθηματικό βίωμα με τα προαναφερόμενα συμπτώματα.

Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε πως ακόμη και μια αποτυχία είναι ένα «μάθημα ζωής», που μπορεί να μας κάνει «σοφότερους», σε κάθε επόμενή μας κίνηση.

Χρυσάνθη Λυκουρέντζου Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας  Πηγή