Το φαινόμενο αυτό επινοήθηκε από ένα δοκίμιο του Γάλλου φιλόσοφου Denis Diderot με τον αξιοσημείωτο τίτλο «Λυπάμαι για το χωρισμό με το παλιό μου ρούχο». Η ουσία του φαινομένου είναι η εξής: Γιατί θέλουμε πράγματα που δεν χρειαζόμαστε – και τι να κάνουμε γι ‘αυτό.
Ο Ντενίς Ντιντερό έζησε σχεδόν ολόκληρη τη ζωή του στη φτώχεια, αλλά όλα άλλαξαν το 1765. Τότε ο Ντιντερό ήταν 52 ετών και η κόρη του επρόκειτο να παντρευτεί, αλλά δεν μπορούσε να της προσφέρει προίκα. Παρά την έλλειψη πλούτου του, το όνομα του Ντιντερό ήταν γνωστό επειδή ήταν ο συνιδρυτής και συγγραφέας της Εγκυκλοπαίδειας, μιας από τις πιο περιεκτικές εγκυκλοπαίδειες της εποχής.
Όταν η Μεγάλη Αικατερίνη, η αυτοκράτειρα της Ρωσίας, άκουσε για τα οικονομικά προβλήματα του, προσφέρθηκε να αγοράσει τη βιβλιοθήκη του από αυτόν για £ 1000 Αγγλικές λίρες. Ξαφνικά, ο Ντιντερό είχε πολλά χρήματα.
Και μάλιστα ενώ του πλήρωσε τη βιβλιοθήκη του, η Μεγάλη Αικατερίνη ζήτησε από την Diderot να κρατήσει τα βιβλία έως ότου τα χρειαζόταν και του έδινε έναν ετήσιο μισθό για να ενεργήσει ως βιβλιοθηκάριος.
Λίγο μετά από αυτήν την τυχερή πώληση, απέκτησε μια νέα κόκκινη ρόμπα. Τότε όλα πήγαν στραβά. Η κόκκινη ρόμπα του Ντιντερό ήταν όμορφη. Τόσο όμορφη, που παρατήρησε αμέσως πώς ήταν εκτός τόπου όταν περιβαλλόταν από τα υπόλοιπα φτωχά αγαθά του.
Σύμφωνα με τα λόγια του, «δεν υπήρχε πλέον συντονισμός των πραγμάτων, καμιά ενότητα των πραγμάτων μου, δεν υπάρχει άλλη ομορφιά» μεταξύ της ρόμπας του και των υπόλοιπων αντικειμένων του. Ο φιλόσοφος σύντομα ένιωσε την επιθυμία να αγοράσει μερικά νέα πράγματα που να ταιριάζουν με την ομορφιά της ρόμπας του. Αντικατέστησε το παλιό του χαλί με ένα νέο από τη Δαμασκό. Διακόσμησε το σπίτι του με όμορφα γλυπτά και ένα καλύτερο τραπέζι κουζίνας. Αγόρασε έναν νέο καθρέφτη για να τοποθετηθεί πάνω από το μπουφέ και η «αχυρένια φτωχή καρέκλα του, που υποβιβάστηκε να πάει στον προθάλαμο, αντικαταστάθηκε από μια δερμάτινη καρέκλα».
Αυτές οι αντιδραστικές αγορές έχουν γίνει γνωστές ως το φαινόμενο Ντιντερό. Το φαινόμενο Ντιντερό δηλώνει ότι η απόκτηση ενός νέου πράγματος συχνά δημιουργεί ένα κύκλο κατανάλωσης που σας οδηγεί να αποκτήσετε περισσότερα νέα πράγματα. Ως αποτέλεσμα, καταλήγουμε να αγοράζουμε πράγματα που ο προηγούμενος εαυτός μας δεν χρειαζόταν ποτέ για να αισθανθεί ευτυχισμένος ή γεμάτος.
Γιατί θέλουμε πράγματα που δεν χρειαζόμαστε
Αγοράζετε ένα νέο φόρεμα και τώρα πρέπει να ταιριάξετε παπούτσια και σκουλαρίκια. Αγοράζετε στο παιδί σας μια μεγάλη κούκλα και βλέπετε ότι αγοράζετε περισσότερα αξεσουάρ από όσα μπορείτε να φανταστείτε. Αγοράζετε έναν νέο καναπέ και ξαφνικά αμφισβητείτε τη διάταξη ολόκληρου του καθιστικού σας. Αυτές οι καρέκλες; Αυτό το τραπεζάκι; Αυτό το χαλί; Όλοι πρέπει να φύγουν. Η ζωή έχει μια φυσική τάση να γεμίζει με περισσότερα. Σπάνια προσπαθούμε να υποβαθμίσουμε, να απλοποιήσουμε, να εξαλείψουμε, να μειώσουμε. Η φυσική μας τάση είναι πάντα να συσσωρεύουμε, να προσθέτουμε, να αναβαθμίζουμε και να χτίζουμε.
Όπως πολλοί άλλοι, μπορείτε και εσείς να έχετε πέσει θύματα του Φαινομένου Ντιντερό. Πρόσφατα αγόρασα ένα καινούργιο αυτοκίνητο και κατέληξα να αγοράζω κάθε είδους επιπλέον πράγματα για να μπει μέσα σε αυτό. Αγόρασα ένα μανόμετρο ελαστικών, έναν φορτιστή αυτοκινήτου για το κινητό μου, μια επιπλέον ομπρέλα, ένα κουτί πρώτων βοηθειών, ένα μαχαίρι τσέπης, έναν φακό, κουβέρτες έκτακτης ανάγκης, ακόμη και ένα εργαλείο για κοπή της ζώνης ασφαλείας. Επιτρέψτε μου να επισημάνω ότι κατείχα το προηγούμενο αυτοκίνητό μου για σχεδόν 22 χρόνια και σε καμία περίπτωση δεν ένιωσα ότι αξίζει να αγοράσω κάποιο από τα προαναφερθέντα αντικείμενα. Και όμως, αφού πήρα το λαμπερό καινούργιο αυτοκίνητό μου, βρέθηκα να πέφτω στην ίδια ανάγκη κατανάλωσης με τον Ντιντερό.
Μπορείτε να εντοπίσετε παρόμοιες συμπεριφορές σε πολλούς άλλους τομείς της ζωής: Το φαινόμενο Ντιντερό μας λέει ότι επειδή στη ζωή σας θα έχετε πάντα περισσότερα πράγματα να παλεύουν για να μπουν μέσα σε αυτή, πρέπει λοιπόν να καταλάβετε πώς να επιμεληθείτε, να εξαλείψετε και να εστιάσετε στα πράγματα που έχουν σημασία μόνο.
Σχεδόν κάθε συνήθεια αγορών νέων πραγμάτων ξεκινά από ένα γεγονός. Ένας από τους γρηγορότερους τρόπους για να μειώσετε την ισχύ του φαινομένου Diderot είναι να αποφύγετε την ενεργοποίηση της συνήθειας που την προκαλεί: Την κατάργηση της εγγραφής σας σε εμπορικά email. Την εξαίρεση σας από καταλόγους περιοδικών με πράγματα από την αλληλογραφίες τους. Αποκλείστε τους αγαπημένους σας ιστότοπους αγορών χρησιμοποιώντας εργαλεία όπως το Freedom . Αγοράστε αντικείμενα που ταιριάζουν στο τρέχον περιβάλλον σας. Δεν χρειάζεται να ξεκινάτε από το μηδέν κάθε φορά που αγοράζετε κάτι νέο. Όταν αγοράζετε νέα ρούχα, αναζητήστε αντικείμενα που ταιριάζουν καλά με το τρέχων σετ της ντουλάπας σας. Όταν κάνετε αναβάθμιση σε νέα ηλεκτρονικά είδη, αποκτήστε πράγματα που ταιριάζουν καλά με τα τρέχοντα κομμάτια σας, ώστε να αποφύγετε να αγοράσετε νέους φορτιστές, προσαρμογείς ή καλώδια.
Πώς μπορείτε θα προστατευτείτε από το φαινόμενο Ντιντερό; Πρώτα απ’ όλα πρέπει να κατανοήσετε ότι πρόκειται για μια ψυχολογική τάση που οπωσδήποτε θα εμφανιστεί εφόσον πιάσατε την καλή. Δεν χρειάζεται όμως να παρασυρθείτε σε μεγάλες αλλαγές. Παρατηρήστε τι ακριβώς κάνετε. Έχετε αρχίσει να καταναλώνετε περιττά πράγματα και δεν ενδιαφέρεστε για το κόστος τους; Χαλιναγωγήστε τις επιθυμίες σας ως ένα είδος πρόληψης και εγκράτειες κατανοώντας ότι δεν χρειάζεται να αλλάξετε συμπεριφορά. Για παράδειγμα, μην κερνάτε τους άλλους με το παραμικρό και μην ξανοίγεστε οικονομικά. Αυτό θα σας αποτρέψει από ανόητες γενναιοδωρίες οι οποίες αποτελούν τον προθάλαμο της απιστίας.
Αναλύστε και προβλέψτε το κόστος κάθε κίνησης που κάνετε υπενθυμίζοντας στον εαυτό σας ότι η ιδιοκτησία αγαθών δεν είναι αυτό που προσδιορίζει έναν άνθρωπο. Αν τα πάτε καλά με τα καταναλωτικά αγαθά κατά πάσα πιθανότητα θα γλιτώσετε από την απιστία γιατί αυτή συνήθως έρχεται εν μέσω σπατάλης. Αυτό το γνωρίζουν πολύ καλά οι γυναίκες οι οποίες θέλουν τον άνδρα κουβαρντά αλλά τον σύζυγο σφιχτοχέρη. Αν μάλιστα θέλετε να είστε ασφαλείς, ρίξτε το στην τσιγκουνιά -παρά τον πλουτισμό σας- και κοστολογείτε συνεχώς τα πάντα. Αυτό θα σας θωρακίσει απολύτως γιατί είναι γνωστό ότι οι γυναίκες δεν πλησιάζουν τους τσιγκούνηδες.
Αγοράστε ένα, δώστε ένα.
Κάθε φορά που κάνετε μια νέα αγορά, δώστε κάτι σε άλλους. Παίρνετε μια νέα τηλεόραση; Δώστε την παλιό σας αντί να τη μετακινήσετε σε άλλο δωμάτιο. Η ιδέα είναι να αποτρέψετε την αύξηση του αριθμού των αντικειμένων σας. Να φροντίζετε πάντα τη ζωή σας για να συμπεριλάβετε μόνο τα πράγματα που σας φέρνουν χαρά και ευτυχία. Περάστε ένα μήνα χωρίς να αγοράσετε κάτι νέο. Μην αφήσετε τον εαυτό σας να αγοράσει νέα αντικείμενα για ένα μήνα. Αντί να αγοράσετε ένα νέο χλοοκοπτικό, νοικιάστε ένα από ένα μαγαζί ή δανειστείτε το από τον γείτονα. Αγοράστε το νέο σας πουκάμισο από το λιτό κατάστημα και όχι από το πολυκατάστημα. Όσο περισσότερο περιοριζόμαστε, τόσο πιο επινοητικοί γινόμαστε. Αφήστε μόνο τα πράγματα που θέλετε. Γιατί δεν θα υπάρξει ποτέ μία κατάσταση όπου θα πείτε: Δεν χρειάζομαι τίποτα. Υπάρχει πάντα κάτι για αναβάθμιση.
Πώς να ξεπεράσετε την τάση κατανάλωσης
Η φυσική μας τάση είναι να καταναλώνουμε περισσότερα, όχι λιγότερο. Δεδομένης αυτής της τάσης, να καταλάβουμε ότι η λήψη μέτρων για τη μείωση της ροής της αναμφισβήτητης κατανάλωσης θα κάνει τη ζωή μας καλύτερη. Προσέξτε, ο στόχος σας στη ζωή να μην είναι να μειώσετε στο ελάχιστο τα πράγματα που έχετε, αλλά να την γεμίσετε με τη βέλτιστη ποσότητα πραγμάτων. Με τα λόγια του ίδιου του Ντιντερό, «Αφήστε το παράδειγμά μου να σας διδάξει ένα μάθημα. Η φτώχεια έχει τις ελευθερίες της, η χλιδή έχει τα εμπόδια της. “
