Ο Τζωρτζ Μπέρκλεϋ (1685-1753) ήταν Ιρλανδός φιλόσοφος, ο οποίος σπούδασε στο Κολλέγιο της Αγίας Τριάδας του πανεπιστημίου του Δουβλίνου. O Τζωρτζ Μπέρκλεϋ – ο οποίος σε ηλικία σαράντα εννέα ετών έγινε επίσκοπος της αγγλικανικής εκκλησίας – μαζί με το Λοκ και το Χιουμ θεωρούνται ως οι εισηγητές της διδασκαλίας του εμπειρισμού. Τη βασική θέση του, σύμφωνα με την οποία ένα φυσικό αντικείμενο υπάρχει, εάν, και μόνον εάν, μπορούμε να το αντιληφθούμε με τις αισθήσεις μας, ο Μπέρκλεϋ την εξέφρασε με τη διατύπωση το είναι ταυτίζεται με το αντιλαμβάνεσθαι.
Χαρακτηριστικό της συγγραφικής δραστηριότητας του Μπέρκλεϋ είναι ότι έως την ηλικία των είκοσι οκτώ ετών εξέδωσε τα πιο σπουδαία φιλοσοφικά βιβλία του. Συγκεκριμένα, το 1709 δημοσίευσε την πραγματεία του Essay Towards a New Theory of Vision, στη συνέχεια, το 1710, το βιβλίο Principles of Human Knowledge και κατόπιν, το 1713, το έργο Three Dialogues Between Hylas and Philonous. Το Philosophical Commentaries, αποτελούν σημειώσεις για τη φιλοσοφία και τα μαθηματικά, τις οποίες κατέγραψε κατά τα έτη 1708 και 1709 · Στα σχέδια του Μπέρκλεϋ ήταν να εκδώσει και ένα σύγγραμμα για την ηθική φιλοσοφία, πράγμα, όμως, που δεν έγινε ποτέ, γιατί έχασε τα χειρόγραφα του ταξιδεύοντας προς την Ιταλία.
Κι ενώ η φιλοσοφία του βασίζεται στην άμεση εμπειρία και με τον ευφυή στοχασμό του αμφιβάλλει και διασαλεύει τις αφηρημένες θεωρίες, τις κενές εκφράσεις και πέρα από τα όρια ορισμένες βέβαιες γνώσεις, παρόλα αυτά υπερασπίζεται και υποστηρίζει την ύπαρξη του Θεού, κι όχι την ανυπαρξία του. Γεγονός που οι άθεοι δεν καταλαβαίνουν πώς γίνεται να πιστεύει κάποιος στα πράγματα έτσι όπως αποκαλύπτονται στις αισθήσεις του, και να πιστεύει στην ύπαρξη του Θεού
«Αυτό που αντιλαμβανόμαστε άμεσα με τις αισθήσεις μας είναι οι δικές μας αντιλήψεις» και αυτές δε μας δείχνουν ότι υπάρχουν πράγματα, χωρίς να είναι αντιληπτά.
Γιατί χρειάζεται η ύλη σαν εξωτερικό μέσο των αντιλήψεών μας και για τη δράση του Θεού; Αναρωτιόταν ο Μπέρκλεϋ και κανένας ως σήμερα απ’ όσους πιστεύουν στο Θεό δεν μπορεί να του απαντήσει.
Σύμφωνα με τον Μπέρκλεϋ (ο οποίος είναι και ο κύριος εκφραστής του υποκειμενικού ιδεαλισμού) ο κόσμος προέρχεται από τις παραστάσεις του θεού και η τάξη των φυσικών νόμων ανταποκρίνεται στην τάξη των παραστάσεων του θεού, ενώ τα πράγματα που φαίνονται σε μας, οι ιδιότητές τους και αυτά τα ίδια είναι μια δέσμη από αισθήματα, άϋλες παραστάσεις των ανθρώπων που δεν έχουν υπόσταση έξω από τη συνείδηση. Σύμφωνα πάντα με τον Μπέρκλεϋ, αυτές τις παράγει ο θεός ως υπερφυσική, πνευματική δύναμη και τις βάζει στη συνείδηση των ανθρώπων όταν παρατηρούν τον κόσμο και τα μεμονωμένα αντικείμενα.Ύπαρξη σημαίνει αντίληψη (esse est percipi).
Ο υποκειμενικός ιδεαλισμός είναι ένας από τους βασικούς κλάδους του ιδεαλισμού. Παίρνει ως βάση το συναίσθημα, τη συνείδηση του ατόμου, του υποκειμένου για κάθε τι που υπάρχει. Αρνείται δε ότι υπάρχουν πέρα από τα αισθήματα και τη συνείδηση του ανθρώπου πραγματικά αντικείμενα, που να επενεργούν πάνω στα όργανα των αισθήσεών του και να προκαλούν τα αντίστοιχα αισθήματα.
|
Αποσπάσματα από το φιλοσοφικό έργο του Τζωρτζ Μπέρκλεϋ " Να κρίνουμε σύμφωνα με το σύνολο. Όποιος θα καταπιασθεί να κρίνει ένα μέρος, θα ήθελα να συμφωνήσει να διαβάσει το σύνολο’ αν όχι, μπορεί να μη με καταλάβει". " Ότι τα πράγματα, που βλέπω με τα μάτια και κείνα που εγγίζω με τα χέρια μου υπάρχουν ασφαλώς, ότι υπάρχουν πραγματικά, δεν προβάλλω κανένα ζήτημα πάνω σ’ αυτό το θέμα. Το μόνο πράγμα, που του αρνούμεθα την ύπαρξη, είναι εκείνο που οι φιλόσοφοι ονομάζουν ύλη ή σωματική ουσία. " Cogito, ergo sum (σκέπτομαι, άρα υπάρχω), ταυτολογία’ καμιά πνευματική πρόταση δεν αντιστοιχεί σ’ αυτή ". " Η βεβαιότητα βρίσκεται στην άμεση εμπειρία…” |
