φιλοσοφία

Φράνσις Βάκων (1561 – 1626)

Εξελληνισμένος τύπος του ονόματος του Άγγλου φιλόσοφου Φράνσις Μπέικον (Francis Bacon). Σπουδαίος φιλόσοφος, από τα ζωηρότερα πνεύματα της Αναγέννησης, θεμελιωτής του υλισμού και του Εμπειρισμού. [...]

Λογική

Η λογική είναι η επιστήμη τού ορθού λόγου, της ορθής νόησης και τού ορθώς διανοείσθαι. Είναι τμήμα της Φιλοσοφίας που ερευνά τις διαδικασίες και τη δομή της σκέψης για να καθορίσει την ορθότητα και την τυπική συνάφειά τους, ανεξάρτητα από τον τρόπο ερμηνείας της φύσης και της διάρθρωσης της πραγματικότητας (μεταφυσική) καθώς και από τον τρόπο με τον οποίο η σκέψη τη γνωρίζει (γνωσιολογία). [...]

Η ηθική στην φιλοσοφία

Ηθική: Κάθε θεωρία που θέτει αντικείμενο θεωρητικής εξέτασης την πρακτική συμπεριφορά του ανθρώπου. Η φιλοσοφική ηθική διακρίνεται επομένως τόσο από τις θετικές εντολές ή προσταγές που εκπορεύονται από οποιαδήποτε πηγή (θρησκευτική, φιλοσοφική, πολιτική, δικονομική) όσο και από τις περιγραφικές επιστήμες –που έχουν αντικείμενο τις ανθρώπινες πράξεις, τα είδη και τους τύπους τους– κατά το ότι δεν περιλαμβάνει εντολές προς εκτέλεση και δεν χρησιμοποιεί καμία ταξινομική μέθοδο. [...]

Ορθολογισμός

Το να σκέπτεται και να κρίνει κανείς σύμφωνα με τις επιταγές τού ορθού λόγου. Στη φιλοσοφία είναι μια γνωσιολογική θεωρία και μέθοδος έρευνας που θεωρεί τον λόγο ως κύρια πηγή και έλεγχο της γνώσης, τείνει να μη λαμβάνει υπ’ όψιν της την κατ’ αίσθηση εμπειρία, σε αντιδιαστολή με την εμπειριοκρατία, και υποστηρίζει ότι υπάρχουν αλήθειες τις οποίες ο νους μπορεί να συλλάβει άμεσα, γιατί είναι αφ’ εαυτών προφανείς και πρόδηλες. Δηλαδή είναι κάθε φιλοσοφική θεωρία που πιστεύει ότι η δομή της πραγματικότητας είναι απόλυτα λογική, τέτοια δηλαδή που να μπορεί να την αντιληφθεί ολοκληρωτικά το λογικό του ανθρώπου. [...]

Ζήνων ο Ελεάτης

Φιλόσοφος που καταγόταν από την Ελέα της Κάτω Ιταλίας (488 π.Χ – 430 π.Χ.). Μαθητής του Παρμενίδη, υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους εκπροσώπους της Ελεατικής σχολής. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, όλη η σκέψη του Ζ. έχει κίνητρο την επιθυμία να ενισχύσει τη θεωρία του δασκάλου του καταδεικνύοντας ότι αν η ελεατική διδασκαλία του ενός και μόνου όντος του Παρμενίδη οδηγεί σε παράλογες συνέπειες σε σχέση με τα δεδομένα της κοινής λογικής, συνέπειες ακόμα πιο παράλογες προκύπτουν από την αποδοχή των δεδομένων της κοινής λογικής. [...]

Η ζωή του Σωκράτη

O Σωκράτης γεννήθηκε στην Αθήνα, στον δήμο Αλωπεκής, τη σημερινή Γαργαρέτα ή το Κυνοσαργες, το 469 π.Χ.Ήταν μακρινός απόγονος του Δαίδαλου, αλλά η οικογένεια του, χωρίς να είναι φτωχή, δεν διακρινόταν ιδιαίτερα για την κοινωνική της θέση. Είναι χαρακτηριστικά για τη φιλοσοφική του μοίρα και την αφοσίωση του στην ηθική τα σχετικά με την αρετή και τη σωφροσύνη ονόματα των γονιών του, Σωφρονίσκου και Φαιναρέτης, καθώς και τα επαγγέλματα τους. O πατέρας του ήταν λιθοξόος («λιθουργός»), δούλευε το μάρμαρο, το πιο σκληρό και ανθεκτικό υλικό, και το έπλαθε όπως ήθελε, και η μητέρα του «μαία», έφερνε στο φως τη ζωή ύστερα από πολλές ωδίνες. [...]

Η ελεύθερη βούληση οφείλεται στον “θόρυβο” του εγκεφάλου

Έχουμε ελεύθερη βούληση; Το ερώτημα δεν είναι σε καμία περίπτωση καινούργιο, διχάζει φιλοσόφους και επιστήμονες εδώ και αιώνες, αν όχι χιλιετίες. Και παραμένει αναπάντητο παρά το γεγονός ότι τελευταία, με την πρόοδο των νευροεπιστημών στη διερεύνηση και στην απεικόνιση του εγκεφάλου μας, έχει πάρει μια διαφορετική, περισσότερο «απτή» διάσταση – ειδικοί έχουν προσπαθήσει να συλλάβουν την ελεύθερη βούληση «επ’ αυτοφώρω» αλλά ως πρόσφατα χωρίς επιτυχία. [...]

Η άποψη της σύγχρονης επιστήμης για τη ψυχή

Τον 17ο αιώνα ο Γάλλος φιλόσοφος Καρτέσιος έθεσε τα θεμέλια του φιλοσοφικού ∆υισμού διαχωρίζοντας το νου από το σώμα. Μετά από δυο περίπου αιώνες ο ∆ιαφωτισμός, ακολουθούμενος από τον Εμπειρισμό και τον Αναγωγισμό, οδήγησαν τους επιστήμονες στην αντίθετη ακριβώς κατεύθυνση: Απορρίπτοντας την ύπαρξη κάθε πράγματος που δεν μπορούσε να αποδειχθεί πειραματικά, οι επιστήμονες διακήρυξαν ότι η σκέψη και η συνείδηση θα εξηγηθούν κάποια μέρα σαν απλές λειτουργίες του εγκεφάλου. Το ότι ο νους παρέμενε ακόμα ένα μυστήριο, οφειλόταν απλά στο ότι δεν καταλαβαίναμε ακόμα αρκετά καλά τον εγκέφαλο. Η φιλοσοφική αυτή άποψη ονομάστηκε Μονισμός και αποτέλεσε στο εξής το βασικό μοντέλο της επιστήμης στην έρευνά της για τον εγκέφαλο και τις νοητικές (και ψυχικές) λειτουργίες. [...]

Οι άλλοι είναι η κόλαση

Ο Σαρτρ υιοθέτησε την άποψη ότι οτιδήποτε εκδηλώνεται μέσα στη συνείδησή μας αναφέρεται σε κάτι. Όταν, λόγου χάρη, επιθυμούμε, επιθυμούμε κάτι – ένα παγωτό – όταν πιστεύουμε, πιστεύουμε κάτι – ότι θα κερδίσει η ομάδα μας ή ότι αύριο θα κάνει καλό καιρό· το ίδιο και όταν φοβόμαστε, φοβόμαστε κάτι – το σκοτάδι, το θάνατο ή το αεροπλάνο, κ.ο.κ. Η συνείδησή μας είναι πάντοτε συνείδηση τινός. [...]

H ανθρώπινη ύπαρξη και το μηδέν

Ο Πολ Βαλερύ είχε πει: γεννήθηκα πολλοί και θα πεθάνω ένας. Αυτό σημαίνει ότι καθένας από μας, όταν γεννιέται, έχει τη δυνατότητα να γίνει, ας πούμε, ένας ασήμαντος, μέτριος ή σπουδαίος επιστήμονας, ένας εξέχων ή συνήθης καλλιτέχνης, ένας συνετός, κακός ή αδιάφορος οικογενειάρχης, ένας επικίνδυνος ή γραφικός απατεώνας, ένας δεινός ή αφελής πολιτικός, ένας έγκριτος ή επιπόλαιος δημοσιογράφος και χίλια δυο άλλα πράγματα. Από όλες αυτές τις δυνατότητες που ανοίγονται μπροστά μας τη στιγμή που γεννιόμαστε, ο καθένας τελικά, πεθαίνοντας, θα έχει γίνει κάτι συγκεκριμένο. Αυτή η πορεία του ανθρώπου από τη γέννησή του -και την απεριόριστη δυνατότητα να γίνει αυτό ή εκείνο το ον- έως το θάνατο του -που γίνεται ένα ορισμένο ον-, κατά το Σαρτρ, δεν είναι προδιαγεγραμμένη. [...]