Αυτογνωσία είναι το μοναχικό ταξίδι του καθενός από εμάς, για να γνωρίσουμε τον εαυτό μας καλύτερα, πέρα από ρόλους, μάσκες, ετικέτες, που άλλοι ή κι εμείς οι ίδιοι έχουμε κολλήσει στον εαυτό μας και πολλές φορές έχουμε γίνει ένα με αυτά.  Το ταξίδι αυτό, που μπορεί να ξεκινήσει σε οποιαδήποτε ηλικία ή φάση της ζωής μας (ποτέ δεν είναι αργά) ξεκινά με παρατήρηση. Ουσιαστικά καθιστώ τον εαυτό μου παρατηρητή του εαυτού μου. Αναγνωρίζω τι μου αρέσει και τι όχι, ποιες είναι οι συμπεριφορές και οι αντιδράσεις μου σε διάφορες καταστάσεις, ποια είναι τα «θέλω» μου.

Σε μια περίοδο κρίσης στη ζωή μας προκύπτει η ανάγκη για αυτογνωσία.

Πού αποσκοπεί, όμως, γενικά αυτό το ταξίδι;

Πολλοί υποστηρίζουν ότι η ποιότητα των σχέσεών μου με τους γύρω μου καθρεφτίζει την ποιότητα της σχέσης που έχω με τον εαυτό μου. Συνεπώς, ένας από τους σκοπούς και τα οφέλη αυτού του ταξιδιού, πέρα από το βασικό – της βελτίωσης της σχέσης με τον ίδιο μου τον εαυτό – είναι και η βελτίωση των σχέσεών μου με τους ανθρώπους γύρω μου. Ταυτόχρονα, βέβαια, η βελτιωμένη σχέση με τον εαυτό μου οδηγεί σε καλύτερη υγεία, ποιοτική ζωή, επιτυχία με ουσία και εσωτερική ικανοποίηση.

«Εγώ δεν είμαι αυτός που θα ήθελα να είμαι. Δεν είμαι αυτός που θα έπρεπε να είμαι. Δεν είμαι αυτός που η μαμά μου και οι άλλοι γύρω μου θα ήθελαν να είμαι. Δεν είμαι καν αυτός που ήμουν. Εγώ είμαι αυτός που είμαι», γράφει ο συγγραφέας και ψυχοθεραπευτής Χόρχε Μπουκάϊ και είναι κάτι που καλό θα ήταν να υπενθυμίζουμε όλοι καθημερινά στον εαυτό μας. Όλες μας οι νευρώσεις, εξάλλου, ξεκινούν από τη στιγμή που προσπαθούμε να είμαστε κάτι που δεν είμαστε.

Για να λάβω, όμως, αυτά που θέλω, για να ικανοποιήσω τα «θέλω» μου, τα όνειρά μου, τις επιθυμίες μου και τις ανάγκες μου χρειάζεται πρώτα να έχω εξασφαλίσει μια προϋπόθεση. Αυτή είναι το να γνωρίζω ότι μου αξίζουν όλα τα παραπάνω. Συνεπώς να αναγνωρίσω την αυτοαξία μου.

Πώς μπορώ να αντιληφθώ την αυτοαξία μου;

Εμείς οι ίδιοι ορίζουμε πόσο ψηλά θα θέσουμε την αξία μας, με το να συνειδητοποιήσουμε ότι είμαστε μοναδικοί, άρα ανεκτίμητης αξίας. Δίνοντας αποδοχή στον εαυτό μας κινητοποιούμε και τους άλλους να μας αποδεχτούν. Παίρνουμε αυτό που δίνουμε, οπότε δίνοντας αγάπη στον εαυτό μας, παίρνουμε και αγάπη από τους γύρω μας.

Ένα από τα πρώτα βήματα στην αυτοαποδοχή είναι να σταματήσουμε την κριτική και να αρχίσουμε την αξιολόγηση (π.χ. στο τέλος της ημέρας, κάνουμε έναν απολογισμό, αναρωτιόμαστε αν αυτά που πράξαμε σήμερα ήταν ωφέλιμα για εμάς και τους άλλους και, αν όχι, αποφασίζουμε αν θέλουμε να τα επαναλάβουμε).

Συνήθως εστιάζουμε σε συμπεριφορές μας ως επί το πλείστον αρνητικές, προκειμένου να κρίνουμε τον εαυτό μας, θεωρούμε δηλαδή ότι αυτές οι συμπεριφορές είμαστε εμείς και αναπόφευκτα οδηγούμαστε σε μονοπάτια αυτοκριτικής. Όμως οι συμπεριφορές μας δεν αντικατοπτρίζουν 100% αυτό που είμαστε, τον πραγματικό μας εαυτό. Η συμπεριφορά μας είναι κάτι που έχουμε τη δυνατότητα να επιλέξουμε και φυσικά να αλλάξουμε.

Πορευόμαστε στη ζωή απορρίπτοντας με βδελυγμία χαρακτηριστικά των άλλων ή ακόμα και δικά μας, που τα θεωρούμε ευτελή, απειλητικά ή άχρηστα. Όμως αν καθόμασταν λίγο να το σκεφτούμε, θα καταλαβαίναμε πόσο δύσκολο θα μας ήταν να ζήσουμε χωρίς αυτά που πολλές φορές περιφρονούμε (Χόρχε Μπουκάϊ).

Έτσι, ελαττώνοντας την κριτική που ασκούμε στον εαυτό μας, ελαττώνουμε και την κριτική που λαμβάνουμε από τους γύρω μας. Αποδεχόμαστε ότι κάθε στιγμή, σε κάθε κατάσταση, κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε, έχοντας το δικαίωμα να κάνουμε λάθη.

Κάτι άλλο που θα ήταν καλό να προσέξουμε, είναι όταν βασίζουμε την αξία μας σε εξωτερικούς παράγοντες. Αυτό είναι μια «πλαστή» αποδοχή του εαυτού μας και εξαιρετικά επικίνδυνο για εμάς. Φανταστείτε πόσο εύκολο είναι να ανατραπεί η ιδέα μας για τον εαυτό μας και η αντίληψή μας για την αξία του όταν αυτά βασίζονται σε εξωτερικούς παράγοντες.

Για παράδειγμα, είμαι επιτυχημένος, έχω δουλειά με πολύ υψηλές απολαβές, πολυτελές σπίτι κ.λπ. και όσο αποκτώ κι άλλα υλικά αγαθά τόσο ανεβαίνει και η αυτοαξία μου. Κι αν όλα αυτά χαθούν; Και μπορούμε όλοι να φανταστούμε, ειδικά την περίοδο αυτή, με όσα συμβαίνουν στο μακροχώρο, πόσο αλλάζουν τα πράγματα από τη μια στιγμή στην άλλη.

Όταν βασίζω, λοιπόν, την αξία μου σε εξωτερικούς παράγοντες αποκλειστικά, κινδυνεύω να τη χάσω. Γι’ αυτό συνειδητοποιούμε την αξία μας κοιτώντας προς τα μέσα, προς τον ίδιο τον εαυτό μας. Όταν συνειδητοποιούμε ποιοι είμαστε, πέρα από τίτλους και ετικέτες όπως είπαμε παραπάνω, συνειδητοποιούμε και την αξία μας κι αυτό δεν πρόκειται κανείς να μας το πάρει.

Αυτοπεποίθηση – Αυτοσεβασμός – Αυτοαξία – Αυτοεκτίμηση

Η αυτοπεποίθηση είναι το είδος εκείνο της ενέργειας που προέρχεται από μέσα μας και «κάνει τα πράγματα να συμβούν». Η αυτοπεποίθηση προσφέρει αυτοσεβασμό. Ο αυτοσεβασμός δηλαδή είναι κάτι που αναπτύσσεται. Για να έχεις αυτοσεβασμό πρέπει να αισθάνεσαι ότι αξίζεις. Όταν γίνεις ο εαυτός σου, όπως αυτός πραγματικά είναι, τότε θα έχεις κάνει ένα μεγάλο βήμα για να αισθανθείς υπέροχα. Είναι μια εμπειρία κατά την οποία βιώνεις αυτοαξία όπως είπαμε και παραπάνω.

Η αυτοαξία δεν είναι τίποτε άλλο παρά αυτό που είσαι. Δεν είναι κάτι που αναπτύσσεις, όπως ο αυτοσεβασμός ή κάτι που κερδίζεις, όπως η αυτοεκτίμηση. Η αυτοαξία, κατά κάποιον τρόπο σού έχει ήδη δοθεί. Είναι αυτό ακριβώς που είσαι. Το μόνο που μένει είναι να την αναγνωρίσεις στον εαυτό σου.

Ας σκεφτούμε το εξής παράδειγμα: Φανταστείτε ότι έχετε ένα διαμαντένιο δαχτυλίδι και ότι το φοράτε όλη την ώρα, πιστεύοντας ότι το διαμάντι δεν είναι αληθινό. Μια μέρα πάτε σε ένα κοσμηματοπωλείο για να σας φτιάξει το δέσιμο του διαμαντιού στο δαχτυλίδι και ο κοσμηματοπώλης σάς λέει ότι είναι ένα τέλειο διαμάντι.

Κι εσείς που πιστεύατε ότι φορούσατε ένα ψεύτικο διαμάντι τελικά ανακαλύπτετε ότι είναι ένα ανεκτίμητο πετράδι. Το είχατε στο χέρι σας όλη την ώρα, αλλά δεν είχατε αναγνωρίσει την αξία του. Λοιπόν, είστε κι εσείς διαμάντια. Είστε τόσο εξαιρετικοί και πολύτιμοι όσο και το διαμάντι. Το μόνο πρόβλημά είναι ότι δεν το αναγνωρίζετε.

Όπως είπαμε και παραπάνω, ένας τρόπος για να ικανοποιήσω τα θέλω μου, τα όνειρά μου, τις επιθυμίες μου και τις ανάγκες μου είναι πρώτα να αναγνωρίσω πως το αξίζω. Αλλά και αντίστροφα, ένας τρόπος να αναγνωρίσουμε την αυτοαξία μας, είναι να κάνουμε αυτό που πραγματικά επιθυμούμε να κάνουμε στη ζωή μας. Την αυτοεκτίμηση και την αυτοαξία μας λοιπόν, την αποκτούμε και ολοκληρώνοντας τα όνειρά μας.

Όταν ξεκινήσουμε να πραγματοποιούμε τα όνειρά μας η αυτοεκτίμηση δεν θα είναι πια πρόβλημα. Θα σταματήσουμε την προσπάθεια που κάναμε να εντυπωσιάζουμε τους άλλους και θα αρχίσουμε να εντυπωσιαζόμαστε από τον εαυτό μας. Αυτό είναι αγάπη για τον εαυτό μας. Και όταν αγαπάς τον εαυτό σου, κάτι υπέροχο συμβαίνει. Αισθάνεσαι ασφαλής. Τότε θα βρεις μέσα σου όλα όσα έψαχνες να βρεις κάπου αλλού. Αυτός είσαι εσύ. Και όσο περισσότερη αγάπη και αφοσίωση δίνεις στον εαυτό σου τόσο πιο ισχυρή γίνεται η σχέση σας.

Από αυτό καταλαβαίνει κανείς πόσο βελτιώνονται και οι διαπροσωπικές μας σχέσεις. Ας πούμε οι ερωτικές, αφού πλέον η επιλογή συντρόφου δεν γίνεται για να καλύψουμε δικές μας ελλείψεις και κενά. Πολλές φορές αναζητούμε να μας κοιτάξουν άλλοι για να δούμε τον εαυτό μας. Όλοι χρειαζόμαστε την επιβεβαίωση των άλλων, όμως αν το τίμημα είναι να εγκαταλείψουμε τον εαυτό μας, όχι απλώς αυτό είναι πολύ μεγάλο, αλλά, επιπλέον, η επιδίωξη αυτή καταλήγει σε κάτι χωρίς ουσία, ασυνάρτητο, με σαθρά θεμέλια.

Η αυτογνωσία είναι μία μακρόχρονη διαδικασία, που απαιτεί υπομονή και επιμονή. Πρόκειται για μία συχνά επώδυνη διαδικασία, απαραίτητη όμως για την απελευθέρωση μας. Είναι το μέσο προς την απελευθέρωση μας από τα δεσμά του παρελθόντος και το κλειδί που μας ανοίγει τον δρόμο προς την ευτυχία. Μέσα από την αυτογνωσία μας δίνεται η δυνατότητα να γνωρίσουμε  και να αγαπήσουμε τον εαυτό μας και τους άλλους, να αποκτήσουμε σεβασμό τόσο για εμάς τους ίδιους όσο και για τους ανθρώπους γύρω μας. Μήπως ήρθε η ώρα να βγάλουμε την πανοπλία μας και να αφαιρέσουμε το σιδηρούν προσωπείο; Μήπως ήρθε η ώρα να γνωρίσουμε ποιοι πραγματικά είμαστε εμείς και ποιοι είναι αυτοί οι άλλοι γύρω μας; Ίσως έτσι βρεθούμε ένα βήμα πιο κοντά στην προσωπική μας ευτυχία και τον σκοπό της ζωής μας!

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία:

• Μπουκάι Χ. (2006), Να σου πω μια ιστορία, Αθήνα, Εκδόσεις Opera
• Ψυχολογία της Καθημερινής Ζωής (2006), Αθήνα, Εκδόσεις Lector

Αναστασίου Θεοδώρα – «Υγείας Αρωγός» happylifeschool.com