O τρόπος με τον οποίο συσχετιζόμαστε σε κάθε σχέση διέπεται, ανάμεσα σε άλλα, και από τους κανόνες της κάθε εποχής. Το ζευγάρι — όπως το άτομο ή η οικογένεια–  υπόκειται, θέλοντας και μη, σε συνθήκες που δεν έχει επιλέξει, αλλά που το επηρεάζουν στις επιλογές του, με τρόπο άλλοτε συνειδητό, κι άλλοτε ασυνείδητο.

Σε αυτή την χρονική περίοδο που διανύουμε, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε ολόκληρη σχεδόν την Ευρώπη, βλέπουμε το διαζύγιο να καταλαμβάνει υψηλότατα ποσοστά, ιδιαίτερα στις πόλεις. Οι αιτίες είναι πολλές και όπως έχουν δείξει έρευνες, το διαζύγιο αποτελεί τον δεύτερο υψηλότερο παράγοντα άγχους στην ζωή ενός ανθρώπου, (προηγείται η περίπτωση  θανάτου αγαπημένου συζύγου). Υπό αυτή την έννοια, είναι ένα σημαντικό ψυχοκοινωνικό γεγονός, στο οποίο εμπλέκονται εκτός από τους συζύγους και το ευρύτερο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον αλλά πρωτίστως τα παιδιά, όταν υπάρχουν.

Σε κάθε περίπτωση, κι όποια κι αν είναι η προσωπικότητα του ανθρώπου, το άγχος είναι σε υψηλά επίπεδα. Ενίοτε, η αγωνία για το μέλλον καταλαμβάνει σχεδόν ολοκληρωτικά τον άνθρωπο.

Το υψηλό άγχος του διαζυγίου σχετίζεται με πολλούς παράγοντες:

με το ότι πρόκειται για μία μετάβαση από μία γνωστή κατάσταση σε μία νέα άγνωστη. Κάθε μετάβαση έχει άγχος. 

με τον πόνο από την απώλεια του συζύγου (αν και συχνά αυτός ο πόνος έχει βιωθεί πριν φτάσουν οι άνθρωποι στο διαζύγιο, κατά τον καιρό της αποστασιοποίησης χωρίς επιστροφή).

με την διαχείριση του ζητήματος των παιδιών. Αυτή η αιτία είναι ίσως η σημαντικότερη πηγή ανασφάλειας, άγχους, λύπης, ενοχής. Τα παιδιά πάντα θέλουν την οικογένεια ενωμένη. Μπαίνουν και τα ίδια στην ίδια ταλαιπωρία με τους γονείς τους, σε κατάσταση υψηλού άγχους αφού το μέλλον είναι παντελώς άγνωστο αλλά και θλίψης για την απώλεια της οικογενειακής ενότητας.

με τα οικονομικά. Η αλλαγή της οικογενειακής κατάστασης συμπεριλαμβάνει και αλλαγή της οικονομικής κατάστασης των συζύγων, αφού από ένα σπιτικό, πρόκειται να γίνουν δύο. Η δυσκολία διευθέτησης οικονομικών και περιουσιακών στοιχείων ανάμεσα στο ζευγάρι που χωρίζει, σημαίνει πρωτίστως τις ψυχοσυναισθηματικές δυσκολίες του αποχωρισμού και πολύ λιγότερο σχετίζεται με τις υλικές διαστάσεις του θέματος.

με την ανασφάλεια για το μέλλον. Ο φόβος της μοναξιάς, ο φόβος του ότι μπορεί να μην ξαναβρεθεί κάποιος καλός σύντροφος στο μέλλον, φόβος για το πώς θα είναι οι σχέσεις με τα παιδιά και πολλοί άλλοι φόβοι… 

με το ξεβόλεμα από μία κατάσταση ναι μεν δυσάρεστη, αλλά προβλέψιμη και γνωστή ως καθημερινή ρουτίνα.

με το τι θα συμβεί με το κοινωνικό και συγγενικό περιβάλλον. Συνήθως, ένα διαζύγιο αποκαλύπτει ποιοι πραγματικά είναι φίλοι και κοντινοί άνθρωποι και ποιοι όχι. Η σκέψη για το πώς θα αντιμετωπιστεί το νέο του διαζυγίου, από το εργασιακό περιβάλλον επίσης μπορεί να γίνει πρόσθετη πηγή άγχους.

με τον φόβο της αυτονόμησης. Πολλές σχέσεις συντροφικές και συζυγικές αναπτύσσουν υψηλό βαθμό συνεξάρτησης. Ακόμη κι αν τα πράγματα είναι χάλια ανάμεσα στους συζύγους, αυτοί συχνά συμπληρώνουν ο ένας τον άλλον στην καθημερινότητα. Ο καθένας λοιπόν εύλογα αναρωτιέται αν και πώς θα τα καταφέρνει μόνος/η. 

με τον πόνο της απώλειας της ιδέας της οικογένειας. Ακόμη κι αν η σχέση έχει ουσιαστικά τελειώσει με τον/την σύζυγο, συχνά οι άνθρωποι δυσκολεύονται να χωρίσουν γιατί τους κρατά η ιδέα κι όχι η πραγματικότητα.

με την αυτοεικόνα. Ενοχές, κατηγορίες, τσακωμοί, λόγια που λέγονται και μετά τα μετανοιώνει κ.ά. μπορούν να πλήξουν την εικόνα που έχει κανείς για τον εαυτό του αυξάνοντας την ευαλωτότητα του.

Σε περιόδους υψηλού στρες, ο τρόπος αντίδρασης, δεν είναι αυτός που χαρακτηρίζει συνήθως το άτομο. Ειδικά όταν υπάρχει συσσωρευμένος θυμός, απογοήτευση, ματαίωση, φόβος τότε αυτό, εκκινούμενο ενορμητικά, είναι ευκολότερο να ξεσπάσει επιθετικά  προκειμένου να εκτονώσει όλα αυτά τα τόσο δυσάρεστα και επί μακρόν καταπιεσμένα συναισθήματα. Εκεί είναι που χρειάζεται ψυχραιμία και στήριξη από φίλους, συγγενείς ή ακόμη και έναν θεραπευτή.

Οι συνθήκες του κάθε διαζυγίου είναι διαφορετικές, όπως διαφορετικές είναι και οι προσωπικότητες των συζύγων. Σε κάθε περίπτωση, φαίνεται το “ευκολότερο” διαζύγιο να είναι αυτό το οποίο πραγματοποιείται από κοινή επιθυμία και των δύο. Δυσκολεύουν οι συνθήκες όταν ο ένας θέλει να χωρίσει κι ο άλλος όχι.

Οι άνθρωποι σχεδόν πάντα χρειάζονται χρόνο για να φτάσουν στην απόφαση του διαζυγίου. Ωστόσο, αν δεν μπορεί να βελτιωθεί η σχέση των συζύγων, αν έχει πραγματικά τελειώσει κάθε ελπίδα να ξαναείναι καλά μαζί, τότε όσο περιμένουν, τόσο χειροτερεύουν τα πράγματα και για τους ίδιους αλλά και για τους δικούς τους, ιδιαίτερα για τα παιδιά τους.

Τα παιδιά χρειάζονται ειδική αντιμετώπιση στο διαζύγιο. Κάθε ηλικία των παιδιών απαιτεί διαφορετικό χειρισμό, αφού κάθε ηλικία έχει τις δικές της δυνατότητες αλλά και απαιτήσεις. ‘Ηδη από την βρεφική ηλικία, μπορούν να καταλαβαίνουν την ατμόσφαιρα της σχέσης των γονιών τους. Ξέρουν καλά τα παιδιά αν οι γονείς είναι ευτυχισμένοι ή όχι στον γάμο τους, χωρίς κανένας να τους το πει. Η στάση των γονιών είναι καθοριστική για το πώς θα το βιώσουν. Γενικά, κι όχι μόνο σε αυτή την περίπτωση, τα γεγονότα φιλτράρονται μέσα από τους γονείς. Έτσι, αν εκείνοι βιώνουν ανεξέλεγκτη θλίψη ή άγχος, ή μεγάλη ανασφάλεια και αγωνία για το μέλλον, τότε αυτό θα περάσει αναπόφευκτα και στα παιδιά. Αν αυτό που βιώνουν οι ίδιοι μοιάζει με την καταστροφή, τότε αυτό είναι το μήνυμα που περνούν και στα παιδιά. Χρειάζεται ψυχραιμία και αυτοσυγκράτηση από πλευράς των γονιών. Καλούνται, όχι μόνο να χωρέσουν τα δικά τους δύσκολα συναισθήματα, αλλά να εμπεριέξουν και το άγχος των παιδιών τους. Άλλωστε ένα διαζύγιο γίνεται για να γίνουν καλύτερες οι ζωές όλων από ό,τι είναι σήμερα. Αλλιώς δεν θα παιρνόταν μία τέτοια απόφαση.

Πολλές φορές, όμως, το διαζύγιο είναι μία λύση ανακουφιστική για τα παιδιά. Όσο δυσάρεστο κι αν είναι το γεγονός, αν η καθημερινότητα έχει γίνει δύσκολη συναισθηματικά για την οικογένεια, αν υπάρχει έκδηλη ή υπολανθάνουσα επιθετικότητα, ανέκφραστα συναισθήματα που υποβόσκουν, εντάσεις κλπ. το διαζύγιο μπορεί να είναι επιθυμία τελικά όλων. Ειδικά αν υπάρχει έκδηλη επιθετικότητα ή ψυχρότητα και αδιαφορία.

Το διαζύγιο λοιπόν όταν είναι αναπόφευκτο, καλό είναι να γίνει με τον λιγότερο επώδυνο τρόπο. Αυτός ο τρόπος έχει ορισμένα χαρακτηριστικά:

δεν ενδιαφέρεται ο ένας σύζυγος να βλάψει τον άλλον. Αυτό που κανονικά πρέπει να επιθυμεί είναι να βγει από αυτή την σχέση, με τρόπο όσο το δυνατόν καλύτερο. Ιδανικά θα ήταν να θέλει ο καθένας το καλό όλων, όπως και του εαυτού του.

δεν κατηγορεί ο ένας τον άλλον. Δεν υπάρχει καμία σχέση στην οποία να φταίει μόνο ο ένας.  Οι σχέσεις φτιάχνουν και χαλούν μαζί με τον άλλον. Κατηγορώντας τον άλλον, μπορεί να αποτελεί μία καλή δικαιολογία για την απόφαση να χωρίσει κανείς, αλλά από την άλλη είναι σαν να προδίδει τον ίδιο τον εαυτό του που επέλεξε να ζήσει για κάποια χρόνια με αυτόν τον άνθρωπο. 

συμφωνούν και οι δύο ότι το καλό των παιδιών πρέπει να είναι προτεραιότητα.

δεν βάζουν τα παιδιά ανάμεσα στην όποια διαμάχη-διαφωνία τους. Δεν είναι κατάλληλοι σύμμαχοι τα παιδιά, ας βρουν συμμάχους στους φίλους τους οι γονείς, αν χρειάζονται.

το καλύτερο είναι να ανακοινώσουν από κοινού στο παιδί τους την απόφαση για διαζύγιο και να το διαβεβαιώσουν ότι η αγάπη τους προς το παιδί δεν κινδυνεύει κι ούτε θα κινδυνέψει ποτέ στο μέλλον. 

να αντιληφθούν ότι ο χωρισμός δεν αφορά την σχέση του καθένα με το παιδί, αλλά την μεταξύ τους σχέση ως ανδρόγυνο. Καλό είναι να αναγνωρίσουν ότι τα παιδιά τους χρειάζονται και τους δύο και να μην φέρνουν εμπόδια σε αυτό. 

να απαλλάξουν τα παιδιά τους από την ευθύνη για το διαζύγιο τους. Δεν φταίνε τα παιδιά που οι γονείς χωρίζουν. Καλό είναι επίσης να μην ζητούν συμβουλές από το παιδί τους για το θέμα του διαζυγίου.

να καταλάβουν επίσης ότι τα παιδιά χρειάζονται την επαφή με την ευρύτερη οικογένεια. Δεν είναι δυνατό να χάσουν τους παππούδες ή τους θείους και τα ξαδέρφια τους επειδή χώρισαν οι γονείς και δεν ξαναβρέθηκαν ποτέ μαζί τους.

το πέρασμα από την αγάπη στο μίσος ή ο εγκλωβισμός στον θυμό δεν βοηθούν στην απελευθέρωση από την σχέση, αντίθετα εμπλέκουν τους πρώην συζύγους συναισθηματικά. Αντί να σκέφτονται πώς θα αναδιαμορφώσουν την ζωή τους, ασχολούνται υπερβολικά με αυτό που κάνει ή δεν κάνει ο πρώην σύζυγος.

να αποφευχθούν παιχνίδια δύναμης και εξουσίας, δεν βοηθούν σε τίποτα, αντίθετα!

η πίστη στον εαυτό για ένα καλό μέλλον. Η αυτοεκτίμηση και η αυτοπεποίθηση είναι σημαντικά στοιχεία της προσωπικότητας που βοηθούν προς μία τέτοια κατεύθυνση.

Συχνά το τέλος ενός γάμου βιώνεται ως μία αποτυχία. Ωστόσο, αυτό που συμβαίνει συνήθως είναι ότι η σχέση του ζευγαριού ή έχει τελειώσει ως πηγή τροφοδότησης, τρυφερότητας, συντροφικότητας, ερωτισμού, αλληλοστήριξης, αλλά και προσωπικής εξέλιξης ή υπάρχει σοβαρή ασυμβατότητα μεταξύ τους. Ακόμη κι αν πούμε ότι απέτυχε ο γάμος, μπορεί το ζευγάρι να φροντίσει ώστε να πετύχει το διαζύγιο.

Ο δυσκολότερος καιρός σε ένα διαζύγιο είναι αυτός που ενώ έχει παρθεί η απόφαση δεν έχει γίνει η τελική πράξη. Όταν τελικά κάποιος από τους δύο φύγει από το σπίτι, παρά τον πόνο, η ζωή ρέει και αρχίζει να μπαίνει σε νέες βάσεις.

Μία πυροσβεστική συμβουλή σε όσους μόλις χώρισαν και βρίσκονται χαμένοι ακόμη και πονεμένοι είναι να κάνουν ό,τι ήθελαν αλλά δεν μπορούσαν να κάνουν όσο ήταν ακόμη μαζί. Μπορεί να αφορά διατροφικές συνήθειες, τόπους που θέλουν να επισκεφτούν αλλά δεν το έκαναν, ένα κατοικίδιο που μπορεί να ήθελαν αλλά δεν το ήθελε ο άλλος, τρόπους διασκέδασης, χρόνους στην καθημερινότητα και ασχολίες κλπ.

Αυτό, μπορεί να βοηθήσει δίνοντας λίγο χώρο ξανά στον εαυτό να ανασυγκροτηθεί και να παρηγορηθεί κάπως. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε κάποιες στιγμές μέσα σε αυτές τις περιόδους, το απόλυτο άδειασμα του νου. Το να στραφεί προς την παρατήρηση του έξω κόσμου χωρίς να σκέφτεται συνεχώς το θέμα του διαζυγίου και των προβλημάτων. Αυτό μπορεί να βοηθήσει με δύο τρόπους. Ο ένας είναι ότι προσφέρει ξεκούραση σε μία εξαιρετικά δαπανηρή σε ενέργεια περίοδο. Το άλλο είναι ότι βοηθά στην μείωση της εμπάθειας απέναντι στον/την πρώην σύζυγο και άρα βελτιώνει την σχέση. Ο τρίτος και σημαντικότερος είναι ότι με το άδειασμα του νου γεννιούνται νέες ιδέες, συνήθως πολύ πιο ωφέλιμες από τις οικείες, αυτές που έρχονται και ξανάρχονται.

Σε καμία περίπτωση οι άνθρωποι δεν πρέπει να λειτουργήσουν αυτοκαταστροφικά. Το αλκοόλ, οι σχέσεις της μιας βραδιάς, σπασμωδικές κινήσεις δεν βοηθούν, αντίθετα δυσκολεύουν την κατάσταση και το αίσθημα της ματαιότητας.

Δεν είναι βοηθητικό να μιλά άσχημα ο ένας για τον άλλον, ειδικά στα παιδιά τους. Είναι καλό να έχουν στο νου ότι τα παιδιά έχουν τα μισά γονίδια από τον έναν γονιό και τα άλλα μισά από τον άλλον. Πέραν όμως των γονιδίων, πάνω στα παιδιά έχουν συνήθως επενδύσει συναισθηματικά και οι δύο γονείς κι έχουν ονειρευτεί γι αυτά.  Όπως και νά ‘χει, ο κάθε γονιός είναι υπεύθυνος για την σχέση που θα οικοδομήσει με το παιδί μετά το διαζύγιο. Αν κατηγορεί στα παιδιά του τον άλλον γονιό τους, τους δημιουργεί μεγάλη ένταση και ακόμη κι αν καταφέρει να τα έχει συμμάχους του για κάποιον καιρό, αυτό θα αντιστραφεί όταν τα παιδιά περάσουν στην ωριμότητα. Αυτοί οι γονείς τότε θα έρθουν αντιμέτωποι με το μένος των παιδιών τους επειδή αδιαφόρησαν για τα συναισθήματά τους.

Στην Ελλάδα η επιμέλεια συνήθως δίνεται στην μητέρα. Σε ελάχιστες περιπτώσεις πάει στον πατέρα. Μετά την ηλικία των 8 ετών μπορεί ο δικαστής να ζητήσει από το παιδί να αποφασίσει με ποιον γονιό θέλει να ζήσει.  Στην Γαλλία, την δεύτερη μου πατρίδα, η επιμέλεια συχνά δίνεται και στους δύο γονείς και το παιδί μπορεί να είναι μία βδομάδα με τον έναν και μία βδομάδα με τον άλλον. (Μάλλον όμως αυτό γίνεται προς όφελος των γονιών κι όχι τόσο του παιδιού που γίνεται ημινομάδας).

Δύσκολο να διευθετηθεί το θέμα με ποιον μένει το παιδί από τον νόμο με τρόπο που να είναι ωφέλιμος για το παιδί. Ωστόσο, όπως και νά ‘χει, είναι σημαντικό το παιδί να έχει επαφή και επικοινωνία και με τους δύο γονείς του.

Η ερώτηση προς το παιδί (είτε από τον γονιό, είτε από τον δικαστή) με ποιον θα ήθελε να ζήσει, δεν μπορεί παρά να δίνει μεγάλο βάρος στο παιδί, αν οι συνθήκες διαβίωσης είναι κανονικές και δεν υπάρχουν γεγονότα βίας, σοβαρής ψυχοπαθολογίας κλπ. Δεν μπορεί να μην το γεμίζει ενοχές αυτή η ερώτηση ή μάλλον η όποια του απάντηση. Καλύτερα λοιπόν, να αποφασίσουν οι γονείς για την επιμέλεια.  Όμως, το καλύτερο είναι να γνωρίζει το παιδί από την αρχή τα νομικά του δικαιώματα, κι εφόσον βρίσκεται από 8 ετών και πάνω, να ξέρει ότι είναι εφικτή η αλλαγή του τόπου κατοικίας του αν το θελήσει αργότερα. Ένας δικηγόρος με ευαισθησία, ίσως και σε συνεργασία με ψυχολόγο θα μπορούσε να αναλάβει μία τέτοια ενημέρωση του παιδιού.

Δεν υπάρχει μία συνταγή για όλους, καθώς κάθε περίπτωση είναι και διαφορετική.

Θα λέγαμε σε γενικές γραμμές, ότι το παιδί θα ήταν καλύτερο να μένει σπίτι του, αν αυτό γίνεται, ή στην ίδια γειτονιά ώστε να μην υπάρχει ρήξη με τους κοινωνικούς δεσμούς που έχει στο σχολείο και με τους γείτονες-φίλους του. Ιδανικά θα ήταν να έμεναν και οι δύο γονείς σχετικά κοντά ώστε να διευκολύνεται η επικοινωνία τους, αλλά και να συνεργάζονται για ασχολίες του παιδιού, όπως είναι οι εξωσχολικές δραστηριότητες του. Κοντά αλλά με διακριτικότητα, αφού πλέον τα σπίτια είναι δύο. Χρήσιμο είναι να υπάρχει ένα πρόγραμμα στην επικοινωνία ώστε να μπορεί να δομεί το παιδί τις δραστηριότητες του, να έχει απερίσπαστο χρόνο μελέτης και να έχει μία ρουτίνα μέσα στην καθημερινότητά του που θα του ξαναδώσει αίσθημα ασφάλειας.

Μερικές φορές οι σχέσεις μεταξύ γονιού και παιδιού μπορεί να βελτιωθούν μετά το διαζύγιο, αφού αφενός υπάρχει μεγαλύτερη ηρεμία στην ζωή των γονιών και αφετέρου, ο χρόνος που περνά το παιδί με τον γονιό που δεν ζει μαζί συνέχεια γίνεται περισσότερο ουσιαστικός και πιο συνειδητός και από τους δύο (γονιό-παιδί). Τα τηλεφωνήματα ή οι επαφές με άλλα μέσα είναι σημαντικό να υπάρχουν.

Η διατροφή του παιδιού είναι σημαντική για την σχέση με τον πατέρα (ή την μητέρα αν εκείνη δίνει διατροφή-κυρίως στο εξωτερικό συμβαίνει αυτό σε κάποιες περιπτώσεις). Δομεί την σχέση μαζί του. Αντανακλά την υπευθυνότητα που ο κάθε γονιός πρέπει να έχει απέναντι στο παιδί του, από την στιγμή που έχει αποφασίσει την άφιξή του στον κόσμο. Είναι κάτι που τα παιδιά το αναγνωρίζουν στον γονιό τους καθώς μεγαλώνουν.

Δεν είναι λίγες οι φορές που ζευγάρια που χωρίζουν, μετά από κάποιο διάστημα, αν όχι αμέσως, μπορούν να γίνουν καλοί φίλοι. Και αυτό δεν θα έπρεπε να μας ξενίζει, αφού για να παντρευτούν κάποτε αυτοί οι άνθρωποι, κάτι κοινό είχαν. Σίγουρα πάντως, κανείς δεν θα θέλει να χάσει μελλοντικά γεγονότα όπως τα γενέθλια του παιδιού τους, την αποφοίτησή του από το πανεπιστήμιο, ή τον γάμο του. Δουλεύοντας προς την κατεύθυνση του καλού για το παιδί,αλλά και για τους ίδιους, οι γονείς καταλαβαίνουν σταδιακά, πόσο πιο εύκολη κάνουν την ζωή όλων τους οι αρμονικές σχέσεις μεταξύ τους. Άλλωστε, οι σχέσεις είναι ζωντανοί “οργανισμοί” και αλλάζουν μέσα στον χρόνο.

Είναι καταπληκτικό να μην χάνεται η έννοια της οικογένειας όταν υπάρχει ένα διαζύγιο. Η αγάπη και η αλληλοστήριξη μπορούν να υπάρχουν ή να αναζωπυρωθούν ως συστατικά ανθρωπίνων σχέσεων κι όχι ως στοιχεία μεταξύ ζευγαριού. Μάλιστα αυτή η αίσθηση οικογένειας μπορεί να εμπλουτιστεί με την εισαγωγή και νέων μελών αργότερα, νέων συντρόφων ή και παιδιών.

Μπορεί να φαίνονται σε μερικούς αυτά ουτοπικά, ωστόσο αυτές οι περιπτώσεις αρμονίας μετά από ένα διαζύγιο γίνονται όλο και συχνότερες σήμερα. Η απόλυτη ρήξη με τον άνθρωπο με τον οποίο έχει κανείς παντρευτεί ή, ακόμη περισσότερο, έχει κάνει ένα παιδί είναι σαν μία αυτοαναίρεση. Μία αναίρεση του εαυτού του ίδιου, αφού επρόκειτο για μία επιλογή ακόμη κι αν ήταν “λανθασμένη” ή σε στιγμή ανωριμότητας. Ειδικά σε περιόδους κρίσεων, όπως είναι η σημερινή, είναι προς όφελος όλων η αρμονική συνύπαρξη (έστω κι αν ο καθένας έχει το σπίτι του και την ζωή του) αλληλεγγύη και αλληλοστήριξη.

Ένα διαζύγιο, όπως κάθε σοβαρό γεγονός στην ζωή του ανθρώπου είναι μία καλή ευκαιρία για ενόραση και βαθύτερη γνώση του εαυτού. Μία καλή στιγμή για να αναλογιστεί κανείς τι σήμαινε αυτή η σχέση, ποια τα λάθη του, τα σημεία που πήγαν στραβά κλπ. Τι σχήματα έπαιξε στην σχέση του από αυτά που έφερε από την εμπειρία στην πατρική του οικογένεια κλπ. Είναι μία εξαιρετικά καλή στιγμή για την έναρξη ενός ψυχοθεραπευτικού κύκλου προκειμένου να υπάρξει μία καλή επεξεργασία αυτού του τόσο πλούσιου περιεχομένου.

Παρόλα αυτά, ας μην γελιόμαστε! Δεν υπάρχει ευτυχές διαζύγιο. Είναι σχεδόν πάντα θλιβερή η υπογραφή του διαζυγίου. Ωστόσο, αν ο γάμος απαιτεί εκκλησία ή δημαρχείο, το διαζύγιο απαιτεί επίσκεψη σε δικηγόρο ή σε δικαστήριο.  Ένα καλό διαζύγιο μπορεί να δώσει πολλά δώρα σε όλους τους εμπλεκόμενους. Ο πόνος δίνει συχνά την ευκαιρία ψυχικής ανάπτυξης. Αν υπάρχουν παιδιά, τότε ένα καλό διαζύγιο είναι μάλλον πιο σημαντικό από ό,τι ένας καλός γάμος. Ευτυχισμένοι γονείς κάνουν ευτυχισμένα παιδιά και είναι σημαντικό να διεκδικεί κανείς την ευτυχία του αν δεν την έχει.

Πηγή  Δήμητρα Σταύρου, ψυχολόγος