Οι απόψεις μας βασίζονται συχνά σε συναισθήματα και στις σχέσεις των ομάδων που ανήκουμε, όχι στα ίδια τα γεγονότα. Δείτε πώς μπορείτε να εμπλακείτε παραγωγικά όταν τα πράγματα ανάβουν.
Πιθανότατα σας έχει συμβεί πολλές φορές: Ξοδεύετε πολύ χρόνο προσπαθώντας να πείσετε κάποιον ότι η γνώμη του για ένα συγκεκριμένο θέμα είναι λάθος. Και του αποδεικνύεται με επιχειρηματολογία ότι είναι σωστή. Όμως, αντί να καταλήξει στην άποψή σας, ο συνομιλητής σας δεν ακούει τίποτα, εξακολουθώντας να είναι πεπεισμένος για το απόλυτο δίκαιο του. «Τι εννοείς ότι οι φτωχοί άνθρωποι χρειάζονται κοινωνικά προγράμματα; Έχουν τις ίδιες ευκαιρίες με όλους τους άλλους!». Στο τέλος της συζήτησής σας, βρίσκεστε αντιμέτωποι με το ίδιο αδιέξοδο που είχατε και στην αρχή – και αισθάνεστε ότι η σχέση σας μπορεί να πιέζεται
Γιατί είναι τόσο δύσκολο να πείσεις τους άλλους να αλλάξουν γνώμη;
Είναι ένα ερώτημα που απασχολεί τους ανθρώπους εδώ και χιλιετίες, αν και τα πολιτικά γεγονότα των περασμένων χρόνων στις ΗΠΑ, κυρίως επί Τραμπ, το έχουν φέρει στο προσκήνιο. Η ερώτηση γίνεται ακόμη πιο επείγουσα όταν πιστεύετε ότι οι απόψεις κάποιου άλλου προδίδουν κάτι εγγενώς παράλογο για τον χαρακτήρα του – ή όταν κάποιος άλλος πιστεύει το ίδιο και για τον δικό σας.
Αν και είναι εύκολο να συμπεράνουμε ότι οι απόψεις των ανθρώπων είναι βαρόμετρα της ηθικής τους στάσης, η πιο μεγάλη αλήθεια είναι ότι ένα ευρύ φάσμα παραγόντων βοηθά στην εξήγηση των βαθιά εδραιωμένων πεποιθήσεων μέσα μας. Σίγουρα, κάποιοι άνθρωποι των κομμάτων επικεντρώνονται σε θέματα της πολιτικής πάνω από όλα. Αλλά για άλλους, η τάση του εγκεφάλου να παραμείνει σε μία λογική πορεία μπορεί να παίξει μεγαλύτερο ρόλο. Η ψυχολογική έρευνα υποδηλώνει ότι όταν το μυαλό μας είναι φτιαγμένο πάνω σε σημαντικά θέματα, η αλλαγή τους μπορεί να είναι τόσο δύσκολη όσο το να σταματήσουμε ένα τρένο που τρέχει με μεγάλη ταχύτητα, ακόμα και όταν υπάρχει άμεσος κίνδυνος.
Ευτυχώς, η έρευνα υποδεικνύει ότι υπάρχουν λύσεις — αν και μπορεί να χρειαστεί να αλλάξετε και εσείς γνώμη για ορισμένα πράγματα, αν θέλετε να εφαρμόσετε αυτές τις ιδέες!
Γιατί λοιπόν αντιστεκόμαστε στα γεγονότα
Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε μια ισχυρή ώθηση να κρατήσουμε τις προϋπάρχουσες πεποιθήσεις και απόψεις, που μας κρατούν αγκυροβολημένους στον κόσμο μας. Όταν η στάση σας σε αμφιλεγόμενα ζητήματα εδραιώνει την ομαδική σας ταυτότητα και σας βάζει σε αντίθεση με τους αντιληπτούς εχθρούς, η αλλαγή της στάσης μπορεί να έχει πάνω σας μεγάλο προσωπικό κόστος.
«Είμαστε κοινωνικά ζώα που βασιζόμαστε ενστικτωδώς στην δικιά μας ομάδα ή φυλή για ασφάλεια και προστασία», λέει ένας ειδικός στην αντιμετώπιση κινδύνων. «Οποιαδήποτε απιστία στην ομάδα ή φυλή μας είναι κυριολεκτικά επικίνδυνη, λες και αυτή θα σε διώξει. Αυτό το αποτέλεσμα μεγεθύνεται σε άτομα που ήδη ανησυχούν».
Η αποστασία, εν ολίγοις, είναι τόσο τρομακτική όσο το να πέσεις από το περβάζι του παραθύρου — και σε κάποιο βαθμό, αυτός ο φόβος είναι δικαιολογημένος. Όταν σκέφτεστε και συμπεριφέρεστε με τρόπους που σας χωρίζουν από τα μέλη της στενής σας κοινότητας – ομάδας, είναι πιθανό να βιώσετε τουλάχιστον κάποιο επίπεδο αποκλεισμού.
Ερευνητές που μελετούν τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι επιλύουν τη γνωστική ασυμφωνία – το δυσάρεστο συναίσθημα του να κατέχουν ασυνεπείς πεποιθήσεις – σημειώνουν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν να αρνηθούν ή να υποβαθμίσουν νέες, άβολες πληροφορίες, παρά να αναδιαμορφώσουν την κοσμοθεωρία τους για να τις προσαρμόσουν. Από αυτή την άποψη, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ο φίλος σας, του οποίου η συμπεριφορά προς τις γυναίκες είναι λάθος και κακή, είναι περισσότερο από πρόθυμος να υποστηρίξει πολιτικούς που έχουν διαπράξει σεξουαλική επίθεση.
Ακόμη και οι χλιαροί υποστηρικτές μιας άποψης μπορεί να αντιστέκονται στην ενημέρωση – αλλαγή των πεποιθήσεών τους, καθώς η ίδια η πράξη της απόφασης μεταξύ εναλλακτικών λύσεων αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο αξιολογούμε κάθε επιλογή.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, το να βλέπετε την επιλογή σας με παραμορφωτικούς φακούς είναι ένας λογικός τρόπος για να διασφαλίσετε ότι θα παραμείνετε ευχαριστημένοι με την απόφασή σας. Αλλά αυτή η προοπτική παραμορφώνει επίσης την αντίληψή σας, πράγμα που σημαίνει ότι ακόμη και όταν μαθαίνετε εντυπωσιακές νέες πληροφορίες, μπορεί να μην ανησυχείτε αρκετά ώστε να αναθεωρήσετε τις απόψεις σας.
Το εφέ της αντίδρασης
«Οι επιθέσεις εναντίον του Τραμπ με δίδαξαν κάτι για τον εαυτό μου», λέει ένας υποστηρικτής του Ντόναλντ Τραμπ. «Τον έχω υπερασπιστεί και έχω πει πράγματα που πραγματικά δεν πίστευα ή δεν υποστήριξα επειδή ήμουν σε θέση άμυνας».
Η έρευνα λοιπόν υποστηρίζει την ιδέα ότι η επιμονή των επιχειρημάτων προς τα έξω μπορεί να σχετίζεται αντιστρόφως με την πραγματική τους πεποίθηση. Σε μια μελέτη, όσο λιγότερο σίγουροι ένιωθαν οι άνθρωποι στις απόψεις τους σχετικά με ζητήματα όπως πχ για τις δοκιμές φαρμάκων σε ζώα, τόσο περισσότερο προσπαθούσαν να πείσουν τους άλλους για την άποψή τους.
Εάν η αμφιβολία συχνά παρακινεί τους ανθρώπους να επιμείνουν στην άποψη τους αντί να προβληματιστούν, αυτό σημαίνει ότι είναι μάταιο να ξεκινήσετε έναν διάλογο με αυτούς με τους οποίους διαφωνείτε;
Οι τυπικές συζητήσεις, όπως πιθανότατα έχετε ανακαλύψει, δεν είναι και τόσο αποτελεσματικές—και αν ξεκινήσετε με τον καθαρό στόχο να αλλάξετε γνώμη κάποιου, είναι πιθανό να έχετε το αντίθετο αποτέλεσμα. Το αντίστροφο ισχύει επίσης: Όσο λιγότερο προσπαθείτε να επιβάλλετε ένα συγκεκριμένο σύνολο απόψεων σε κάποιον, τόσο πιο ελεύθερος θα αισθάνεται να συλλογιστεί με ειλικρίνεια αυτό που σκέφτεται—και ίσως ακόμη και να αναθεωρήσει τη σκέψη του στη συνέχεια.
Η παραγωγική ανταλλαγή απόψεων είναι επίσης πιο πιθανή όταν υπάρχει αμοιβαία βάση σεβασμού και φιλίας. Σίγουρα πρέπει να γνωρίζεις καλά τον άλλο για να θέλεις να μείνεις φίλος του όταν τα πράγματα γίνονται αμφιλεγόμενα. Σε ανταλλαγές απόψεων σχετικά με γεμάτα θέματα, συμβουλεύουν οι ειδικοί, να ξεκινήσετε από την υπόθεση ότι δεν θα αλλάξετε τις απόψεις του άλλου ατόμου, αλλά παραδέχεται ότι μπορεί να είναι πιο εύκολο να το πεις παρά να το κάνεις. Αυτή η ισορροπία ανάμεσα στο να νοιάζεσαι βαθιά, αλλά να επιδιώκεις να ακούσεις αντί να αλλάξεις γνώμη κάποιου, είναι μια ισορροπία πάνω στην λεπίδα του μαχαιριού!
Πώς να χτίσετε γέφυρες με άλλους
Μπορείτε όμως να προσπαθήσετε να κατανοήσετε τους συνομιλητές σας με τρόπους που υπερβαίνουν τις απόψεις τους για αμφιλεγόμενα ζητήματα.
Μιλήστε τους για τα πρώτα τους χρόνια ή για τη μεγαλύτερη προσωπική πρόκληση που έχουν αντιμετωπίσει. Οι απαντήσεις τους μπορεί να σας δώσουν απροσδόκητη εικόνα για το γιατί συμπεριφέρονται όπως κάνουν — και ίσως να σας διευκολύνουν να συμπάσχετε μαζί τους, παρά τις αμφιβολίες σας για συγκεκριμένες απόψεις που μπορεί να έχουν.
Όταν προκύπτουν ευαίσθητα θέματα, δοκιμάστε μια μη συγκρουσιακή προσέγγιση, κάνοντας ερωτήσεις ανοιχτού τύπου. Για παράδειγμα: “Πώς αισθανθήκατε όταν ακούσατε για την αποχώρηση των ΗΠΑ από τις συμφωνίες του Παρισιού για το κλίμα;” ή μοιραζόμενοι τις δικές σας εμπειρίες.
Είτε συζητάτε τα προσωπικά σας είτε τα πολιτικά ζητήματα, αποφύγετε τη γλώσσα και τη συμπεριφορά που σηματοδοτεί περιφρόνηση. Οι συζητητές τείνουν να επιδεικνύουν περιφρόνηση για τους συντρόφους τους με πολλούς τρόπους – γουρλώνοντας τα μάτια τους, εκτοξεύοντας προσωπικές προσβολές και επιδεικνύοντας αιχμηρό σαρκασμό. Αυτό το λογομαχικό στυλ θεωρείται ως δηλητηριώδες για τις στενές σχέσεις, εν μέρει επειδή μεταφέρει ένα καταστροφικό μήνυμα: «Εσείς, οι σκέψεις σας και οι απόψεις σας είστε εντελώς κάτω από εμένα».
Το να κόψετε όμως την περιφρόνηση δεν σημαίνει να αποφύγετε αυτά τα ζητήματα που σας χωρίζουν: Είναι υγιές να περιγράφετε ακριβώς το που και το πώς διαφέρετε με κάποιον άλλο και να εκφράζετε την απογοήτευσή σας σε συγκεκριμένες απόψεις που έχουν οι άλλοι. Το κλειδί είναι να παραμείνουμε στην άνετη ζώνη της συζήτησης, αντί να περάσουμε τα όρια σε όχι και τόσο καλυμμένη αηδία.
Ανεξάρτητα από το πόσο υψηλές είναι οι προθέσεις σας, μπορεί να είναι δελεαστικό για σας να μετατρέψετε οποιονδήποτε διάλογο για τα ζητήματα που σας χωρίζουν σε ένα μονότονο παιχνίδι θέσεων.
Αλλά το να κάνετε ερωτήσεις – και να δείξετε μια γνήσια επιθυμία να ακούσετε και να αναγνωρίσετε τις απαντήσεις – δίνει έναν διαφορετικό τόνο που ενισχύει τις πιθανότητες για μια παραγωγική λύση ή τουλάχιστον ένα πιο φιλικό αδιέξοδο που εμπνέει περαιτέρω σκέψη και συζήτηση. Η πειθώ που αντέχει στον χρόνο δεν είναι μονόπλευρη, αλλά μια γόνιμη ανταλλαγή — μια εργασία στην οποία η δική σας σκέψη μπορεί να εξελιχθεί με τρόπους που δεν περιμένατε.
