Όπως γίνεται με όλα τα είδη, οι ανθρώπινοι πληθυσμοί διαμορφώνονται από τις συνηθισμένες δυνάμεις της δυσικής επιλογής, όπως είναι η πείνα, οι ασθένειες ή το κλίμα. Μια νέα δύναμη μπαίνει όμως στο επίκεντρο η οποία έχει εκπληκτικές συνέπειες: μιλάμε για το γεγονός ότι τα τελευταία 20.000 χρόνια,οι άνθρωποι όρισαν την εξέλιξή τους εν αγνοία τους…
Η δύναμη αυτή λοιπόν δεν είναι άλλη από τον πολιτισμό των ανθρώπων, η αποκαλούμενη κουλτούρα, η οποία συνιστά την κάθε κεκτημένη γνωσιακή συμπεριφορά, συμπεριλαμβανομένης και της τεχνολογίας. Η απόδειξη της δραστηριότητας της για πολύ καιρό έμοιαζε να έχει τον αντίθετο ρόλο. Οι βιολόγοι την εξέλαβαν ως μια ασπίδα η οποία προστατεύει τους ανθρώπους από την πλήρη ισχύ των άλλων επιλεκτικών πιέσεων, αφού τα ρούχα και το καταφύγιο αντιμετωπίζουν τα πλήγματα από το κρύο και η κτηνοτροφία βοηθά στην καταπολέμηση της πείνας.
Λόγω αυτής της αποτρεπτικής ιδιότητας της δύναμης της κουλτούρας, είχε εκληφθεί ως παράγοντας άμβλυνσης του ρυθμού της ανθρώπινης εξέλιξης, ή ακόμα και για την παύση της, κατά το μακρινό πλέον παρελθόν. Σήμερα, πολλοί πλέον βιολόγοι εκλαμβάνουν το ρόλο της κουλτούρας ως κάτι το πολύ διαφορετικό στην εξέλιξη του ανθρώπινου είδους.
Παρόλο που η ανθρώπινη κουλτούρα προστατεύει το είδος μας από τις άλλες δυνάμεις, η κουλτούρα επίσης μοιάζει να είναι η ίδια μια ισχυρή δύναμη διαμόρφωσης της εξέλιξής μας. Οι άνθρωποι προσαρμόζονται γενετικά σε σημαντικές πολιτισμικές αλλαγές, όπως είναι η νέα δίαιτα διατροφής. Και αυτή η αλληλεπίδραση λειτουργεί πολύ πιο γρήγορα απ’ ότι γίνεται με άλλες δυνάμεις της φυσικής επιλογής, «οδηγώντας ορισμένους στο να υποστηρίξουν ότι η συνεξέλιξη της γενετικής κουλτούρας μπορεί να είναι ο κύριος τρόπος της ανθρώπινης εξέλιξης» λέει ο Kevin N. Laland. Ο δρ. Kevin N. Laland είναι εξελικτικός βιολόγος στο Πανεπιστήμιο St. Andrews στη Σκωτία.
Η ιδέα ότι τα γονίδια και η κουλτούρα εξελίσσονται παράλληλα κυκλοφορεί εδώ και αρκετές δεκαετίες αλλά μόλις πρόσφατα κέρδισε κάποιο έδαφος. Οι δυο σημαντικοί υπέρμαχοι της είναι ο Robert Boyd και ο Peter J. Richerson, αμφότεροι από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, οι οποίοι εδώ και χρόνια υποστηρίζουν ότι τα γονίδια και η κουλτούρα είναι συνυφασμένα στη διαμόρφωση της ανθρώπινης εξέλιξης.
Η ισχυρότερη απόδειξη για την ιδιότητα της κουλτούρας ως εξελικτική δύναμη είναι η ανέχεια στη λακτόζη που εντοπίστηκε σε πολλούς Βορειοευρωπαίους. Στους περισσότερους ανθρώπους, το γονίδιο για την πέψη της λακτόζης απενεργοποιείται λίγο μετά τον απογαλακτισμό του ατόμου, αλλά στη Βόρεια Ευρώπη – απόγονοι μιας αρχαίας κουλτούρας κτηνοτροφίας που εμφανίστηκε στην περιοχή πριν από 6.000 χρόνια – το γονίδιο παραμένει ενεργό ακόμα και κατά την ενήλικη ζωή.
Η ανοχή στη λακτόζη αναγνωρίζεται πλέον ευρέως ως μια περίπτωση κατά την οποία μια πρακτική της κουλτούρας – το να καταναλώνεται ωμό γάλα – προκάλεσε εξελικτικές αλλαγές στο ανθρώπινο γονιδίωμα. Κατά πάσα πιθανότητα το επιπλέον θρεπτικό όφελος ήταν τόσο σημαντικό που η γενετική αλλαγή απλώθηκε στον πληθυσμό.
Τα γονίδια που αλλάζουν λόγω της κουλτούρας αφορούν κυρίως τη δίαιτα των πληθυσμών και το μεταβολισμό τους, ενώ είναι πολύ πιθανόν να έχουν μεγάλη σχέση με την τεράστια αλλαγή στη δίαιτα που έγινε πριν από 10.000 με την μετάβαση στη συστηματική γεωργία.
