Όλοι έχουμε βιώσει δύσκολες καταστάσεις στη ζωή μας και πιθανώς αντιμετωπίσει κάποιο τραγικό γεγονός θανάτου δικού μας ανθρώπου. Συχνά όμως απορούμε με το πόσο διαφορετικά μπορεί να βιώσει ένα ανάλογο γεγονός κάποιος φίλος ή συγγενής μας. Όταν μάλιστα μιλάμε για καθημερινά προβλήματα, μας ξενίζει το πόσο διαφορετικά μπορούν άλλοι άνθρωποι να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες, να τις προσπεράσουν ή να εγκλωβιστούν σε αυτές.

Η διαμόρφωση της προσωπικότητάς μας επηρεάζεται σαφώς από τα ερεθίσματα που δεχόμαστε, το περιβάλλον στο οποίο αναπτυσσόμαστε και τις γνώσεις που αποκτούμε, αλλά όπως φαίνεται τα τελευταία χρόνια από μελέτες, συνυπεύθυνο είναι και το γενετικό μας υλικό. Η ερευνητική προσπάθεια επικεντρώνεται μεταξύ άλλων στο χαρακτηρισμό των γονιδίων εκείνων που εμπλέκονται στα βιοχημικά μονοπάτια του συναισθήματος. Αναμφίβολα η ζωή είναι στα χέρια του καθενός από εμάς και η κατάκτηση της ευτυχίας προσωπική μας υπόθεση, αλλά μήπως τελικά έχουμε κάποια προδιάθεση στην αισιοδοξία ή την απαισιοδοξία;

Ακριβώς ένα χρόνο πριν ερευνητές του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου δημοσίευσαν μελέτη στο περιοδικό Psychological Science, σύμφωνα με την οποία τα επίπεδα ευτυχίας σχετίζονται με το DNA μας. Χρησιμοποιώντας το «μοντέλο των 5 παραγόντων προσωπικότητας» υπέβαλαν 973 ζευγάρια μονοζυγωτικών διδύμων σε μια σειρά ψυχολογικών τεστ. Η επιλογή των μονοζυγωτικών διδύμων στηρίζεται στην υψηλή ομοιότητα του γενετικού τους υλικού. Σκοπός της μελέτης ήταν να δειχθεί κατά πόσο μονοζυγωτικοί δίδυμοι που ζουν σε διαφορετικό περιβάλλον αποκρίνονται παρόμοια στα ψυχολογικά τεστ, γεγονός που θα τονίσει τη σημασία του γενετικού υποβάθρου. Οι ερευνητές κατέληξαν πως η ευτυχία των διδύμων καθορίζεται κατά 50% από τα γονίδια και κατά 50% από εξωτερικούς παράγοντες.

Η έρευνα των Fox, Ridgewell & Ashwin του Πανεπιστημίου του Essex που δημοσιεύτηκε πριν από λίγες βδομάδες στο περιοδικό Proceedings of the Royal Society B επιβεβαιώνει τη γενετική προδιάθεση που έχουμε μερικοί από μας να είμαστε περισσότερο αισιόδοξοι και κατ’επέκταση ευτυχείς. Η αντίδραση μας στις δυσκολίες της ζωής ρυθμίζεται λοιπόν μερικώς από τα επίπεδα της σεροτονίνης στον εγκέφαλο. Η σεροτονίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής που συμμετέχει στη ρύθμιση της διάθεσής μας, του θυμού, της επιθετικότητας, της σεξουαλικότητας κ.ά. Πολλά μάλιστα αντικαταθλιπτικά φάρμακα στοχεύοÏ
…ν στη αύξηση των επιπέδων σεροτονίνης στον εγκέφαλο. Στο γονίδιο του μεταφορέα της σεροτονίνης (SERT) έχουν χαρακτηριστεί δύο πολυμορφισμοί που επηρεάζουν την ψυχολογική μας κατάσταση. Γενικά όσοι από εμάς φέρουμε τη μικρή εκδοχή του πολυμορφισμού (αλληλόμορφο S, short) έχουμε μεγαλύτερη πιθανότητα κατάθλιψης ή απόπειρας αυτοκτονίας, εάν βιώσουμε σημαντικά τραυματικά γεγονότα.

Η αμυγδαλή του εγκεφάλου ή αλλιώς το λεγόμενο «κύκλωμα του φόβου» ελέγχει διεργασίες όπως τη συναισθηματική μάθηση, το φόβο, τη μνήμη και τη διέγερση. Έχει παρατηρηθεί πως η αμυγδαλή ατόμων που φέρουν το αλληλόμορφο S έχει υψηλότερη δραστηριότητα όταν τα άτομα αυτά εκτεθούν σε αρνητικές εικόνες φόβου ή θυμού υποδηλώνοντας έτσι μία σύνδεση μεταξύ του αλληλομόρφου S και της συναισθηματικής μας απόκρισης. Δεν είναι λίγοι βέβαια οι ψυχολόγοι που αμφισβητούν τη σημασία αυτών των δεδομένων, αφού πιστεύεται πως η αμυγδαλή είναι ένα γενικά αποκρινόμενο εγκεφαλικό σύστημα, που εμπλέκεται σε πληθώρα συναισθημάτων εκτός τους στρες και του φόβου.

Η μέθοδος «biased attention» θεωρείται ο πιο αξιόπιστος ενδοφαινότυπος που συνδέεται με αυξημένη απόκριση στο στρες. Πρόκειται για την ατομική μας προδιάθεση να αποκρινόμαστε θετικά ή αρνητικά σε συγκεκριμένα ερεθίσματα. Η έρευνα των Fox, Ridgewell & Ashwin έδειξε πως οι 16 από τους 97 εθελοντές που έφεραν το συνδυασμό αλληλομόρφων LL (L, long) ήταν περισσότερο προδιατεθειμένοι να αποκριθούν ή να επικεντρωθούν σε υλικό που συνδέεται γενικά με θετικές σκέψεις (π.χ ερωτικές εικόνες). Οι ίδιοι εθελοντές απέφυγαν επιλεκτικά τις εικόνες που μπορούσαν να τους δημιουργήσουν αρνητικούς συναισθηματικούς συνειρμούς, όπως φόβο και άγχος. Τα αντίθετα αποτελέσματα είχαμε στις ομάδες εθελοντών με συνδυασμούς αλληλομόρφων SS και SL. Η απουσία επομένως αυτής της «προστατευτικής» αποφυγής των αρνητικών εικόνων στους φορείς του αλληλομόρφου S συνδέεται πιθανώς με την υψηλή ευπάθεια τους σε συναισθηματικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη και το άγχος.

«Όλοι ζούμε έχοντας στόχο την ευτυχία•  οι ζωές μας είναι τόσο διαφορετικές αλλά τÎ
µÎ»Î¹ÎºÎ¬ τόσο ίδιες». Η ευτυχία τελικά δεν είναι αποκλειστικά θέμα τρόπου ζωής, όπως είπε η Anne Frank, αλλά και γενετικού περιεχομένου.

Συγγραφέας: Μάνος Σιδεράκης