Οι βάσεις για την επιστήμη της ανθρώπινης κληρονομικότητας τέθηκαν από τον Φράνσις Γκάλτον (1822-1911), εξάδελφο του Κάρολου Δαρβίνου, στην Αγγλία, κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.

Αποτυχημένος μαθηματικός αλλά επιστήμονας που ασχολείτο με τα πάντα, ο Γκάλτον υπήρξε πρωτοπόρος στη μέτρηση της κληρονομικότητας. Στην αρχή, προσπάθησε να αποδείξει τη μεταφορά της νοημοσύνης από γενιά σε γενιά, χρησιμοποιώντας τις βιογραφίες επιφανών ατόμων και, κατόπιν, δοκίμασε να μετρήσει τις αλλαγές οι οποίες παρατηρούνται σε δείγματα πληθυσμού, εφευρίσκοντας, έτσι, τη βιομετρία.(1)

*Οι νόμοι που συντάσσει θα αποδειχθούν αργότερα λανθασμένοι. Ωστόσο, από τους ίδιους, το 1883, καταλήγει σε μία νέα θεωρία, τον ευγονισμό, ο οποίος έχει στόχο να βελτιώσει το ανθρώπινο είδος, ευνοώντας τα άτομα με τις μεγαλύτερες ικανότητες.

Ο ευγονισμός είναι η απάντησή του στους φόβους του «εκφυλισμού» που εκδηλώνουν οι ανώτερες τάξεις – οι μολυσματικές ασθένειες, ο αλκοολισμός, η πορνεία αναπτύσσονται παράλληλα με τη βιομηχανική επανάσταση.

*Στις αρχές του 20ού αιώνα, οι βιολόγοι ανακαλύπτουν τους νόμους του βοτανολόγου μοναχού Γκρέγκορ Μέντελ (1822-1884) πάνω στη μετάδοση των γονιδίων στα φυτά, νόμους γενεσιουργούς της νέας αυτής επιστήμης.

Η γενετική διατηρεί τις στατιστικές μεθόδους της βιομετρίας, η οποία αμφισβητείται ακόμα και στους επιστημονικούς κύκλους, αλλά διαθέτει έναν ισχυρό οπαδό, τον Τσαρλς Ντέιβενπορτ, πρωτοπόρο στις ΗΠΑ.

Ευ ζην με στειρώσεις

Πεπεισμένος ευγονιστής, ο Ντέιβενπορτ πείθει το φιλανθρωπικό ίδρυμα Κάρνεγκι να χρηματοδοτήσει ένα εργαστήριο τελευταίας τεχνολογίας για έρευνες.

*Το Cold Spring Harbor Laboratory ιδρύθηκε το 1904 και διέθετε προϋπολογισμό υψηλότερο από το σύνολο της χρηματοδότησης για την έρευνα όλων των αμερικανικών πανεπιστημίων.

Ο Ντέιβενπορτ, που το διευθύνει, ενσαρκώνει έναν «μεντελισμό στα όρια της τρέλας». Εφαρμόζει τους νόμους του Μέντελ στην ανθρώπινη συμπεριφορά και δημοσιεύει εκπληκτικές μελέτες.

Αν και με παραποιημένα στοιχεία, πολλές φορές, οι μελέτες αποτελούν το άλλοθι των νόμων για τη στείρωση -και αργότερα για τη μετανάστευση- μιας πολιτικής τάξης που δείχνει απόλυτη εμπιστοσύνη στους ειδικούς.(2)

*Το 1907, η πολιτεία της Ιντιάνα υιοθετεί τους πρώτους νόμους για τη στείρωση και ακολουθούν άλλες τριάντα πολιτείες. Οι νόμοι αυτοί πολλαπλασιάζονται τη δεκαετία του 1930, αλλά οι συνέπειες της κρίσης του 1929 γίνονται και σε αυτόν τον τομέα αισθητές. Ομως, ο ευγονισμός συναντά όλο και περισσότερες αντιδράσεις, κυρίως εκ μέρους ανθρωπολόγων που αμφισβητούν την αξία των τεστ ευφυΐας.

Εκείνη την εποχή προσηλυτίζεται και η Ευρώπη χάρη σε ένα άλλο αμερικανικό φιλανθρωπικό ίδρυμα, το Ροκφέλερ. Πρώτη, το 1928, η Ελβετία υιοθετεί ευγονικούς νόμους και ακολουθεί η Δανία.

*Το 1933, είναι η σειρά της Γερμανίας και μετά της Σουηδίας, της Νορβηγίας, της Φιλανδίας και της Εσθονίας. Τετρακόσιες χιλιάδες άτομα στειρώνονται τότε στη Γερμανία, εξήντα χιλιάδες στη Σουηδία, πενήντα χιλιάδες στις ΗΠΑ εξαιτίας «κληρονομικών ασθενειών».

Ασθένειες οι οποίες ποικίλλουν ανάλογα με τη νομοθεσία: νοητικές και μολυσματικές ασθένειες, πορνεία, αλκοολισμός, εγκληματικότητα, επιληψία κ.λπ.

Οι τρομακτικές επιπτώσεις του ναζισμού, αλλά και η ανάπτυξη της μοριακής βιολογίας, τη δεκαετία του 1950, οδηγούν σταδιακά τον ευγονισμό στο περιθώριο.

Στροφή στη βιολογία

Προοδευτικά, οι νομοθεσίες που βασίζονταν σ’ αυτόν εξαφανίζονται, κατά τις δεκαετίες του 1960 και του 1970. Κι όμως, η θεωρία αναδύεται και πάλι στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου κανένας νόμος στείρωσης δεν ψηφίστηκε ποτέ. Το επιστημονικό κέντρο του βρετανικού ευγονισμού, το Galton Laboratory, γίνεται, μεταπολεμικά, σημείο αναφοράς παγκοσμίως σε θέματα γενετικής.

*Το 1953, τα «Χρονικά του ευγονισμού» βαπτίζονται «Χρονικά της γενετικής».

Το ίδρυμα Ροκφέλερ χρηματοδότησε πλουσιοπάροχα το Galton Laboratory, το οποίο, το 1938, έστρεψε τις μελέτες του στη μοριακή βιολογία. «Είναι τέτοια η εμπλοκή του στη βιολογία, που καμιά φορά λέγεται ότι η μοντέρνα βιολογία είναι εφεύρεσή του», υπογραμμίζει ο Αντρέ Πισό, ερευνητής στην επιστημολογία και την ιστορία των επιστημών του γαλλικού Εθνικού Κέντρου Επιστημ
ο
νικών Ερευνών.(3)

*Ενέπνευσε την ανάπτυξη της γενετικής στη Γαλλία, τη δεκαετία του 1950, «με την εισαγωγή του ιατρικού ευγονισμού αλά βρετανικά», εξηγεί ο Ζαν-Πολ Γκοντιγιέρ, διευθυντής έρευνας στο Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας και Ιατρικής Ερευνας.(4)

*Σήμερα, τα λόμπι έχουν αλλάξει. «Τα θύματα των γενετικών ασθενειών και οι οικογένειές τους έχουν αναδειχθεί στους σημαντικότερους μοχλούς πίεσης για την ανάπτυξη της έρευνας και της θεραπείας στην ιατρική γενετική», διαπιστώνει ο Κιβλς.(5)

Στη Γαλλία, με 1 τρισ. ευρώ έσοδα κάθε χρόνο, η εκπομπή Τέλεθον έχει υψηλή αποδοχή.(6) Ο γενετιστής Ντανιέλ Κοέν -ένας από τους ανθρώπους που βρίσκονται πίσω από αυτήν την καμπάνια- γράφει στο «Γονίδιο της ελπίδας»: «Είμαι πεπεισμένος ότι ο άνθρωπος του μέλλοντος, θα έχει τον πλήρη έλεγχο των νόμων της γενετικής, θα γίνει ο τεχνίτης της ίδιας του της εξέλιξης και όχι του εκφυλισμού του. (…) Ας μην φοβόμαστε τις λέξεις. Πρόκειται, πράγματι, για μια μορφή ευγονισμού… »(7).

1. Στη σύγχρονη μορφή του πρόκειται για την «αναγνώριση» των ατόμων ανάλογα με τον βιολογικό τους χαρακτήρα (δακτυλικά αποτυπώματα, χαρακτηριστικά του προσώπου κ.λπ.)

2. Βλ. Daniel J. Kevles, «In the Name of Eugenics : Genetics and the Uses of Human Heredity», University of California Press, Μπέρκλεϊ, 1985, κεφ. 7.

3. Andre Pichot, «La Societe pure. De Darwin a Hitler», Flammarion, Παρίσι, 2000.

4. Στο Jean Gayon et Daniel Jacobi (υπό τη διεύθυνση), «L’Eternel Retour de l’eugenisme», Presses universitaires de France, Παρίσι, 2006.

5. Βλ. Daniel J. Kevles, ΟΠ.Π.

6. ΣτΕ: Ετήσιος τηλεοπτικός μαραθώνιος για τη συγκέντρωση χρημάτων που χρησιμοποιούνται στην έρευνα για τις νευρομυϊκές γενετικές ασθένειες.

7. Daniel Cohen, «Les Genes de l’espoir. Α la decouverte du genome humain», Robert Laffont, Παρίσι, 1993.

Της EMILIE GUYONNET

Πηγή: Ελευθεροτυπία