Η εφηβεία είναι μια περίοδος-‘κλειδί’ στη ζωή κάθε ατόμου, κατά την οποία συχνά προκαλούνται εντάσεις ανάμεσα στους εφήβους και στους ενηλίκους. Οι γονείς καθώς και οι καθηγητές καλούνται να αποδείξουν τις προθέσεις τους ούτως ώστε να αναγνωριστούν ως φιλικοί παρά να απορριφθούν ως αντίδικοι.

Οι γονείς θα πρέπει να είναι οπλισμένοι με υπομονή και επιμονή και κυρίως να έχουν επιθυμία για επικοινωνία! Μόνο συζητώντας με τον έφηβο θα τον βοηθήσουν να ξεπεράσει όλες του τις ανησυχίες.

Τα θέματα που απασχολούν τους εφήβους και κατά συνέπεια και τους γονείς τους ποικίλλουν ανάλογα με τη δομή και τα χαρακτηριστικά της κάθε οικογένειας και είναι πραγματικά ανεξάντλητα: επιθετικότητα, αποκλίνουσα ή/και παραβατική συμπεριφορά, αθέτηση οικογενειακών κανόνων, διαταραχές στην πρόσληψη τροφής και παραίτηση από τις μαθησιακές υποχρεώσεις…Σε κάθε περίπτωση, το κλειδί της επιτυχίας των γονέων είναι να διαφυλάξουν την ποιότητα της ψυχικής επαφής και της επικοινωνίας.

Ο σωστός τρόπος

Τα χαρακτηριστικά της επιτυχημένης επικοινωνίας με τους εφήβους είναι:

• Ακούστε με προσοχή αυτά που έχουν να σας πουν.

• Μειώστε τις μη λεκτικές σας αντιδράσεις (αυστηρά βλέμματα, χειροδικίες) γιατί ο έφηβος μπορεί να σταματήσει να σας μιλά αν παρατηρήσει στο πρόσωπό σας έκπληξη, δυσαρέσκεια, αποδοκιμασία.

• Μην κρίνετε πολύ έντονα ούτε πολύ γρήγορα αυτό που σας εκφράζουν. Μην κοροϊδεύετε, κυρίως για θέματα που κρίνετε γελοία ή με τα οποία δεν συμφωνείτε.

• Αν σας ζητήσουν τη γνώμη σας, μην το εκμεταλλευθείτε για να αγορεύσετε πολλή ώρα. Εκφράστε την άποψή σας με διπλωματικό και ήρεμο τρόπο.

• Μην τους υποχρεώνετε να συμμεριστούν άμεσα την άποψή σας. Αφήστε τους χρόνο να σκεφτούν. Μην κατακρίνετε και μη δραματοποιείτε τις τωρινές ιδέες τους. Θα αλλάξουν με συζητήσεις που θα κάνουν με τους κοντινούς τους, τους συγγενείς, τους καθηγητές και τους φίλους τους.

Οι αιτίες

Η εφηβεία είναι περίοδος έντονων ορμονικών και ψυχολογικών ανακατατάξεων, ο προάγγελος της εισόδου του ατόμου στην ενήλικη ζωή. Το παιδικό σώμα σταδιακά τελειοποιείται και αποκτά αναλογίες ενηλίκου, καθώς αρχίζουν να διαφαίνονται τα χαρακτηριστικά του φύλου. Η συμφιλίωση και η αποδοχή των αλλαγών αυτών προϋποθέτουν την υγιή ψυχική λειτουργία του ατόμου.

Οι διαταραχές στη διατροφή (βουλιμία, ανορεξία), κυρίως στα κορίτσια, οφείλονται στην επιθυμία να επισκιαστούν τα χαρακτηριστικά της σεξουαλικότητας. Η κοπέλα αισθάνεται την ανάγκη να παραμείνει στην παιδική ηλικία και υποσυνείδητα καθιερώνει μια σειρά ακραίων συμπεριφορών, πολλές φορές με στόχο τη διατροφή. Στη συνέχεια οι τύψεις από την υπερκατανάλωση τροφής οδηγούν σε αυστηρές δίαιτες που τελικά την αγχώνουν και την κουράζουν, παρασύροντάς την ακόμα μία φορά στην υπερφαγία.

Είναι φανερό πως η μετάβαση από την παιδική ηλικία στην ενήλικη ζωή παρουσιάζει στον έφηβο συμπτώματα δισυπόστατης ψυχολογικής περιόδου. Ενώ, δηλαδή, αντιλαμβάνεται τα όρια του φυσιολογικού τρόπου θρέψης και διατήρησης της σωματικής του υγείας, έρχεται σε σύγκρουση με την ψυχική αναστάτωση που βιώνει, καταφεύγοντας αντιδραστικά σε βουλιμικές ή σε ανορεκτικές κρίσεις.

Ο ρόλος του ψυχολόγου

Η θέση του ψυχολόγου σε πολλές περιπτώσεις είναι απαραίτητη. Ο έφηβος που αδυνατεί να δομήσει ομαλά και λειτουργικά το εξελισσόμενο σώμα και τον χαρακτήρα του στην πραγματικότητα χρειάζεται ψυχολογική υποβοήθηση, προκειμένου να αποφευχθούν ακραία φαινόμενα, επίπονα αναστρέψιμα στο μέλλον. Η συνειδητοποίηση από τον έφηβο ότι ο δρόμος προς την ενηλικίωση είναι απαραίτητος για την ολοκλήρωση της προσωπικότητάς του θα συνδράμει στην ήπια ωρίμανσή του και όχι στη διαταραχή του, εξαιτίας της προσπάθειας για αντίσταση στον χρόνο.

Το πρόβλημα που κυρίως αντιμετωπίζουν οι νέοι στην εφηβεία είναι η απαγκίστρωσή τους από τα παιδικά χρόνια, καθώς αποτελεί την πρώτη μεγάλη αλλαγή που καλούνται από τη φύση να βιώσουν. Ανάλογα, λοιπόν, με τις παραστάσεις και τη μερική διαμόρφωση του χαρακτήρα τους από την παιδική ηλικία, παρουσιάζουν αντιστοίχως μεγαλύτερη ή μικρότερη αντίσταση σε αυτήν την αλλαγή.

Ελίνα Γκίκα, Κλινική Ψυχολόγος