Η οικονομική κρίση πλήττει σοβαρά την ψυχική υγεία, είχε προειδοποιήσει από το 2008 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Τότε αδιαφορούσαμε διότι είχαμε ακόμη ελπίδες, αλλά τώρα βιώνουμε επώδυνα αυτή την προειδοποίηση.

Τα οικονομικά μέτρα και η δυσοίωνη προοπτική  της Ελληνικής οικονομίας κλονίζουν  συθέμελα το σύγχρονο life style. Οι χθεσινές σταθερές και βεβαιότητες του ευ ζην διαλύονται σαν αναβράζουσες βιταμίνες C στο νερό, εντείνοντας την αίσθηση εθνικής κατάθλιψης. Το shopping therapy αποτελεί μια μη ρεαλιστική επιλογή για τους περισσότερους και πλέον αναζητείται οδηγός ψυχολογικής επιβίωσης από την οικονομική κρίση.

Η οικονομική κρίση  πλήττει σοβαρά την ψυχική υγεία, είχε προειδοποιήσει από το 2008 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Τότε αδιαφορούσαμε διότι είχαμε ακόμη ελπίδες, αλλά τώρα βιώνουμε επώδυνα αυτή την προειδοποίηση. Το κέφι στις παρέες είναι πεσμένο καθώς οι συζητήσεις ξεκινούν από το ερώτημα «Πόσα σας κόβει εσάς από το μισθό σας», συνεχίζουν στο «τι έξοδα σκέφτεστε να κόψετε» και καταλήγουν στο συμπέρασμα «ούτε στον ιδιωτικό τομέα θα τη βγάλουμε καθαρή».

Οι αμερικανικές έρευνες δείχνουν ότι στις εταιρίες που έγιναν περικοπές μισθών ή απολύσεις διπλασιάστηκαν τα συμπτώματα καταθλίψεων. Είναι μάλιστα εντυπωσιακό ότι σε ορισμένες περιπτώσεις καταγράφηκαν πιο έντονα συμπτώματα σε αυτούς που ζούσαν υπό την απειλή της απόλυσης, παρά σε όσους πραγματικά απολύθηκαν.

«Με όλη αυτή την κατάσταση των μέτρων που έχουν ανακοινωθεί υποκινούνται διάφορα συναισθήματα και συμπεριφορές στους ανθρώπους», υποστηρίζει η Χρυσούλα Σταύρου Ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια.

«Στην αρχή υπάρχει η ελπίδα στον άνθρωπο ότι τα μέτρα δεν θα εφαρμοσθούν, ή ότι δεν θα τον επηρεάσουν ή πως τελικά κάτι θα αλλάξει. Μετά περνάμε στην συνειδητοποίηση. Εκεί αρχίζει η αντίδραση που μπορεί να έχει οργή, βία, επιθετικότητα ή προσαρμοστικές κινήσεις από κάποιους.

Πολλά ζητήματα τα οποία είτε ήταν σε λανθάνουσα κατάσταση, είτε υπήρχαν ως προδιάθεση, φτάνουν στην επιφάνεια. Ερχόμαστε αντιμέτωποι με λανθασμένες επιλογές, αποτυχημένες σχέσεις ή γάμους, δηλαδή την πηγή του προβλήματος. Εκεί αρχίζουν τα δύσκολα.

Εκδηλώνονται  νευρώσεις, καταθλίψεις, κρίσεις πανικού, φοβίες και φυσικά έχουμε σωματοποιήσεις στο πεπτικό, το αναπνευστικό κλπ.

Είναι αναμενόμενο  να συμβαίνει αυτό, σε ένα βαθμό, καθώς ο κόσμος βιώνει έντονα το φόβο και την ανασφάλεια. Είναι φυσικό όταν του τραβάς το χαλί κάτω από τα πόδια του, δεν ξέρει πώς να ισορροπήσει. Είναι σίγουρα σε δύσκολη θέση. Καταρρέει ένα ολόκληρο σύστημα με το οποίο μπορούσες να εκφράσεις συναισθήματα μέσω του καταναλωτισμού. Διότι τα τελευταία χρόνια η κατανάλωση βοηθούσε στην επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων και είχε συνδεθεί με ένα νόημα ζωής».

Και μετά το «Καταναλώνω άρα υπάρχω», τι υπάρχει;

Ο άνθρωπος καλείται να αναθεωρήσει τις αξίες του, το σύστημα που αξιολογεί το περιβάλλον του. Μπορεί να ανακαλύψει κάποια άλλα πράγματα, τα οποία ήταν ξεχασμένα τα τελευταία χρόνια. Πρέπει να βρει νέες πηγές για να αντλεί ευχαρίστηση. Νέους τρόπους που θα διασκεδάζει. Νέους τρόπους που ίσως είναι παραδοσιακοί. Δηλαδή το να συγκεντρωνόμαστε σε σπίτια και να μαγειρεύουμε ή να πίνουμε ένα κρασί , δε νομίζω ότι είναι τόσο καινούργιος τρόπος διασκέδασης. Μας βοηθά πάντως περισσότερο και ουσιαστικότερα από το να πάμε σε ένα μέρος με δυνατή μουσική και να πιούμε.

Υπάρχει όμως σε πολλούς ανθρώπους μια τάση αναχωρητισμού.

Υπάρχει αυτή η  τάση διότι πολλοί άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με την κατάθλιψη  τους. Μέχρι τώρα υπήρχε ένας τρόπος διαχείρισης αυτής της κατάστασης μέσω του shopping therapy. Τώρα όμως αυτό δεν μπορεί να συμβεί πλέον και δημιουργεί περισσότερα προβλήματα. Βεβαίως το να κλειστεί κάποιος στο σπίτι του είναι μια από τις τελευταίες επιλογές, διότι δεν βοηθάει καθόλου την κατάσταση.

Χρειάζεται μια νέα προσέγγιση. Πρέπει όμως να τονίσω ότι αυτές οι καταθλιπτικές αντιδράσεις εμφανίζονται έντονα στην αρχή. Σύντομα θα δούμε ότι ο καθένας μας έχει τρόπους που μπορεί να δώσει χαρά στον εαυτό του και τους γύρω του.

Διάβαζα μια έρευνα ότι  στις ΗΠΑ η ύφεση  έφερε αύξηση στους  γάμους και μείωση στα διαζύγια.

Οι άνθρωποι σε τέτοιες συνθήκες χρειάζονται  την αίσθηση ασφάλειας. Η επιστροφή  στις ανθρώπινες σχέσεις είναι λύση. Οι οικονομικοί λόγοι ενθαρρ
ύνουν τη συμβίωση. Είναι επίσης πολύ πιθανό να δούμε αύξηση των γεννήσεων.

Μιλώντας όμως για τα παιδιά, θέλω να επισημάνω ότι οι μικρότερες ηλικίες θα έχουν σημαντικότερα προβλήματα από την κρίση. Οι μεγαλύτεροι άνθρωποι έχουν κάπου να ανατρέξουν, ωστόσο τα νέα τα παιδιά έχουν μάθει να υπάρχουν μέσα από την κατανάλωση και η σημερινή κατάσταση, τους έρχεται ακόμα πιο δύσκολή. Είναι μάλιστα πολύ πιθανό αυτό να τα οδηγήσει ακόμα περισσότερο στην απομόνωση του διαδικτύου. Το κομμάτι των νέων θέλει μεγαλύτερη προσοχή και φροντίδα για  να αντιμετωπισθεί.

Θα  μπορούσαμε να πούμε  ότι αυτή η κρίση  είναι δυνατόν  να οδηγήσει σε μια  συνολική αναθεώρηση

Ναι. Αναμφισβήτητα. Μπορεί μάλιστα να είναι και μια πολύ θετική καμπή, διότι το προηγούμενο διάστημα η ευημερία ενθάρρυνε μια ψεύτικη κατάσταση. «Ξεγελιέμαι με την κατανάλωση και δεν έρχομαι αντιμέτωπος με μια εσωτερική πραγματικότητα που μπορεί να με γεμίσει πραγματικά ως άνθρωπο». Θα μπορούσα να πω ότι τώρα είναι δυνατόν κάποιος άνθρωπος να καταφέρει να μπει σε ένα πιο ουσιαστικό στάδιο ζωής που να φέρει πραγματικά μεγάλες αλλαγές, πολιτιστικές και κοινωνικές. Θετικές αλλαγές. Μπορεί να υπάρξει όχι μόνο η ελπίδα αλλά και η πεποίθηση ότι είμαστε σε θέση να βγούμε «καλύτεροι» από την κρίση.

Σε αυτό το σημείο ρίχνω μεγάλη ευθύνη στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Θα μπορούσαν να συμβάλλουν σταματώντας απλώς να ανακυκλώνουν την απαισιοδοξία, αλλά να προβάλουν και τις θετικές επιλογές που υπάρχουν. Διότι δεν υπάρχει μόνο η απαισιόδοξη πλευρά. Υπάρχει και αισιόδοξη και ουσιαστική πλευρά. Θα τολμήσω να πω ότι ίσως τη χρειαζόμασταν κιόλας. Όχι με αυτό τον τρόπο, αλλά κάτι έπρεπε να γίνει.

Τι  θα λέγατε σε κάποιον  που αισθάνεται ότι  ασφυκτιά μέσα σε αυτό το διάχυτο κλίμα  δυσθυμίας;

Η επικοινωνία  είναι σε σημαντικό βαθμό το κλειδί. Ακούστε το συνάνθρωπο σας. Συγκεντρωθείτε με φίλους. Μιλήστε, ανοιχτείτε ο ένας στον άλλο. Βρείτε πράγματα να πείτε με συγγενείς και φίλους. Διάβασε ένα βιβλίο. Επισκεφτείτε μια έκθεση ζωγραφικής. Ανακάλυψε λίγο παραπάνω τη φύση. Αναπνεύστε, περπατήστε περισσότερο. Επενδύστε σε αυτά που πραγματικά σας γεμίζουν και σας ευχαριστούν και δεν χρειάζονται χρήματα. Η ζωή δεν έχει μόνο υλικά πράγματα. Ανακαλύψτε τον εαυτό σας, πλευρές που είχατε ξεχάσει. Δείτε την κρίση ως μια ευκαιρία συνολικής αναθεώρησης.

Δεν λέω ότι είναι εύκολο να ανακαλύπτεις τις αισιόδοξες πλευρές. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι έχουμε μια μεγάλη δύναμη. Την ικανότητα προσαρμογής που μας διέσωσε πάντα στο πέρασμα των αιώνων. Δεν είναι αυτονόητο ότι όλοι οι άνθρωποι είναι σε θέση να ελιχθούν άμεσα και να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά αυτή τη νέα κατάσταση. Πρέπει όμως να κινητοποιήσουμε αυτούς τους μηχανισμούς προσαρμογής, όσο κι αν ακούγεται θεωρητικό είναι πολύ πρακτικό. Ο καθένας μπορεί να βρει ένα τρόπο να το κάνει, αρκεί να προσπαθήσει κι αν δεν μπορεί μόνος του, υπάρχουν άνθρωποι δίπλα που θέλουν να τον βοηθήσουν. Η αλληλοβοήθεια σε περιόδους όπως η σημερινή είναι πολύτιμη για την κοινωνία μας.

Παναγιώτης Κακολύρης