Η πρακτική νοημοσύνη χαρακτηρίζεται από την δύναμη προσαρμογής σε νέες καταστάσεις, η προσαρμογή του ατόμου στις διάφορες καταστάσεις του εξωτερικού κόσμου. Η πρακτική νοημοσύνη του ανθρώπου χαρακτηρίζεται κυρίως από το εργαλείο.
Σε πρώτη φάση έχουμε την επινόηση του εργαλείου με ιδέες που παίρνει από τη φύση για να επιλύσει διάφορα προβλήματα και σε δεύτερη φάση είναι η πολλαπλή χρήση ενός εργαλείου, π.χ. μπορεί να επινοήσει πολλές χρήσεις ενός κομματιού σχοινί.

Η θεωρητική νοημοσύνη είναι η ικανότητα του ατόμου να κάνει κρίσεις συλλογισμούς, ενώ χαρακτηριστικό της γνώρισμα είναι η αφαιρετική ικανότητα του ατόμου δηλαδή η ικανότητα να βρίσκει ομοιότητες, διαφορές ή σχέσεις.

Θεωρία Πολλαπλής Νοημοσύνης (Multiply Intelligence – ΜΙ) 

Σύμφωνα με τον Howard Gardner η νοημοσύνη έχει εφτά βασικά επίπεδα που είναι τα εξής :

* Γλωσσική Νοημοσύνη — Ένα πλεονέκτημα που χαρακτηρίζει αυτούς που είναι πολύ καλοί στο χειρισμό της γλώσσας, της γραμματικής, της ποίησης, στο διάβασμα και στο γράψιμο, π.χ. δικηγόροι, φιλόσοφοι, συγγραφείς, διερμηνείς κ.α. Επίσης, η ικανότητα να μπορείς να εκφράσεις αυτά που σκέφτεσαι με λέξεις, να διατυπώνεις επιχειρήματα, να έχεις προφορικό και γραπτό ειρμό.
* Λογικο-μαθηματική Νοημοσύνη — Φαίνεται ότι είσαι δυνατός σε αυτό το είδος όταν τα πας ιδιαίτερα καλά με αριθμούς, μαθηματικά προβλήματα, αλγόριθμους κ.λπ., όταν βρίσκεις λύσεις εκεί που οι άλλοι σπαζοκεφαλιάζουν. Είναι το είδος νοημοσύνης που κατακλύζει φυσικούς, μαθηματικούς  ή αυτούς με επιστημονικό πνεύμα, π.χ. γιατροί, μηχανικοί, προγραμματιστές, επιστήμονες κ.α.
* Χωροταξική νοημοσύνη — Η αντιληπτική ικανότητα να δημιουργούμε ένα νοητικό μοντέλο ενός χώρου και μετά να το χειριζόμαστε και να λειτουργούμε χρησιμοποιώντας αυτό το μοντέλο. Επίσης, αν προσανατολίζεσαι εύκολα, αν αντιλαμβάνεσαι το χώρο γύρω σου, τα αντικείμενα και τις διαστάσεις τους. Ναυτικοί, μηχανικοί, αρχιτέκτονες, διακοσμητές, γλύπτες και καλλιτέχνες (ζωγράφοι) πιθανόν όλοι έχουν ανεπτυγμένη χωροταξική νοημοσύνη.
* Μουσική Νοημοσύνη — Δεν χρειάζεται να είσαι ο Μπετόβεν και να γράφεις μουσική ακόμα και κουφός", για να πεις ότι είσαι μουσικά ευφυής. Αρκεί να μπορείς άνετα να καταλάβεις τη μουσική και τις νότες, να παίζεις ή να συνθέτεις. Φανερά χαρακτηρίζει μουσικούς, συνθέτες κ.α.
* Σωματοκινητική (κιναισθητική) Νοημοσύνη — H ικανότητα να διαχειρίζεσαι το σώμα σου με ακρίβεια κινήσεων. Είναι το είδος της νοημοσύνης που δημιουργεί ένα μεγάλο αθλητή, χορευτή, τεχνίτη, ξυλουργό, γλύπτη κ.α.
* Διαπροσωπική Νοημοσύνη — Η ικανότητα να κατανοούμε και να εργαζόμαστε με άλλους ανθρώπους. Όπως και να αντιλαμβάνεσαι τις ανάγκες των άλλων, να «διαβάζεις» τους χαρακτήρες και να προσαρμόζεσαι, να μπορείς να αλληλεπιδράς με επιτυχία σε ένα σύνολο, να κοινωνικοποιείσαι εύκολα. Πιθανότερα αυτή παρουσιάζεται σε καλούς πωλητές, πολιτικούς, μεσίτες, δασκάλους κ.α.
* Ενδοπροσωπική Νοημοσύνη — Η ικανότητα να κατανοεί κανείς τον εαυτό του, να χρησιμοποιεί κάποιος τις ικανότητές του πιο επιτυχημένα. Τέτοιοι άνθρωποι μπορούν να πετύχουν σχεδόν σε κάθε τομέα που έχει σχέση με το εαυτό τους. Όπως και να μπορείς να αναγνωρίζεις και να κοντρολάρεις τα συναισθήματα σου, να έχεις επίγνωση των ικανοτήτων σου, των φόβων και των επιθυμιών σου και να μπορείς να τα διαχειριστείς προς όφελος σου.

«Μην σκέφτεσαι, άκου μόνο την καρδιά σου». Αυτό το κλισέ που ακούμε συχνά σε τραγούδια και μελό αμερικανικές ταινίες, φαίνεται πως δεν ισχύει επιστημονικά. Τουλάχιστον όχι από τότε που δύο είδη νοημοσύνης, η ενδοπροσωπική και η διαπροσωπική, συνέθεσαν αυτό που ονομάζουμε σήμερα συναισθηματική νοημοσύνη.

Σίγουρα έχετε ακούσει τον όρο και έχετε νιώσει τον ντόρο. O ψυχολόγος Daniel Goleman, ο σημερινός γκουρού του Emotional Intelligence (εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα), τεκμηρίωσε το 1995 όπως κανείς άλλος, ότι πρέπει να καταργήσουμε την αποκλειστικότητα της ψυχρής λογικής των αριθμών και των δεικτών νοημοσύνης. Οι συναισθηματικές δεξιότητες, το να μπορείς δηλαδή να κατανοείς και να χρησιμοποιείς τα συναισθήματα σαν δύναμη επιρροής τόσο του εαυτού σου όσο και των άλλων, φαίνεται σήμερα πως είναι ένα είδος ευφυΐας πολύ πιο σημαντικό -και σπάνιο – από οποιαδήποτε μαθηματική διάνοια.

Σύμφωνα με τον ορισμό του Goleman, συναισθηματική νοημοσύνη είναι «η ικανότητα

• να γνωρίζεις τι αισθάνεσαι και να είσαι ικανός να διαχειριστείς αυτά τα συναισθήματα πριν αφήσεις να «χειριστούν» αυτά εσένα,
• να είσαι ικανός να παρακινείς τον εαυτό σου ώστε να ολοκληρώνεις τους στόχους σου, να είσαι δημιουργικός και να καταβάλλεις το μέγιστο δυνατό των ικανοτήτων σου
• να κατανοείς το τι αισθάνονται οι άλλοι και να μπορείς να χειρίζεσαι αποτελεσματικά τις σχέσεις μαζί τους»

Και η λίστα μεγαλώνει Από τότε που ο Gardner και ο Goleman καταπιάστηκαν με τις νοημοσύνες, μας έκαναν να νιώθουμε περίεργα γιατί μέχρι πρότινος απορρίπταμε σαν ‘χαζό’ κάθε άνθρωπο που δεν μοιραζόταν το ίδιο είδος νοημοσύνης με εμάς. Κανείς δεν μπορεί να είναι έξυπνος σε όλα. H απόλυτη ευφυΐα δεν υπάρχει. Ακόμα και ο Αϊνστάιν, πρέπει να υπήρχαν στιγμές όπου ένιωθε αδαής μπροστά σε προβλήματα που δεν είχαν να κάνουν με τη φυσική ή τα μαθηματικά.

Οι μεγαλύτερες διάνοιες στην Ιστορία φαίνεται μάλιστα ότι υστερούσαν υπερβολικά στην ενδοπροσωπική νοημοσύνη. Πολλοί δεν μπορούσαν να διαχειριστούν την «κλίση» τους, ήταν αυτοκαταστροφικοί, απομονωμένοι από τον κόσμο. Κι όμως, τους θεωρούμε υποδείγματα εξυπνάδας.

Τα τελευταία χρόνια μετά το βιβλίο του Howard Gardner «Frames of Mind: The Theory of Multiple Intelligences», φαίνεται πως π λίστα με τα είδη νοημοσύνης μεγαλώνει κι άλλο.

O Howard Gardner υπολογίζει ότι υπάρχει και νατουραλιστική νοημοσύνη: το να σκέφτεσαι κριτικά απέναντι στο περιβάλλον, τις ανάγκες του, και τις φθορές που προκαλείς εσύ σε αυτό με τις καθημερινές σου συνήθειες.

Η νοημοσύνη αυτή σχετίζεται με τη φύση και τη σύνδεση της πληροφορίας με το φυσικό περίγυρο. Είναι η νεότερη νοημοσύνη (προστέθηκε στη θεωρία το 1996). Τα άτομα με νατουραλιστική ή φυσιοκρατική νοημοσύνη είναι ευαίσθητα ως προς τη φύση και τη θέση τους μέσα σε αυτήν και διαθέτουν μεγαλύτερη ευκολία στη φροντίδα και την αλληλεπίδραση με τα ζώα. Μπορούν επίσης να διακρίνουν αλλαγές στον καιρό ή στο φυσικό τους περίγυρο και να αναγνωρίζουν και να ταξινομούν τα διάφορα είδη. Μαθαίνουν καλύτερα όταν το αντικείμενο μάθησης περιλαμβάνει συλλογή ή ανάλυση ή είναι στενά συνδεδεμένο με τη φύση. Παράλληλα, δεν αρέσκονται στο να μαθαίνουν άγνωστα ή φαινομενικά άχρηστα πράγματα που συνδέονται ελάχιστα ή καθόλου με τη φύση. Είναι καλό οι «φυσιοκράτες» μαθητές να μαθαίνουν έξω στη φύση ή μέσω ενός κιναισθητικού τρόπου. Τα επαγγέλματα που ταιριάζουν σε αυτά τα άτομα είναι του επιστήμονα, του οικολόγου, του κηπουρού, του βοτανικού, του κυνηγού και του αγρότη.

Πρόσφατα κυκλοφόρησε και ένα βιβλίο με τίτλο «Οικολογική νοημοσύνη», από τον Daniel Goleman, τον άλλο υποστηρικτή αυτής της επαναστατικής θεωρίας. Εκτός αυτών, ακόμα δύο είδπ ευφυΐας συζητιούνται σήμερα, αν και δεν έχουν συμπεριληφθεί στη λίστα ακόμα: η υπαρξιακή και η πνευματική.

Η υπαρξιακή νοημοσύνη είναι η ικανότητα να τοποθετεί κανείς τον εαυτό του στις διαστάσεις του κόσμου – άπειρο και απειροελάχιστο – και να σέβεται και να προβληματίζεται πάνω σε διάφορα υπαρξιακά ζητήματα της ανθρώπινης φύσης, όπως τη σημασία της ζωής, την έννοια του θανάτου, τη μοίρα του φυσικού και ψυχικού κόσμου και να βιώνει εμπειρίες, όπως την αγάπη ενός άλλου προσώπου ή να χάνεται στη μαγεία ενός έργου τέχνης.

Παραδείγματα ανθρώπων με υψηλό δείκτη υπαρξιακής νοημοσύνης ήταν ο Αριστοτέλης, ο Πλάτων, ο Σωκράτης, ο Έμερσον, ο Αϊνστάιν, ο Κομφούκιος.

Μήπως, λοιπόν, το να βλέπουμε «χαζούς» παντού γύρω μας, είναι μια μορφή ρατσισμού προς το διαφορετικό; Μήπως πρέπει να σκεφτούμε ότι η ασυνεννοησία μεταξύ μας δεν οφείλεται στο ότι κάποιοι είναι εξυπνότεροι; Και μήπως τελικά δεν έχει τόση σημασία το IQ αλλά το I can;

Δοκιμάστε ένα τεστ ελέγχου για το ποσοστό της νοημοσύνης