Η επικοινωνία είναι μία από τις σπουδαιότερες διαδικασίες στην οποία οι άνθρωποι αφιερώνουν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους. Με τη στενή έννοια του όρου, η επικοινωνία είναι η διαδικασία κατά την οποία ένας πομπός Α (άνθρωπος, ομάδα) μεταβιβάζει πληροφορίες, σκέψεις, ιδέες, συναισθήματα και ενέργεια σε ένα δέκτη Β (άνθρωπο, ομάδα), με στόχο να ενεργήσει πάνω του με τρόπο ώστε να προκαλέσει σ’ αυτόν την εμφάνιση ιδεών, πράξεων, συναισθημάτων, ενέργειας και σε τελική ανάλυση να επηρεάσει την κατάσταση και τη συμπεριφορά του. Επομένως, δεν είναι μια απλή μεταβίβαση πληροφοριών ή νοημάτων αλλά πολύ περισσότερο μια διαδικασία επαφής, αλληλοκατανόησης και αλληλοεπηρεασμού μεταξύ ανθρώπων ή ομάδων.

Προκειμένου να είναι η επικοινωνία μας με τους άλλους πιο αποτελεσματική θα πρέπει να είμαστε σε θέση όχι μόνο να εκπέμπουμε και να λαμβάνουμε σωστά τα μηνύματα αλλά και να κατανοούμε τα συναισθήματα που κρύβονται από  πίσω τους. Η αποτελεσματική επικοινωνία μπορεί να μας βοηθήσει να βελτιώσουμε τις σχέσεις μας στο σπίτι, στην εργασία και σε άλλες κοινωνικές συνθήκες ή/ και να μεταδώσουμε αρνητικές ή δύσκολες πληροφορίες αποφεύγοντας τις συγκρούσεις. Η αποτελεσματική επικοινωνία συνδυάζει ένα σύνολο δεξιοτήτων που περιλαμβάνει τη μη-λεκτική επικοινωνία, την προσεκτική ακρόαση και την συναισθηματική επίγνωση.

Μη λεκτική επικοινωνία

Για να μεταδώσουμε ένα μήνυμα πολλές φορές δεν χρειάζεται πάντα να το εκφράσουμε με λέξεις αλλά μπορούμε να το δείξουμε. Η μη λεκτική επικοινωνία, ή η γλώσσα του σώματος, περιλαμβάνει εκφράσεις του προσώπου, κινήσεις του σώματος και χειρονομίες, οπτική επαφή, τόνος της φωνής, αναπνοή και μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε για να ενισχύσει την επικοινωνία είτε για να δώσει έμφαση στα λόγια. Για την καλύτερη ανάγνωση των μη-λεκτικών μηνυμάτων μπορούμε να εξασκηθούμε παρατηρώντας  ανθρώπους σε εξωτερικούς χώρους, πώς δρουν και αντιδρούν με άλλους ανθρώπους και να προσπαθήσουμε να μαντέψουμε τη σχέση τους, για τι μιλάνε και πως νιώθουν. Επίσης, καλό θα ήταν να «διαβάζουμε» τα μηνύματα συνολικά και όχι μεμονωμένα για να οδηγηθούμε σε σωστότερα συμπεράσματα.

Ακόμη, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τις ατομικές διαφορές μεταξύ των ανθρώπων ειδικότερα όταν αυτοί προέρχονται από διαφορετικές χώρες, πολιτισμούς και θρησκείες. Παράλληλα, όμως, θα πρέπει να εξασκηθούμε κι εμείς οι ίδιοι στη μετάδοση των σωστών μηνυμάτων προσπαθώντας να συντονίζουμε τα λόγια μας με τις κινήσεις μας και τη γλώσσα του σώματος μας, ανάλογα πάντα με το πού απευθυνόμαστε, ώστε να μη δημιουργούμε σύγχυση στους συνομιλητές μας.

Προσεκτική ακρόαση

Η προσεκτική ακρόαση του συνομιλητή μας είναι πολύ σημαντική καθώς μπορεί να καθορίσει τη γενικότερη επικοινωνία μας μαζί του. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν ακούνε πραγματικά, μπορεί να καταλαβαίνουν τις λέξεις αλλά όχι και το ουσιαστικό μήνυμα ή τα συναισθήματα που κρύβονται πίσω από αυτό. Ακούγοντας πραγματικά τον συνομιλητή μας τον κάνουμε να νιώθει ότι γίνεται κατανοητός και ασφαλής να εκφράσει τις ιδέες και τις απόψεις του και έτσι να έρθουμε πιο κοντά. Προσπαθήστε:

• να επικεντρώνεστε στα λεγόμενα του συνομιλητή σας χωρίς να αποσπάται η προσοχή σας σε άλλες ασχολίες,
• να μην τον διακόπτετε, να μην κριτικάρετε τις απόψεις του ακόμα κι αν δεν συμφωνείτε απόλυτα με αυτές,
• αφήστε τον να ολοκληρώσει κι έπειτα εκφράστε την άποψη σας,
• δείξτε του ενδιαφέρον για όσα λέει ενθαρρύνοντας τον να μιλήσει.

Συναισθηματική επίγνωση

Τα συναισθήματα μας και η έκφραση τους είναι ο βασικότερος λόγος που θέλουμε να επικοινωνούμε, γι’ αυτό είναι σημαντικό να έχουμε επίγνωση όλων των συναισθημάτων μας. Αυτό, αν και φαίνεται απλό, ωστόσο είναι δύσκολο στην πράξη καθώς τις πιο πολλές φορές αποφεύγουμε να έρθουμε σε επαφή με «δύσκολα» συναισθήματα, όπως ο θυμός ή ο φόβος κι έτσι μπλοκάρουμε τον εαυτό μας να κατανοήσει πλήρως και τους άλλους. Η συναισθηματική επίγνωση μας βοηθάει να καταλαβαίνουμε καλύτερα τους άλλους και τον εαυτό μας, να επικοινωνούμε ξεκάθαρα και αποτελεσματικά, να δημιουργούμε σταθερές σχέσεις με τους γύρω μας, να σκεφτόμαστε δημιουργικά και να επιλύουμε προβλήματα και διαφωνίες.

Νίκη Μυλωνά, ψυχολόγος