Η ζήλια είναι ένα από τα πιο κοινά συναισθήματα του ανθρώπου. Η ζήλια εμφανίζεται σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις, στη φιλία, τις σχέσεις μεταξύ μελλών της οικογένειας, μεταξύ συντρόφων, επαγγελματικές σχέσεις, κτλ. Συχνά οι ρίζες της ζήλιας βρίσκονται στη χαμηλή αυτοεκτίμηση και την ανασφάλεια. Όπως με τα περισσότερα συναισθήματα, η ζήλια δεν είναι πρόβλημα εκτός και αν γίνεται υπερβολική και αρχίζει να επηρεάζει τον τρόπο σκέψης, σε σημείο που παύει να είναι προστατευτική και γίνεται καταστροφική. Σε αυτές τις περιπτώσεις αποκαλείται παθολογική ζήλια και διαταράσσει την καθημερινή μας ζωή. Στην παθολογική ζήλια εμφανίζονται μια σειρά απο παράλογες σκέψεις και συναισθήματα σε συνδυασμό με μη αποδεκτές, ακραίες συμπεριφορές.
Η παθολογική ζήλια ή σύνδρομο του Οθέλλο είναι ψυχιατρική διαταραχή κατά την οποία ένα άτομο πιστεύει ότι ο σύντροφός του είναι άπιστος/η χωρίς όμως να υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία. Ο φόβος του ατόμου για απάτη απο το σύντροφό του μπορεί να έγκειται στην ιδέα της απάτης και στο σχεδιασμό αυτής, χωρίς να υπάρχει κάτι στην πράξη. Η διαταραχή εμφανίζεται όταν το άτομο κατηγορεί επανειλημμένα ότι ο σύντροφός του είναι άπιστος, με βάση ασήμαντες κατηγορίες, αναφέροντας καθημερινά φαινόμενα για να υποστηρίξει τους ισχυρισμούς του.
Όταν η ζήλια γίνεται παθολογική μπορεί να πάρει δύο μορφές, την ψυχαναγκαστική ζήλια και την παραληρητική-ψυχωτική ζήλια. Στην ψυχαναγκαστική ζήλια το άτομο επαναλαμβάνει ισχυρές σκέψεις ότι ο σύνροφός του είναι άπιστος. Παρά το γεγονός ότι αυτές τις σκέψεις μπορεί να μην τις πιστεύει κατά βάθος, δεν μπορούν να σταματήσουν και σύντομα μπορεί να γίνουν οδυνηρές και καταστροφικές. Στην ψυχωτική ζήλια οι σκέψεις είναι πιο ακραίες, το άτομο είναι πεπεισμένο ότι ο σύντροφός τους τον εξαπατά χωρίς καμία αμφιβολία. Στο διαγνωστικό εγχειρίδιο για ψυχικές διαταραχές η ζήλια ορίζεται σαν παραληρητική διαταραχή ζήλιας.
Η παθολογική ζήλια συνοδεύεται με παρανοϊκές σκέψεις και μανιακές πράξεις. Πολλές μελέτες αναφέρουν ότι η παθολογική ζήλια έχει κάποια ψυχική διαταραχή ως υπόβαθρο ή να σχετίζεται με τη χρήση ουσιών. Ωστόσο η ψυχική ασθένεια μπορεί να μην είναι τόσο σοβαρή και υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που εμφανίζουν παθολογική ζήλια με συμπτώματα όπως ιδεοληπτική ψυχαναγκαστική διαταραχή, κατάθλιψη ή διαταραχή άγχους. Πολλές φορές το άτομο που ζηλεύει δεν παραδέχεται την κατάσταση και η ζήλια εκδηλώνεται με διαφορετικούς τρόπους όπως υποβιβασμός, εξύβριση, θυμός, βια κτλ.
Οι έρευνες δείχνουν ότι περίπου το ένα τρίτο όσων έχουν εμφανίσει παθολογική ζήλια μπορούν να βελτιωθούν σημαντικά, ακολουθώντας φαρμακευτική αγωγή ή γνωστική-συμπεριφοριστική θεραπεία. Η πρώιμη παρέμβαση είναι εξαιρετικά αποτελεσματική, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας. Τα πρώτα σημάδια δεν πρέπει να αγνοηθούν και το άτομο να ζητήσει άμεσα θεραπευτική βοήθεια.
ΛΙΝΑ ΨΟΥΝΗ, ψυχολόγος
