Η Αμερικανική Ένωση Ψυχιατρικής παρουσίασε το προηγούμενο Σαββατοκύριακο την πολυαναμενόμενη – αλλά και αμφιλεγόμενη – νέα έκδοση του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου (DSM-5), τη «βίβλο» στην οποία βασίζονται οι ψυχιατρικές διαγνώσεις κυρίως στις ΗΠΑ αλλά και σε όλο τον κόσμο.
Οι αλλαγές σε σχέση με την προηγούμενη έκδοση, το DSM-IV, δεν είναι εκτεταμένες, και ο αριθμός των ψυχικών διαταραχών επίσης δεν έχει αυξηθεί. Παρόλα αυτά, οι επικριτές του βιβλίου των 947 σελίδων υποστηρίζουν ότι η χαλάρωση των διαγνωστικών κριτηρίων μετατρέπει φυσιολογικά συναισθήματα και συμπεριφορές σε ψυχικές παθήσεις.
Σε μια από τις πλέον αμφιλεγόμενες αλλαγές, η νέα έκδοση καταργεί την «εξαίρεση του πένθους» στη διάγνωση της κατάθλιψης. Έτσι, ένας πατέρας που πενθεί για το παιδί του για περισσότερο από δύο εβδομάδες θα μπορούσε να θεωρηθεί καταθλιπτικός.
Πολλοί μάλιστα επισημαίνουν ότι τα κριτήρια της διάγνωσης έχουν επεκταθεί τόσο πολύ ώστε ένας στους τέσσερις Αμερικανούς θα έπρεπε να διαγιγνώσκεται με ψυχική διαταραχή κάθε χρόνο.
Από την άλλη, το DSM-5 είναι πιθανό να μειώσει, για παράδειγμα, τις διαγνώσεις για τον αυτισμό: Το λεγόμενο «σύνδρομο του Άσπεργκερ», μια ελαφρά μορφή αυτισμού, καταργείται ως διάγνωση και γενικά τα κριτήρια για τις «διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού» αυστηροποιούνται.
Ακόμα, το DSM-5 αναγνωρίζει για πρώτη φορά ως εθισμό τον παθολογικό τζόγο και διαχωρίζει την ψυχαναγκαστική διαταραχή από την «αποθησαύριση» άχρηστων αντικειμένων (hoarding), έτσι ώστε να καταστήσει σαφές ότι τα φάρμακα για την ψυχαναγκαστική διαταραχή μπορεί να μην είναι αποτελεσματικά για αυτή την περίπτωση.
Το DSM χρησιμοποιείται συμβουλευτικά από ψυχίατρους σε όλο τον κόσμο, ωστόσο αρκετές χώρες, όπως για παράδειγμα η Βρετανία, βασίζονται στην κατηγοριοποίηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, η οποία δεν ταυτίζεται με το DSM.
Μπροστά από την επιστήμη
Οι συντάκτες του DSM-5 παραδέχονται ότι το βασικό πρόβλημα του εγχειρίδιου είναι ότι συνεχίζει να βασίζει τις διαγνώσεις στις υποκειμενικές εκτιμήσεις των ψυχιάτρων για τις αναφορές που δίνουν οι ίδιοι οι ασθενείς για το πώς νιώθουν.
Μέχρι σήμερα, εξάλλου, σχεδόν κανένα ψυχικό νόσημα δεν μπορεί να διαγνωστεί με εργαστηριακές εξετάσεις.
Θα ήταν προτιμότερο οι διαγνώσεις του DSM-5 να βασίζονταν στις νευροεπιστήμες και τη γενετική, παραδέχεται ο Δρ Τζέφρι Λίμπερμαν, νεοεγκλεγείς πρόεδρος της Αμερικανικής Ένωσης Ψυχιατρικής.
Το πρόβλημα όμως είναι ότι τα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα δεν επαρκούν. «Το DSM μπορεί να περιλάβει μόνο τις έρευνες που ήδη έχουμε» επισημαίνει ο Λίμπερμαν. Με άλλα λόγια, το DSM δεν είναι τέλειο, είναι όμως ό,τι καλύτερο διαθέτουμε σήμερα.
Άλλοι, όμως, δεν συμφωνούν. Μια από τις πιο ηχηρές επικρίσεις έρχεται από τον Δρ Τόμας Ίνσελ, διευθυντής του αμερικανικού Εθνικού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας (NIMH), σημαντικό φορέα έρευνας στις ΗΠΑ.
Ο Ίνσελ θεωρεί ότι το DSM-5 πάσχει από «έλλειψη εγκυρότητας». Όπως έγραψε στο ιστολόγιό του στις 29 Απριλίου, «σε αντίθεση με τους ορισμούς μας για την ισχαιμική καρδιοπάθεια, το λέμφωμα ή το AIDS, οι διαγνώσεις του DSM βασίζονται σε απλώς σε μια πλειοψηφούσα γνώμη για ομάδες κλινικών συμπτωμάτων, και όχι σε αντικειμενικούς εργαστηριακούς δείκτες».
«Σε άλλους κλάδους της ιατρικής, αυτό θα ισοδυναμούσε με τη δημιουργία διαγνωστικών συστημάτων που βασίζονταν στη φύση του πόνου στο στήθος ή την ποιότητα του πυρετού» υποστηρίζει.
Ο Δρ Ίνσελ ανακοίνωσε μάλιστα ότι το Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας θα πάψουν να βασίζεται στο DSM για τη διεξαγωγή μελετών. Θα χρησιμοποιεί αντίθετα ένα νέο σύστημα με την ονομασία Κριτήρια Ερευνητικών Τομέων, το οποίο βασίζεται σε γενικές έννοιες για την ανθρώπινη συμπεριφορά και τον ψυχισμό. Αυτό σημαίνει, για παράδειγμα, ότι στις μελέτες για την κατάθλιψη θα συμμετέχουν όχι μόνο ασθενείς με διαγνωσμένη κατάθλιψη αλλά και ασθενείς με άλλες διαγνώσεις που εμφανίζουν ανηδονία ή άλλα παρόμοια συμπτώματα.
Τις απόψεις του Ίνσελ, εξάλλου, δείχνουν να ενισχύουν πρόσφατες γενετικές μελέτες, οι οποίες υποδεικνύουν ότι πολλά ψυχικά νοσήματα που θεωρούνται σήμερα διαφορετικά μεταξύ τους, όπως η κατάθλιψη, η διπολική διαταραχή, ο αυτισμός και η σχιζοφρένεια, ενδέχεται να έχουν κοινές γενετικές βάσεις.
Η αλήθεια όμως είναι ότι σχεδόν καμία ψυχική διαταραχή δεν έχει εξηγηθεί επαρκώς ως προς τον βιολογικό μηχανισμό της.
Δεδομένου ότι ακόμα δεν υπάρχει συμφωνία για το τι προκαλεί την κατάθλιψη, για παράδειγμα, η Αμερικανική Ένωση Ψυχιατρικής έκρινε ότι είναι πρόωρο να ομαδοποιηθούν τα ψυχικά νοσήματα βάσει των ελάχιστων βιολογικών και γενετικών δεδομένων.
Το θετικό εξάλλου με το DSM-5 είναι ότι θα ενημερώνεται τακτικά για τα νέα δεδομένα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο λατινικός αριθμός στην προηγούμενη έκδοση, DSM-IV, έχει αντικατασταθεί από τον αραβικό αριθμό 5.
Αυτό θα επιτρέψει την ενημέρωση του εγχειριδίου με αναθεωρημένες εκδόσεις, DSM-5.1, DSM-5.2 και ούτω καθεξής.
Είναι μια μεγάλη αλλαγή σε σχέση με το DSM-IV, το οποίο χρειάστηκε μια εικοσαετία για να αλλάξει.
