Προλεγόμενα

Οι πιο κάτω σκέψεις είναι διάχυτες στο έργο του Στέλιου Ράμφου, Ο καημός του ενός. Βασίζονται κυρίως στο τέταρτο κεφάλαιο της Εμπιστοσύνη(ς) του Φράνσις Φουκουγιάμα (F. F.), που τιτλοφορείται “Οι γλώσσες του καλού και του κακού”.

Επισημάνσεις του F. F. που βοηθούν στην κατανόηση του ερωτήματος “γιατί οι κοινωνίες (άλλες λιγότερο και άλλες περισσότερο) αντιστέκονται στον ορθολογισμό”.

1. Άλλο ο πολιτισμός κι άλλο η κοινωνική δομή. Ο πολιτισμός περιορίζεται σε νοήματα, σύμβολα, ιδέες και αξίες ενώ αγκαλιάζει την θρησκεία και τις ιδεολογίες. Η κοινωνική δομή αφορά συγκεκριμένες κοινωνικές οργανώσεις όπως είναι η οικογένεια, το γένος, το νομικό σύστημα ή ένα έθνος.

2. Πολιτισμός είναι ΚΛΗΡΟΝΟΜΗΜΕΝΗ ΣΥΝΗΘΕΙΑ. Πολιτισμός δεν είναι Η ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΛΟΓΗ. Οι επιλογές, τις οποίες επηρεάζει ο πολιτισμός, προκύπτουν από συνήθεια.

3. Οι σημαντικότερες συνήθειες προκύπτουν από ηθικούς κανόνες με τις οποίες οι κοινωνίες ρυθμίζουν τις συμπεριφορές τους, με αυτό που ο Νίτσε αποκαλούσε την “γλώσσα του καλού και του κακού”.

4. Η μεγάλη πλειοψηφία των λαών εκπαιδεύονται να ακολουθούν τους ηθικούς κανόνες της κοινωνίας μέσα από την συνήθεια, στην οικογενειακή ζωή, από τους φίλους και τους γείτονες, καθώς και το σχολείο.

5. Ο Αριστοτέλης λέει πως υπάρχει μεγάλη απόσταση ανάμεσα στην διανοητική και την ηθική αρετή.

6. Οι ηθικές κοινότητες ακολουθούν ηθικά συστήματα δηλαδή μια κοινή γλώσσα του καλού και του κακού.

7. Αν και ο πολιτισμός ταυτίζεται με την συνήθεια αυτό δεν σημαίνει ότι οι πολιτισμοί είναι άλογοι. Είναι μη ορθολογικοί σε σχέση με τα μέσα που λαμβάνονται οι αποφάσεις.

8. Αυτό ισχύει ακόμα και για φαινομενικά πολύπλοκες πολιτικές επιλογές μορφωμένων ανθρώπων που ζουν στις αναπτυγμένες κοινωνίες.

9. Ο ορισμός του πολιτισμού ως ηθικής συνήθειας καθιστά δύσκολη την μέτρηση των πολιτισμικών μεταβλητών. Οι έρευνες γνώμης που τις εξετάζουν συγχέουν τις απόψεις με τις συνήθειες (τις σκέψεις με την συμπεριφορά. Το να τοποθετείται κανείς αρνητικά στον ρατσισμό δεν αποκλείει την ρατσιστική του συμπεριφορά.)

10. Οι φτωχοί της Αμερικής, ο “πολιτισμός της φτώχειας” και ο προβληματισμός γύρω από το εάν η συμπεριφορά των ανθρώπων έχει βάσεις ορθολογικές ή αν επικαθορίζεται από την συνήθεια.

11. (Ο πολιτισμός ασφαλώς και ενσωματώνει ορθολογικές αποφάσεις που κάποτε πάρθηκαν συνειδητά.) Συχνά, κάτι που αρχίζει ως πολιτική πράξη καταλήγει να ενσαρκώνεται σε κάποιο πολιτισμικό γνώρισμα. Υπάρχουν όμως και φορές όπου εμφανώς πολιτικές επιλογές έχουν πολιτισμικές ρίζες.

12. Επειδή ο πολιτισμός είναι ζήτημα ηθικής συνήθειας, αλλάζει πολύ αργά απ΄ ό,τι οι ιδέες. [Ο “σοβιετισμός” κατέρρευσε σε μια νύχτα. Όχι όμως και οι τόσες συνήθειες που εναπόθεσε στις εν λόγω κοινωνίες.] Έτσι ενώ ο κόσμος έδωσε την συγκατάθεσή του για πολιτικές αλλαγές- δημοκρατία και καπιταλισμό, εντούτοις αδυνατεί να τις πραγματώσει.

13. Άρα, πολιτικές πράξεις μπορούν να επηρεάσουν τον πολιτισμό.

|14. Τελικώς τα ανθρώπινα όντα είναι εγωιστικά, όμως υπακούουν στις ηθικές αξίες και αυτοί οι ηθικοί κανόνες καλλιεργούνται μέσω της επανάληψης, της παράδοσης και του παραδείγματος. Οπότε ο «εγωισμός» (απ΄ όπου αρύεται και ο ορθολογισμός τους) βρίσκεται σε μια αλληλεπίδραση με την κοινωνικότητά τους.