Όλοι ψάχνουμε τον ένα και μοναδικό σύντροφο της ζωής μας. Ενίοτε τον βρίσκουμε. Συχνά αυτό διαρκεί ώσπου να βρούμε τον επόμενο… Ποια είναι τα βιολογικά και εξελικτικά κίνητρα που μάς ωθούν στην αέναη αυτή αναζήτηση και ποια τα τρυκ για μια επιτυχημένη επιλογή;
Η επιλογή συντρόφου είναι ίσως η πιο κρίσιμη απόφαση της ζωής μας. Τεράστιες ποσότητες της ενέργειας και του χρόνου μας επενδύονται στην ανεύρεση ενός ξεχωριστού για εμάς ανθρώπου Η όρεξή μας για μόνιμη σχέση τροφοδοτεί μια βιομηχανία αρκετών δισεκατομμυρίων αποτελούμενη από γραφεία συνοικεσίων, αγγελίες για μοναχικούς ανθρώπους και υπηρεσίες γνωριμιών. Και όμως αρκετές φορές δεν είμαστε ικανοποιημένοι.
Έρευνα του 2005 στην οποία συμμετείχαν 900 άνθρωποι που είχαν χρησιμοποιήσει διαδικτυακές υπηρεσίες γνωριμιών έδειξε ότι τα τρία τέταρτα εξ αυτών δεν είχαν βρει αυτό που έψαχναν. Φαίνεται σα ακόμη γνωρίζουμε ελάχιστα σχετικά με το ποιοι άνθρωποι μας ταιριάζουν.
Ως επιστήμονας που μελετάει την ανθρώπινη συμπεριφορά, δεν εκπλήσσομαι από τη μυστηριώδη φύση του τρόπου με τον οποίο επιλέγουμε τους συντρόφους μας αστή η επιλογή είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη και έχουμε επίγνωση απλώς ενός μέρους της. Το μεγαλύτερο κομμάτι είτε είναι εγγενώς απρόβλεπτο είτε λειτουργεί μακριά από τη συνείδηση μας, οδηγώντας μας στο συμπέρασμα ότι ο έρωτας πηγάζει από μια «άφατη» χημεία.
Ας ξεκινήσουμε με το συνειδητό κομμάτι. Υπάρχουν κάποια πράγματα που όλοι βρίσκουμε ελκυστικά.
Οι άνδρες συνήθως επιθυμούν γυναίκες με χαρακτηριστικά που υποδεικνύουν νεότητα και γονιμότητα, όπως χαμηλή αναλογία μέσης – γοφών, σαρκώδη χείλη και απαλή φυσιογνωμία.
Πρόσφατες μελέτες επιβεβαιώνουν ότι οι γυναίκες προτιμούν την έντονα αρρενωπή ομορφιά στους άνδρες: σφικτό σώμα, μεγάλη πλάτη, καθαρό δέρμα και ξεκάθαρα, αρρενωπά χαρακτηριστικά του προσώπου· όλα αυτά υποδεικνύουν σθεναρή σεξουαλική ικανότητα και καλά γονίδια. Γνωρίζουμε επίσης ότι οι γυναίκες έλκονται από άνδρες που είτε φαίνονται πλούσιοι είτε φαίνεται να έχουν την ικανότητα να γίνουν πλούσιοι, όπως ακόμη ότι και τα δύο φύλα δίνουν ιδιαίτερα μεγάλη σημασία στην ευφυΐα ενός συντρόφου. Η προτίμηση για αυτά τα γνωρίσματα – ομορφιά, μυαλό και πλούτος – είναι σχεδόν καθολική. Οι Τζορτζ Κλούνεϊ και Αντζελίνα Τζολί του κόσμου είναι σύμβολα του σεξ εξαιτίας προβλέψιμων βιολογικών αιτίων.
Δεν ερωτευόμαστε όλοι βέβαια «υπερσυντρόφους» όπως οι παραπάνω. Ενας μέσος άνθρωπος που κάνει κάτι τέτοιο σύντομα θα βρεθεί μπροστά σε αδιέξοδο κατά πάσαν πιθανότητα, καθώς οι «υπερσύντροφοι» είναι προσιτοί μόνο σε πολύ λίγους ανθρώπους. Αυτό είναι μάλλον ένα μέρος του λόγου για τον οποίον ερωτευόμαστε: για να δεθούμε με Κάποιον άνθρωπο ώστε να φέρουμε μαζί παιδιά στον κόσμο, αλλά και για να βοηθηθούμε στην επιλογή, καθώς δεν θα χάνουμε χρόνο και ενέργεια κυνηγώντας το ανέφικτο. Οι άνθρωποι συνήθως ερωτεύονται άλλους ανθρώπους που έχουν περίπου την ίδια «βαθμολογία» με αυτούς στην ελκυστικότητα, στην ευφυΐα και στο κύρος.
Έλξη και ιστοσυμβατότητα
Πέρα από την εξωτερική εμφάνιση, τι συμβαίνει με τους λιγότερο προφανείς μηχανισμούς της έλξης; Συναρπαστικά ευρήματα από τον τομέα της γενετικής έχουν δείξει ότι καθένας από εμάς συνήθως ερωτεύεται ανθρώπους που έχουν ένα συγκεκριμένο σετ γονιδίων, τα λεγόμενα γονίδια της ιστοσυμβατότητας (Major Histocompatibility Complex – MHC), τα οποία διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην ικανότητα μας να καταπολεμούμε τα παθογόνα. Τα ζευγάρια που έχουν ανόμοια γονίδια ιστοσυμβατότητας φέρνουν στον κόσμο πιο υγιή μωρά, με πιο ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα.
Και οι έρευνες δείχνουν ότι συνήθως επιλέγουμε ανθρώπους με τους οποίους ταιριάζουμε ακριβώς σε αυτό το χαρακτηριστικό. Πώς βρίσκουν οι άνθρωποι με διαφορετικό MHC ο ένας τον άλλον; Αυτό δεν είναι πλήρως κατανοητό ακόμη, αλλά γνωρίζουμε ότι η οσμή είναι σημαντικό χαρακτηριστικό. Φαίνεται ότι κυριολεκτικά ξετρυπώνουμε τους συντρόφους μας μέσω της μυρωδιάς τους. Σε έρευνες όπου οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να βαθμολογήσουν τη μυρωδιά ρούχων, μεγαλύτερη βαθμολογία είχαν τα ρούχα ανθρώπων με διαφορετικό MHC. Αυτός μάλλον είναι ο ρόλος της σεξουαλικής «χημείας».
Το μήνυμα που βγαίνει είναι ότι πρέπει να εμπιστευόμαστε το ένστικτο μας – μόνο που υπάρχει μια σημαντική εξαίρεση. Για τις γυναίκες που λαμβάνουν ορμονικά αντισυλληπτικά ισχύει το αντίθετο: προτιμούν ανθρώπους με γονίδια ιστοουμβατότητας παρόμοια με τα δικά τους. Έτσι οι γυναίκες που παίρνουν το χάπι βρίσκονται σε κίνδυνο να επιλέξουν σύντροφο που δεν είναι ταιριαστός γενετικά με τις ίδιες. (Φαίνεται ότι είναι καλύτερα πρώτα να τους μυρίζεις και μετά να παίρνεις το χάπι…) Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς η χημική έλξη μπορεί να βασίζεται στις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε περίπτωσης.
Ιδού ακόμη ένα παράδειγμα: η έλξη διακυμαίνεται μαζί με τον καταμήνιο κύκλο. Οι άνδρες θεωρούν την οσμή των γυναικών πιο ελκυστική όταν οι τελευταίες πλησιάζουν στην ωορρηξία, ενώ στις έρευνες που έχουμε διεξαγάγει στο UCLA έχουμε ανακαλύψει ότι οι άνδρες είναι πιο τρυφεροί προς τις συντρόφους τους την ίδια περίοδο. Οι προτιμήσεις των γυναικών για συγκεκριμένες ανδρικές οσμές και τα άλλα Χαρακτηριστικά των αρσενικών αλλάζουν επίσης κατά τη διάρκεια του κύκλου. Κοντά στην ωορρηξία προτιμούν τα πιο αρρενωπά χαρακτηριστικά. Στις υπόλοιπες φάσεις του κύκλου προτιμούν λιγότερο τη σεξουαλικότητα και περισσότερο τη σταθερότητα. Όλα αυτά υποδεικνύουν ότι η αγάπη μπορεί να είναι κάπως τυχαία, ειδικά για τις γυναίκες.
Σεξ και αγάπη
Το σεξ είναι ένας ακόμη παράγοντας που μπορεί να περιπλέξει περαιτέρω τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε έναν πιθανό σύντροφο. Μετά το σεξ ο εγκέφαλος απελευθερώνει οξυτοκίνη, η οποία προκαλεί αυτό το ζεστό, ευχάριστο συναίσθημα αγάπης και τη δημιουργία των κοινωνικών δεσμών που διευκολύνουν τη συνεργασία στην ανατροφή των παιδιών. Προσοχή: το σεξ από καπρίτσιο μπορεί να οδηγήσει σε συναισθήματα αγάπης προς έναν άνθρωπο εντελώς λανθασμένο για εσάς. Το σεξ δεν είναι βέβαια αγάπη.
Για τους επιστήμονες η αγάπη είναι ένα αίνιγμα: ακριβώς ειπείν, η σεξουαλική επιθυμία φροντίζει την αναπαραγωγή, οπότε ποιος θα μπορούσε άραγε να είναι ο ρόλος της αγάπης, ειδικά αφού μας κάνει να πιστεύουμε ότι έχουμε βρει τη μοναδική «αδελφή ψυχή» μας σε έναν κόσμο γεμάτο από δισεκατομμύρια εναλλακτικές; Σε τι βοηθούσε τους προγόνους μας αυτή η συμπεριφορά; Μια πιθανότητα είναι ότι τα συναισθήματα αγάπης λειτουργούν ως «χαλινάρι» που τερματίζει την αναζήτηση μας για σύντροφο, έστω και προσωρινά, ώστε να αφοσιωνόμαστε σε έναν άνθρωπο και να προχωρήσουμε στα επόμενα στάδια του ζευγαρώματος.
Τελικά οι λόγοι για τους οποίους ερωτευόμαστε συγκεκριμένους ανθρώπους είναι πολύπλοκοι. Πολλές φορές τους συνειδητοποιούμε, άλλες βιώνουμε μόνο εμμέσως τα αποτελέσματα τους. Η τύχη μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο, ειδικό αν συναντήσουμε κάποιον λίγο καιρό αφότου έχουμε «διορθώσει» τις βλέψεις μας ή σε κάποια συγκεκριμένη φάση του εμμηνορροϊκού κύκλου. Τελικά μπορεί κάπου στον κόσμο να υπάρχει κάποιος μοναδικός άνθρωπος για εμάς – σίγουρα όμως δεν θα είναι ο μόνος.
της Martie Haselton – από το Κέντρο Συμπεριφοράς, Εξέλιξης και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες στο Βήμα Science
