Το ψυχολογικό τραύμα είναι ένα ένα είδος βλάβης στον ψυχικό κόσμο, που συμβαίνει ως αποτέλεσμα ενός τραυματικού γεγονότος. Όταν το τραύμα οδηγεί στη Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (ΔΜΣ), η βλάβη μπορεί να προκαλέσει αλλαγές στη χημεία του εγκεφάλου με δημιουργία δυσκολιών του ατόμου στην επαρκή διαχείριση του στρες.

H ψυχιατρική από τα τέλη του 19ου αιώνα αναζητούσε να εντοπίσει επιστημονικά τεκμηριωμένες αιτίες των ψυχικών φαινομένων. O δάσκαλος του Φρόιντ, ο Charcot, το 1887, ονόμασε τις τραυματικές αναμνήσεις «παράσιτα του νου».

O ίδιος μάλιστα θεωρούσε ότι το άτομο δεν μπορεί να επουλώσει το τραύμα στην προσωπική του ζωή και έτσι μένει «αποθηκευμένο» ως …παράσιτο, προκαλώντας νευρωτικά συμπτώματα και ζητήματα συμπεριφοράς.

Οι ανολοκλήρωτες αναμνήσεις που προκαλεί το τραύμα παίρνουν μορφές εφιάλτη και σπανιότερα προκαλούν ψυχοπαθολογικά φαινόμενα, εμποδίζοντας το άτομο να ολοκληρώσει την προσωπικότητα του και να σβήσει από το παρελθόν του την αρνητική εμπειρία που του προκάλεσε το ψυχικό τραύμα. Έτσι, το βιώνει συνεχώς ως σύγχρονο και συνεχές.

Στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι παραπάνω από 1 εκατομμύρια έφηβοι παρουσιάζουν συμπτώματα μετατραυματικής διαταραχής.

Ένα στρεσογόνο γεγονός μπορεί να γίνει τραυματικό αν:

– Συνέβη απρόσμενα
– Δεν ήταν προετοιμασμένο το άτομο για αυτό – Ένοιωσε αδύναμο να το εμποδίσει
– Συνέβη επαναλαμβανόμενα
– Κάποιος ήταν σκόπιμα σκληρός απέναντι του
– Συνέβη στην παιδική ηλικία

Είδη κρίσεων

Οι περισσότερες κρίσεις ανήκουν στο φυσιολογικό φάσμα των εμπειριών της ζωής, που οι περισσότεροι άνθρωποι αναμένεται να συναντήσουν και από όπου οι περισσότεροι θα μπορέσουν να αντεπεξέλθουν χωρίς τη βοήθεια κάποιου ειδικού. Διακρίνονται σε:

• Εξελικτικές Κρίσεις: Πρόκειται για τις μεταβάσεις ανάμεσα στα στάδια της ζωής (γέννηση, ενηλικίωση, γάμος, γηρατειά, θάνατος). Είναι κρίσεις γιατί μπορεί να είναι περίοδοι έντονου και παρατεταμένου στρες, ειδικά αν δεν υπάρχει επαρκής καθοδήγηση και υποστήριξη.

•  Περιστασιακές Κρίσεις: Πρόκειται για τυχαίες καταστάσεις ή ξαφνικές αλλαγές στη ζωή του ατόμου (π.χ. απώλεια εργασίας, εισοδήματα ή στέγης ατύχημα, διάρρηξη, απώλεια λόγω χωρισμού ή διαζυγίου κλπ.)

•  Περίπλοκες Κρίσεις: Κρίσεις που συνδέονται με σοβαρή ψυχική ασθένεια, η οποία μπορεί να αυξήσει τόσο τον αριθμό των κρίσεων όσο και την ευαισθησία ενός ατόμου στην κρίση. Αμοιβαία, το στρες μιας κρίσης μπορεί να οδηγήσει σε επεισόδιο ψυχικής ασθένειας σε αυτούς που είναι ήδη ευάλωτοι.

Η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (ΔΜΣ) είναι στην ουσία μια αποτυχημένη προσπάθεια ανάνηψης από το ψυχολογικό τραύμα. Έχει ως βασικά χαρακτηριστικά την επαναβίωση της εμπειρίας με τη μορφή επίμονων εικόνων, τη συνεχή αναπαράσταση του γεγονότος καθώς το άτομο προσπαθεί νοερά να «αλλάξει» το συμβάν, τον ψυχολογικό πόνο και τη θυματοποίηση και την απώλεια ενδιαφέροντα για το μέλλον.

Εξαιτίας των παραπάνω υπάρχει υπερδιέγερση, δυσφορία, απόσυρση από το περιβάλλον, ενοχή, μούδιασμα και έντονη αποφυγή καταστάσεων και δραστηριοτήτων που θυμίζουν το τραυματικό γεγονός.

Άγχος, κατάθλιψη, κατάχρηση αλκοόλ και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών αποτελούν συχνές επιπλοκές της ΔΜΣ. Οι πιθανότητες για τις γυναίκες να αναπτύξουν ΔΜΣ είναι διπλάσιες. To γεγονός αυτό οφείλεται πιθανά στο ότι βιώνουν συνήθως περισσότερη βία.

Συνέπειες του τραυματικού γεγονότος σε εφήβους

1. Απόσυρση, απαισιοδοξία, κατάθλιψη
2. Φόβος
3. Πρόωρος γάμος, εγκυμοσύνη
4. Αλλαγές στην προσωπικότητα και τις στενές διαπροσωπικές σχέσεις
5. Αλκοολισμός, χρήση τοξικών ουσιών
6. Αυτοκτονική συμπεριφορά

Ανάλογα με τη σοβαρότητα και το είδος του τραυματικού γεγονός που βίωσε το παιδί, οι γονείς μπορεί να εμφανίσουν μία πληθώρα συναισθημάτων όπως: άγχος, φοβίες κατάθλιψη, διαταραχές του ύπνου. Δεν είναι σπάνια η ψυχολογική κατάρρευση των γονέων μετά από ένα σοβαρό ψυχοτραυματικό γεγονός, όπως σεξουαλική κακοποίηση του παιδιού. Μη φοβάστε να μιλήσετε για το τραυματικό γεγονός. Αν το παιδί προκαλέσει συζήτηση, μη φοβάστε, ακούστε το, απαντήστε στις ερωτήσει του, καθησυχάστε το. Ακόμα κι όταν δεν υπάρχουν εξηγήσει, μόνο η συζήτηση βοηθάει.

Μαρία Τσιλιμιγκάκη

1. Οι γυναίκες είναι δύο φορές πιο ευάλωτες στο στρες
2. Οδηγός επιβίωσης από το καθημερινό στρες
3. Αποβάλλετε το στρες με φυσικό τρόπο
4. Άγχος: σωματικές και ψυχικές συνέπειες