Θεωρητικές και ερευνητικές προσπάθειες απολήγουν στη διαφοροποίηση τεσσάρων τύπων εφήβων: κομφορμιστές, ιδεολόγους, ηδονιστές, αντικοινωνικούς.

Ο κομφορμιστής έφηβος επιθυμεί να βελτιώσει την προσωπική του ζωή, να ξεπεράσει σε όλους τους τομείς της δραστηριότητάς του τους γονείς του, να επιτύχει μέσα στο κοινωνικο-οικονομικό σύστημα στο οποίο ζει και μεγαλώνει. Αλλά ο κομφορμιστής έφηβος δεν είναι άτομο με γερασμένη πριν από την ώρα της ψυχή σε νεανικό κορμί!

Ο ιδεολόγος έφηβος εκδηλώνει κάθε στιγμή και σε κάθε περίπτωση τη βαθιά του δυσαρέσκεια για το σύστημα αξιών, τον τρόπο ζωής και τα κοινωνικο-οικονομικά δεδομένα των ενηλίκων γονιών, συγγενών και της κοινωνίας γενικότερα.

Ο ιδεαλισμός είναι γενικό χαρακτηριστικό της εφηβείας – όπως βέβαια και πολλών ενηλίκων που παραμένουν αθεράπευτα ρομαντικοί. Οι προοδευτικοί ιδεολόγοι ρεφορμιστές έφηβοι θεωρούν την κοινωνία και τα ανθρώπινα προβλήματα ως παράγωγα της μετάθεσης σημαντικών ανθρώπινων αξιών σε επουσιώδη και απρόσωπα αντικείμενα της «καταναλωτικής μας κοινωνίας». Για τους εφήβους αυτούς η ανθρώπινη κοινωνία οφείλει όχι μόνο να αναθεωρήσει τα συστήματα αξιών της αλλά και να τα μετουσιώσει, θέτοντας περισσότερη έμφαση στις ανθρώπινες σχέσεις, στην εξάλειψη της μοναξιάς και της αλλοτρίωσης του ατόμου που ζει και παράγει μέσα στα σύγχρονα απρόσωπα αστικο-βιομηχανικά κέντρα, στην επούλωση των ψυχικών μας τραυμάτων, στην ανύψωση της αγάπης προς τον συνάνθρωπό μας σε αξία υπέρτατου βαθμού.

Ο ηδονιστής έφηβος διακατέχεται από την τάση προς τον ηδονισμό και η «ντόλτσε βίτα» είναι τυπικά και ουσιαστικά αυτοσκοπός της ύπαρξής του. Κυνηγάει την ικανοποίηση των αναγκών του με αέναο ρυθμό μέσα από μυριάδες ερεθισμάτων, όπως το σεξ, το αλκοόλ, τα ναρκωτικά, τα ξενύχτια, τις κάθε λογής «τρέλες», χωρίς φραγμούς ή συνειδησιακό έλεγχο, χωρίς τις ενοχές που δημιουργούν στον καθένα μας οι ψυχοκοινωνικές αναστολές, τα ταμπού, οι ηθικές δεσμεύσεις του «υπερεγώ».

Για τον ηδονιστή έφηβο η έλλειψη οικονομικών πόρων δεν είναι πρόβλημα, γιατί εφόσον του λείψουν από το πατρικό βαλάντιο θα τους βρει με παράνομους τρόπους, όπως κλοπές και διαρρήξεις, εκβιασμούς, πορνεία, σχέσεις με ομοφυλόφιλους, εμπορία ναρκωτικών. Η ηδονή προέχει και αυτή καθαγιάζει όλα τα μέσα…

Ο αντικοινωνικός έφηβος, τελικά, προσιδιάζει στον τύπο του ηδονιστή, αλλά γι’ αυτόν η έλλειψη αναστολών και ενοχών δεν εξαντλείται στην επιζήτηση ηδονής, δεν τελειώνει με την πραγμάτωση της «ντόλτσε βίτα».

Επεκτείνεται και στην έλλειψη στοιχειώδους σεβασμού όχι μόνο για τα περιουσιακά στοιχεία τρίτων αλλά και γι’ αυτήν ακόμη την ανθρώπινη ζωή, με αποτέλεσμα ο αντικοινωνικός έφηβος να διαπράττει χωρίς κανέναν ενδοιασμό καταστροφές περιουσιών, εγκλήματα, βιασμούς, όχι ως έμμεσες πράξεις με απώτερο σκοπό κάποιο «κέρδος» (όπως υπαγορεύει το κυνηγητό της «ντόλτσε βίτα» για τον ηδονιστή έφηβο), αλλά ξεκάθαρα ως τελική πράξη στερούμενη κάθε άλλης σκοπιμότητας.

Το νόημα της ζωής μας δεν εξαντλείται στην επιτυχή ολοκλήρωση του ρόλου μας ως γονιών και έτσι, πέρα από κάθε παροχή, συναισθηματική, ηθική ή υλική (μέσα στα στενά οικονομικά μας πλαίσια) στους εφήβους μας, χρειάζεται και εμείς να φροντίσουμε να είναι δημιουργική και θετική η δικιά μας διαχρονική πορεία προς την ολοκλήρωση του προσωπικού μας «είναι»…

* του Γιώργου Πιπερόπουλου, καθηγητή του Παν. Μακεδονίας.