Ο χαμός ενός αγαπημένου προσώπου, η απόλυση από τη δουλειά ή μια χρόνια ασθένεια είναι ικανοί λόγοι να προκαλέσουν συμπεριφορές που παραπέμπουν σε μελαγχολία και κατάθλιψη, αλλά πως όμως μπορεί κανείς να διαχωρίσει αυτές τις περιπτώσεις από τις μέρες που απλά δεν έχουμε και ιδιαίτερη διάθεση;
Η στενοχώρια, κατ’ αρχάς, είναι ένα συναίσθημα ενώ η κατάθλιψη είναι σοβαρή ασθένεια και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζεται, και όχι σαν κάτι που θα περάσει εύκολα και ανώδυνα. Πιο συγκεκριμένα, η κλινική κατάθλιψη διαφοροποιείται από την απλή αδιαθεσία σε δυο βασικά σημεία: την ένταση και τη διάρκεια. Η ένταση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης επηρεάζει την καθημερινότητα του ατόμου και η διάρκειά τους εκτείνεται για περισσότερο από δυο εβδομάδες.
Πριν περάσουμε στα συνηθέστερα συμπτώματα λάβετε υπόψη σας, πως αυτά ποικίλουν ανά άτομο και δεν είναι απαραίτητο να συμβαίνουν όλα ταυτοχρόνως και με την ίδια ένταση. Η κατάθλιψη έχει στάδια και όσο το συντομότερο αντιληφθείτε το «βάρος» της και μεριμνήσετε να απαλλαγείτε από αυτό, τόσο το καλύτερο για εσάς και τους γύρω σας.
1. Αισθήματα θλίψης, άγχους και κενότητας που επιμένουν
Όταν η στενοχώρια επιμένει, ακόμα και όταν ο λόγος που την προκάλεσε έχει περάσει ή λυθεί, τότε πρόκειται για κάτι παραπάνω από μια απλή αδιαθεσία. Το άτομο χάνει το ενδιαφέρον του στη ζωή, παρουσιάζει ανικανότητα να εκφράσει κάποιο συναίσθημα ή δηλώνει συχνά πως νιώθει κενό και άδειο. Ένας τρόπος για να καταλάβετε την ένταση αυτών των συναισθημάτων, που δεν είναι συχνά αντιληπτή ούτε από τον ίδιο τον πάσχοντα, είναι να τον ρωτήστε «πότε ήταν η τελευταία φορά που ήσουν ευτυχισμένος;».
2. Αισθήματα απελπισίας, αναξιότητας και ανικανότητας
Σε προχωρημένες περιπτώσεις κατάθλιψης το άτομο νιώθει πως ό,τι κάνει είναι λάθος και είναι ο μοναδικός υπαίτιος για τη δυστυχία του. Τέτοια αισθήματα εμφανίζονται ωστόσο και σε ηπιότερες μορφές κατάθλιψης, αλλά με πολύ μικρότερη ένταση.
Ο καταθλιπτικός αδυνατεί να δει και την παραμικρή θετική πλευρά των πραγμάτων και νιώθει αβοήθητος απέναντι στα γεγονότα της ζωής. Συμπεριφέρεται σα να μην υπάρχει καμία επιλογή στη ζωή του, κατηγορεί τον εαυτό του για τα λάθη του παρελθόντος, ενώ συχνά χρησιμοποιεί φράσεις, όπως «δεν υπάρχει καμία ελπίδα», «δεν μπορώ να κάνω τίποτα γι’ αυτό» και «δεν έχω καμία επιλογή πια».
3. Ξεσπάει συχνά σε κλάματα
Χωρίς να υπάρχει προφανής λόγος ή αφορμή για να ξεσπάσει σε κλάματα, το άτομο που πάσχει από κατάθλιψη καταλήγει να κλαίει σε καθημερινή βάση, μη αντιλαμβανόμενο το μη-φυσιολογικό του θέματος. Ωστόσο, το κλάμα δεν είναι χαρακτηριστικό σύμπτωμα, αφού υπάρχουν και περιπτώσεις καταθλιπτικών που δεν κλαίνε ποτέ. Υπάρχει άλλωστε και η άποψη πως τα άτομα που τελικά κλαίνε, εμφανίζουν περισσότερο βραχυπρόθεσμα επεισόδια κατάθλιψης παρά χρόνιες καταστάσεις.
4. Αυξημένη νευρικότητα
Ανάλογα με το πως επιδρά η ασθένεια στα άτομα, εκφράζεται με τα διαφορετικά άκρα των συμπεριφορών, όπως είναι για παράδειγμα η αυξημένη νευρικότητα. Εάν το άτομο, δυσκολεύεται να ηρεμήσει, έχει εριστική συμπεριφορα και μοιάζει ανίκανο να κάτσει ήσυχο για κάποια ώρα, τότε ίσως κάτι να μην πηγαίνει καλά με την ψυχολογία του. Επιπλέον, για τον καταθλιπτικό, η οποιαδήποτε δυσκολία, όσο μικρή και να είναι, μοιάζει ακόμα ένα βουνό που καλείται να ξεπεράσει, για να επιβιώσει και αυτή τη μέρα.
5. Κόπωση και μειωμένη ενέργεια
Το άλλο άκρο της αυξημένης νευρικότητας είναι η ραθυμία και η νωθρότητα. Παράπονα για έλλειψη ενέργειας και μειωμένη παραγωγικότητα, ανεκπλήρωτες υποχρεώσεις και έλλειψη κινήτρου είναι χαρακτηριστιά συμπτώματα κατάθλιψης.
6. Απώλεια ενδιαφέροντος
Ένα από τα βασικότερα συμπτώματα όμως της κατάθλιψης παραμένει η έλλειψη ενδιαφέροντος για πράγματα που στο παρελθόν προκαλούσαν ευχαρίστηση. Το άτομο αποφεύγει να κάνει πράγματα που ξέρει ότι θα το ευχαριστήσουν, περιορίζει τις εξόδους του και δεν έχει τη διάθεση να δει φίλους και οικογένεια.
Πολλές φορές ενδεικτική είναι η συμπεριφορά στο σεξ, καθώς ενώ κάποιοι δεν έχουν καθόλου διάθεση γι΄αυτό, κάποιοι άλλοι το βρίσκουν σαν διέξοδο από το πρόβλημά τους, όπως μερικοί κάνουν με τα ναρκωτικά ή το αλκοόλ.
7. Δυσκολία στη συγκέντρωση και τη λήψη αποφάσεων
Η νοητική σύγχυση είναι ένα σύμπτωμα που γίνεται αντιληπτό και από το ίδιο το άτομο και από τον στενό του κύκλο. Ξεχνάει προγραμματισμένα ραντεβού και ονόματα, αποφεύγει να κάνει σχέδια και καθυστερεί στη λήψη των αποφάσεων, αν δεν τις φορτώσει σε άλλους. Έχετε υπόψη σας, πως διαταραχές στις νοητικές λειτουργίες θυμίζουν σε ένα βαθμό συμπτώματα άνοιας.
8. Πολλές ώρες ύπνου ή αϋπνία
Οι διαταραχές στον ύπνο είναι στενά συνδεδεμένες με την κατάθλιψη, καθώς σε κάποιους εκφράζεται με τη μορφή αϋπνίας, ενώ σε κάποιους άλλους με τη διάθεση να κοιμούνται διαρκώς. Αν κοιμάστε νωρίτερα από το συνηθισμένο ή κάθεστε ξύπνιοι μέχρι αργά, αν καταλήγετε να κοιμάστε πολλές ώρες τη μέρα, αν ακόμα δυσκολεύεστε να σηκωθείτε το πρωί και παρότι έχετε κοιμηθεί πολλές ώρες εξακολουθείτε να νιώθετε κουρασμένοι, τότε είναι πιθανό να πάσχετε από κατάθλιψη.
9. Αυξημένη ή μειωμένη όρεξη
Ακόμα ένα σύμπτωμα, που εμφανίζεται στα δυο άκρα του, είναι εκείνο της όρεξης για περισσότερο ή λιγότερο φαγητό. Στο άτομο, είτε κόβεται τελείως η όρεξη, είτε καλύπτει τις συναισθηματικές του ανάγκες μέσω εκτεταμμένης λαιμαργίας. Σχετικά σημάδια είναι η παράλειψη γευμάτων, τα ψέματα για το αν έφαγε ή όχι, βουλιμικές τάσεις και απότομη αύξηση ή απώλεια βάρους.
10. Αυτοκτονικές τάσεις
Η κατάθλιψη είναι μια από τις ασθένειες που συνδέονται περισσότερο με την αυτοκτονία καθώς το 90% των ατόμων που διαπράτουν αυτοκτονία πάσχουν από κατάθλιψη, κάνουν κατάχρηση ουσιών ή και τα δύο. Διότι, εκτός των άλλων, πολλοί πάσχοντες προσπαθούν να αυτοθεραπευτούν μέσω της αυξημένης κατανάλωσης αλκοόλ, που το μόνο που καταφέρνει τελικά είναι η χειροτέρευση της κατάστασης.
Φράσεις που συνοδεύουν αυτές τις συμπεριφορές είναι οι εξής: «δεν μπορώ να συνεχίζω άλλο», «μακάρι να τελειώνε», «δεν θα είμαι για πολύ καιρό εδώ», ενώ αντίστοιχα σημάδια που υποννούν τάσεις για αυτοκτονία είναι αν το άτομο χαρίσει κάπου τις οικονομίες του ή φτιάξει ξαφνικά τη διαθήκη του.
Αν έχετε το φόβο πως κάποιος κοντινός σας έχει αυτοκτονικές τάσεις, τότε το καλύτερο που έχετε να κάνετε είναι να μην τον αφήνετε μόνο του και να αποφεύγετε να του κάνετε ερωτήσεις ευθέως για το αν θέλει να πεθάνει. Δοκιμάστε κλιμακώνοντας την ένταση των ερωτήσεων να αντιληφθείτε καλύτερα την ψυχολογική του κατάσταση, δοκιμάζοντας τις εξής: «πως νιώθεις», «νιώθεις λυπημένος», «νιώθεις απελπισία», «αναρωτιέσαι αν είναι όλα μάταια», «σκέφτεσαι να δώσεις τέλος στη ζωή σου» κλπ. Αυτό το ανθρώπινο ενδιαφέρον μπορεί να μην κάνει το άτομο να εγκαταλείψει τελείως τα σχέδιά του, αλλά σίγουρα θα το κάνουν να τα αναβάλλει, μέχρι να βρείτε εσείς καποιον ειδικό να το βοηθήσει.
11. Πόνοι που επιμένουν, πονοκέφαλοι, κράμπες και στομαχικά προβλήματα που δεν ξεπερνώνται με τις διάφορες θεραπείες
Η κατάθλιψη είναι μια κατάσταση άκρως στρεσογόνα και σε συνδυασμό με τις διαταραχές σε ύπνο, όρεξη και τη μειωμένη ενέργεια, μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά προβλημάτων υγείας.
Όταν δε το άτομο, παρά τα φάρμακα που λαμβάνει παραπονιέται, πως δεν βελτιώνεται η υγεία του ή επισκέπτεται συνέχεια το γιατρό (ή ακόμα και το αντίθετο, παρά τα όποια προβλήματα) και αυτές οι καταστάσεις συνδυάζονται και με άλλες ενδείξεις κατάθλιψης, τότε έχετε σοβαρό λόγο ανησυχίας.
