Ο φοβικός ασθενής που καταλαμβάνεται από άγχος ή πανικό εκδηλώνει διάφορα νευροφυτικά συμπτώματα όπως υπερβολική εφίδρωση, τρέμουλο, ταχύπνοια, ταχυκαρδία και σφίξιμο στο στήθος
Περισσότερες από εκατό φοβίες ταλαιπωρούν τον σύγχρονο άνθρωπο. Φοβία στα άλογα ή τα σκυλιά, κλειστοφοβία, φοβίες στις πτήσεις ή τις σύριγγες, ακόμη και φοβία να μείνουμε χωρίς κινητό τηλέφωνο (!), καλούνται συχνά να αντιμετωπίσουν οι ειδικοί.
Οι φοβίες αποτελούν μια αγχώδη διαταραχή, η οποία χαρακτηρίζεται από έναν έντονο, επίμονο και παράλογο φόβο
Οι φοβίες περιγράφονται από την εποχή του Ιπποκράτη, αλλά στις μέρες μας έχουν πάρει διαστάσεις που προκαλούν… φόβο. «Με τον όρο «φοβία» ή «φοβική νεύρωση» δηλώνεται ο φόβος ενός ανθρώπου σε κάτι, το οποίο δεν αποτελεί πραγματική απειλή», αναφέρει η ψυχαναλύτρια – σύμβουλος Ψυχικής Υγείας κ. Ζωγραφιά Αντωνιάδου.
Σύμφωνα με την κ. Αντωνιάδου, οι φοβίες αποτελούν στην ουσία μία αγχώδη διαταραχή, η οποία χαρακτηρίζεται από έναν έντονο, επίμονο και παράλογο φόβο για κάποιο αντικείμενο, ζώο, χώρο ή κατάσταση, που δεν μπορεί να υπερνικηθεί παρά μόνον αποφεύγοντας το φοβικό αντικείμενο.
H φοβία -εξηγεί- έχει την ίδια αιτιολογία με τις άλλες νευρώσεις: Την προσπάθεια, δηλαδή, να αποφευχθεί το άγχος που προκαλεί η αναζωπύρωση μιας παιδικής νεύρωσης.
Το άγχος στη φοβία προκαλείται από μία ενδοψυχική διαμάχη. Μεταβιβάζεται σε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο και στη συνέχεια γίνεται φόβος.
Τα αποτελέσματα είναι σίγουρα δυσάρεστα, καθώς το άτομο αποκόβεται από δραστηριότητες που έχουν σχέση με τη συγκεκριμένη φοβία. Στην περίπτωση που χρειαστεί ή αναγκαστεί να αντιμετωπίσει το φοβικό αντικείμενο που θεωρεί επικίνδυνο, καταλαμβάνεται από τρομερό άγχος ή ακόμη και πανικό.
Η κατάσταση αυτή συνοδεύεται από διάφορα νευροφυτικά συμπτώματα, όπως υπερβολική εφίδρωση, τρέμουλο, ταχυκαρδία, ταχύπνοια, σφίξιμο στο στήθος, διάρροια ή εμετό. Σε κάθε είδος φοβίας, το άτομο μπορεί να πάθει κρίση και να μην καταλαβαίνει τι γίνεται γύρω του.
Η κ. Αντωνιάδου σημειώνει πως ένα άτομο που πάσχει από φοβική νεύρωση συνήθως βρίσκει κάποιον «βολικό» σύντροφο που του συμπαραστέκεται χωρίς να δυσανασχετεί σε τίποτα. Eνας τέτοιος σύντροφος μπορεί να αποδειχθεί πολύ αφοσιωμένος, προσφέροντας στον φοβικό ασθενή μία συναισθηματική ασφάλεια και μία παρότρυνση να ζητήσει βοήθεια.
Υπάρχουν, ωστόσο, και περιπτώσεις στις οποίες μία φοβία μπορεί να χρησιμοποιηθεί με επιθετικότητα ή εγωκεντρισμό από τον φοβικό ασθενή, στην επιθυμία του να κερδίσει την προσοχή του περιβάλλοντός του. Πρόκειται για το λεγόμενο «δευτερογενές όφελος», το οποίο υπάρχει κατεξοχήν στην υστερία.
Ολες οι φοβίες μπορούν να αντιμετωπιστούν τόσο με την ψυχανάλυση, όσο και με τη θεραπεία της συμπεριφοράς. Και οι δύο επιχειρούν να απευαισθητοποιήσουν το άτομο από το φοβικό αντικείμενο, ιεραρχώντας τις παιδικές εμπειρίες και τα πρώιμα ψυχικά του τραύματα και αφορά την κατανόηση της ψυχικής ζωής του κάθε ατόμου.
Με ψυχανάλυση και θεραπεία συμπεριφοράς αντιμετωπίζεται η πάθηση
Η πρόγνωση των φοβιών είναι καλή, εξηγεί η κ. Αντωνιάδου (δεξιά), επισημαίνοντας ότι είναι ελάχιστες οι φοβίες που δεν υποχωρούν ή δεν βελτιώνονται με υποστηρικτικά μέσα. Στην προσπάθεια να καταπολεμηθεί μία φοβία, όλες των ειδών οι ψυχοθεραπείες έχουν δοκιμαστεί, με λιγότερη ή περισσότερη επιτυχία. Πιο αποτελεσματικές φαίνεται ότι είναι η ψυχαναλυτική διαδικασία και η θεραπεία συμπεριφοράς. Η θεραπεία συμπεριφοράς επιχειρεί να απευαισθητοποιήσει το άτομο από το φοβικό αντικείμενο, ιεραρχώντας μία σειρά από παρόμοια αντικείμενα και καταστάσεις, ανάλογα με το άγχος που προκαλούν μέσα στη φαντασία του ή στην πράξη.
Η ψυχαναλυτική διαδικασία επιχειρεί να απευαισθητοποιήσει το άτομο από το φοβικό αντικείμενο, βασισμένη στη -σε βάθος- διερεύνηση του ασυνειδήτου, με τη μέθοδο του ελεύθερου συνειρμού. Επιτρέπεται, δηλαδή, στον ασθενή να λέει ό,τι του έρχεται στο μυαλό, χωρίς να λογοκρίνει τίποτε, ώστε να αναδυθούν στο τώρα του πάσχοντος χρονίζουσες λανθάνουσες ασυνείδητες συγκρούσεις, απωθημένα και μηχανισμοί άμυνας. Με αυτόν τον τρόπο, αναδύεται η αιτία που κρύβεται πίσω από το σύμπτωμα.
Σωτηρία από τον ιδανικό σύντροφο
Ενα άτομο που πάσχει από φοβική νεύρωση συνήθως βρίσκει κάποιον «βολικό» σύντροφο που του συμπαραστέκεται χωρίς να δυσανασχετεί σε τίποτα. Eνας τέτοιος σύντροφος μπορεί να αποδειχθεί πολύ αφοσιωμένος, προσφέροντας στον φοβικό ασθενή μία συναισθηματική ασφάλεια και μία παρότρυνση να ζητήσει βοήθεια.
Από γνωστές έως περίεργες
Εχουν καταγραφεί περισσότερα από 100 είδη εμμονών
Δεκάδες μορφές φοβίας ταλαιπωρούν χιλιάδες ανθρώπους. Ορισμένες από αυτές είναι γνωστές, όπως η κλειστοφοβία, ενώ άλλες όχι, καθώς είναι αρκετά «περίεργες». Μία αυθαίρετη προσέγγιση είναι ότι υπάρχει φοβία για καθετί. Σε πολλές περιπτώσεις, η υπερβολή είναι έκδηλη, αλλά όσο αστείες και αν μας φαίνονται, πρέπει να δείχνουμε κατανόηση, καθώς οι πάσχοντες υποφέρουν από αυτές. Σύμφωνα με την κ. Αντωνιάδου, έχουν καταγραφεί περισσότερες από εκατό φοβίες, οι οποίες διακρίνονται με βάση το αίτιο που τις προκαλεί.
Οι φοβίες που σχετίζονται με τα ζώα είναι η φοβία των αλόγων, η φοβία των αραχνών, η αλεκτωροφοβία (φόβος για τα κοκόρια και τα πουλερικά γενικότερα), αιλουροφοβία (φόβος για τις γάτες), εντομοφοβία, ερπετοφοβία, κυνοφοβία (φόβος για τα σκυλιά), μυσοφοβία (φόβος για ποντίκια και μικρόβια) και ανατιδοφοβία (ο φόβος ότι μια πάπια μας ακολουθεί).
Φοβίες που σχετίζονται με καταστάσεις είναι η αεροφοβία (φόβος για το αεροπλάνο), η εργοφοβία (φόβος για τη δουλειά), η οδοφοβία (φόβος για τα ταξίδια οδικά), η πανθοφοβία (φόβος να υποφέρει κάποιος), σκοτοφοβία (φόβος για το σκοτάδι), γαμετοφοβία (φόβος για τον γάμο), φοβία για την καθαριότητα, παχυφοβία (φόβος να πάρει βάρος), νυκτοφοβία (φόβος στη νύκτα), νοσοφοβία (φοβία ότι πάσχει από κάποια ασθένεια), φοβία στον ύπνο, φοβία στο περπάτημα, φοβία στο να στέκεσαι, φοβία στη λήψη αποφάσεων, εμετοφοβία (φοβία του να κάνεις εμετό), φαγοφοβία (φοβία του να καταπίνεις), φοβία στο φαγητό (αποφυγή τροφίμων συνολικά, με αποτέλεσμα τον υποσιτισμό, την αφυδάτωση και τον θάνατο), φιστικοβουτυροφοβία (φόβος του να σου κολλήσει φιστικοβούτυρο στην κορυφή του ουρανίσκου σου), κατοπτροφοβία (φόβος του να αντικρίσεις το είδωλό σου στον καθρέφτη), ανασκελοφοβία (φόβος να κοιτάξουν ψηλά, το ανάποδο της υψοφοβίας).
Αλλες μορφές φοβίας σε καταστάσεις είναι η φοβία στη γνώση, στην εκπαίδευση, φόβος του ήχου, ακόμα και της φωνής του ίδιου, χρονοφοβία (φοβία στον χρόνο), φοβία σε απρόσμενες καταστάσεις, ομοφοβία ή ομοφυλοφοβία ή ομοερωτοφοβία (φόβος έως του σημείου της παθολογικής φοβίας, η αποστροφή ή οι διακρίσεις κατά της ομοφυλοφιλίας ή σε βάρος των ομοφυλόφιλων), κοινωνική φοβία (φόβος της έκθεσης σε κοινωνικό περιβάλλον), φόβος αποτυχίας και κριτικής, φόβος έκφρασης άρνησης, φόβος έκφρασης διεκδίκησης, φόβος εμφάνισης σε κοινό, φόβος κοινωνικής επαφής, του φαγητού μαζί με άλλους, για την κόλαση ή τον παράδεισο, να μείνουμε χωρίς κινητό τηλέφωνο, παμφοβία (φόβος των πάντων) και φοβοφοβία (ο φόβος του να φοβηθείς)!
Οι φοβίες που σχετίζονται με όρους, συναισθήματα και αισθήσεις είναι η ακροφοβία (φοβία για τα ύψη), η αεροακροφοβία (φόβος στη θέα της απέραντης ανοικτής θέας), η ανγκροφοβία (φοβία στοη θυμό), η ατυχιοφοβία (φόβος στην ατυχία), η ηδονοφοβία (φόβος να νιώθω ευχαρίστηση), η κλεινθροφοβία (φόβος να κλειδωθεί σε κλειστό χώρο), η κλειστοφοβία (φόβος να βρεθεί σε κλειστό χώρο) και η αγοραφοβία (φόβος να βγεις σε δημόσιο χώρο ανάμεσα σε πολύ κόσμο).
Οι φοβίες που σχετίζονται με αντικείμενα, χρώματα και ουσίες, είναι οι: αιχμοφοβία (φόβος για τις βελόνες), τρυπανοφοβία (φόβος για τις ενέσεις), βαθμοφοβία (φόβος για τις σκάλες), μοτορφοβία (φόβος για τα αυτοκίνητα), καρνοφοβία (φόβος για τα κρέατα), κουμποφοβία (φόβος να αγγίξεις κουμπιά, ακόμα και να φορέσεις ρούχα με κουμπιά), φοβία των αριθμών, φοβία για τον αριθμό 13, φοβία της βρομιάς, της σκόνης, του ξύλου, χρηματοφοβία (φόβος να ακουμπήσεις χρήματα), φοβία του κίτρινου χρώματος, χρωμοφοβία (φόβος καταστροφής ή γενικευμένης παρακμής εξαιτίας του χρώματος), φοβία του τυριού, για τα μούσια, τις τρύπες, τον χρυσό, για τα ονόματα και τις λέξεις, πικλοφοβία (φόβος για τις πίκλες), τα πούπουλα, τα μπαλόνια, παπυροφοβία (φόβος του χαρτιού) και της… ποίησης.
Φοβίες που σχετίζονται με το περιβάλλον και τα καιρικά φαινόμενα, είναι οι: αντλοφοβία (φόβος για τις πλημμύρες), ανκραφοβία (φόβος για τον άνεμο), για τον αέρα, το νερό, την έκθεση στον ήλιο, βροντοφοβία (φόβος για τον κεραυνό και την αστραπή), λιλαψοφοβία (φόβος για τις θύελλες και τους τυφώνες), θερμοφοβία (φόβος για τη θερμότητα) και φωτοφοβία, δηλαδή ο φόβος έκθεσης στο φως που δεν σχετίζεται με οφθαλμολογική πάθηση.
Φοβίες που σχετίζονται με ανθρώπους και επαγγέλματα είναι οι: ανδροφοβία, γυνηφοβία, ιεροφοβία (φόβος για τους ιερείς), για τους κλόουν, ξενοφοβία (φόβος για τους αλλοδαπούς), ενοχλοφοβία (φόβος για τα πλήθη), οβοφοβία (φόβος για τους ζητιάνους), φοβία των γιατρών, του άλλου φύλου, εφηβοφοβία (φοβία για τους εφήβους), φόβος για τους συγγενείς και φοβία για τον Πάπα!
Φοβίες που σχετίζονται με την υγεία και μέρη του σώματος είναι οι: αιμοφοβία (φόβος για το αίμα), γεροντοφοβία (φόβος για το γήρας), λοκιοφοβία (φόβος για τη γέννα), τομοφοβία (φόβος για τις χειρουργικές επεμβάσεις), χειροφοβία (φόβος για τα χέρια), ομφαλοφοβία (φόβος για τους ομφαλούς), φοβία της νοσηλείας, των εξετάσεων και του σαγονιού (φόβος να κοιτάξεις ή και να αγγίξεις το σαγόνι σου)!
