Οι συχνές, υπερβολικές και όχι τόσο δικαιολογημένες εναλλαγές στη διάθεση είναι χαρακτηριστικές ενός κυκλοθυμικού ανθρώπου που ταλαιπωρεί τόσο τον εαυτό του όσο και τους γύρω του.
Η Μαρίνα ξύπνησε και αυτή την Κυριακή πολύ χαρούμενη. Η διάθεσή της είναι πάντα καλή τα Σαββατοκύριακα. Τρώνε όλοι μαζί πρωινό και στη συνέχεια πηγαίνουν βόλτα με τα παιδιά τους. Ξεκίνησε να ετοιμάζει πρωινό, όταν ξαφνικά συνειδητοποίησε ότι ο μικρός της γιος κοιμόταν ακόμα. Πήγε στο παιδικό δωμάτιο, ακούμπησε το χέρι της στο μέτωπό του και κατάλαβε ότι έκαιγε από τον πυρετό.
Ξαφνικά η διάθεσή της άλλαξε τελείως. Αναστατωμένη άρχισε να φωνάζει στον άνδρα της να φέρει το θερμόμετρο και αντιπυρετικό. Πριν περάσουν λίγα λεπτά, έκατσε στο πάτωμα και άρχισε να κλαίει. Ο άνδρας της αναρωτήθηκε τι της συμβαίνει και γιατί αντιδρά τόσο έντονα μπροστά σε ένα τόσο συνηθισμένο περιστατικό για ένα μικρό -υγιές κατά τα άλλα- παιδί. Εκείνη άρχισε να του φωνάζει ότι στενοχωριέται που το παιδί δεν είναι καλά, ότι νιώθει ανασφάλεια επειδή είναι Κυριακή και δεν μπορεί να το πάει στον γιατρό και επίσης ότι είναι αναστατωμένη γιατί χάλασαν τα σχέδιά τους για μία οικογενειακή εκδρομή, που τόσο περίμενε. Ο άνδρας της δεν είπε τίποτε περισσότερο, μόνο ότι ο πυρετός του μικρού είχε ήδη κατέβει με τη βοήθεια του φαρμάκου. Η Μαρίνα τότε χαμογέλασε και ο σύζυγός της ψέλλισε: «Είσαι ο πιο κυκλοθυμικός άνθρωπος που γνωρίζω!».
Περί τίνος πρόκειται
Όταν μας συμβαίνει κάτι απρόσμενο και δυσάρεστο, είναι φυσιολογικό να αλλάζει η διάθεσή μας, για παράδειγμα να στενοχωριόμαστε ή να εκνευριζόμαστε. Το ζήτημα είναι πόσο εύκολα γίνεται αυτή η αλλαγή, πόσο έντονη είναι, πόσο διαρκεί και επίσης πόσο μας επηρεάζει στους υπόλοιπους τομείς της ζωής μας. Όταν η διάθεσή μας αλλάζει πολύ εύκολα και επηρεαζόμαστε τρομερά από το καθετί, προφανώς επειδή το αντιλαμβανόμαστε ως κάτι πολύ μεγάλο, είτε τραγικό είτε πολύ ευχάριστο, χωρίς να μπορούμε να κατανοήσουμε γιατί μας συμβαίνει όλη αυτή η αλλαγή, είμαστε κυκλοθυμικοί.
Η κυκλοθυμία είναι πιο συχνή στις γυναίκες, πράγμα που εξηγείται και ορμονολογικά, αφού ανάλογα με το σε ποια φάση του κύκλου βρίσκονται οι ορμόνες μπορεί να επηρεάζουν ιδιαίτερα τη διάθεσή τους, τις αντιδράσεις τους και τη γενικότερη συναισθηματική τους κατάσταση. Εδώ, βέβαια, θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι είναι διαφορετικό πράγμα η κυκλοθυμία, όπου έχουμε εναλλαγές στη διάθεση ανάλογα με αυτά που συμβαίνουν, και διαφορετικό η διπολική διαταραχή, όπου ένας άνθρωπος, επειδή υποφέρει από μια ψυχική νόσο, έχει πολύ μεγάλες, έντονες και εκ διαμέτρου αντίθετες διακυμάνσεις στη διάθεσή του. Στη διπολική διαταραχή οι αλλαγές αυτές φτάνουν στα άκρα και επηρεάζουν πάρα πολύ τη συμπεριφορά ενός ανθρώπου, καθιστώντας την οριακή και υπερβολική (π.χ. έντονη κατάθλιψη και από την άλλη πλευρά μανιακές συμπεριφορές, όπως για παράδειγμα σπατάλες, υπερκατανάλωση αλκοόλ, επικίνδυνη οδήγηση κ.ά.). Η διπολική διαταραχή είναι πάντως μια ψυχική νόσος που μπορεί να αντιμετωπιστεί με επιτυχία όταν απευθυνθούμε στον ψυχίατρο και πάρουμε την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.
Γιατί μας συμβαίνει αυτό;
Η κυκλοθυμία θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ένα παιδικό χαρακτηριστικό, ένα στοιχείο ανωριμότητας, αφού ο κυκλοθυμικός είναι ο άνθρωπος που του λείπει μία δεξιότητα, εκείνη που τον βοηθά να ελέγχει τα συναισθήματά του και τον τρόπο που τα εκδηλώνει. Ο κυκλοθυμικός άνθρωπος συχνά δεν έχει υψηλή αυτοεκτίμηση, αναστατώνεται και επηρεάζεται πολύ από ό,τι συμβαίνει και δυσκολεύεται να αντιδράσει στην κάθε κατάσταση στον βαθμό που της αναλογεί και όχι περισσότερο. Πιθανώς αυτό να έχει να κάνει, εκτός από κάποια στοιχεία της προσωπικότητας, και με το παράδειγμα που έχουμε ίσως υιοθετήσει από την οικογένειά μας, τους γονείς μας κ.λπ.
Όταν το περιβάλλον μας υποφέρει
Συχνά δεν αντιλαμβανόμαστε ότι είμαστε κυκλοθυμικοί ή δεν θεωρούμε ανησυχητική μια τέτοια συμπεριφορά. Μας το επισημαίνουν οι άλλοι, που βιώνουν την γκρίνια, τα παράπονα, τον θυμό, τα μούτρα ή -ακόμα και αν δεν ξεσπάμε επάνω τους- τις εναλλαγές στη διάθεσή μας με το παραμικρό. Η κυκλοθυμία είναι πολύ ενοχλητική για τους γύρω μας, γιατί νιώθουν ότι έχουν να κάνουν με έναν ασταθή άνθρωπο που δεν ξέρουν τι διάθεση θα έχει από τη μια στιγμή στην άλλη, πόσο εύκολα θα αλλάξει αυτή, αλλά και τι μπορούν να κάνουν για να τον ικανοποιήσουν. Το ζήτημα είναι ότι όσο πιο πολύ η οικογένειά μας και το περιβάλλον μας ανέχονται την κυκλοθυμική μας συμπεριφορά και δεν αντιδρούν βάζοντάς μας κάποια όρια, τόσο πιο πολύ θα τη συνεχίζουμε.
Πώς θα απαλλαγούμε
Κατ’ αρχάς πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι είμαστε κυκλοθυμικοί και ότι αυτό είναι ένα πρόβλημα. Στη συνέχεια, είναι χρήσιμο να παρατηρήσουμε πώς αυτό το χαρακτηριστικό μας επηρεάζει, στενοχωρεί και ενοχλεί τους άλλους και να προσπαθήσουμε να το αλλάξουμε.
Έτσι, είναι σκόπιμο να:
* Δίνουμε χρόνο στην επεξεργασία των πληροφοριών, αποφεύγοντας την άμεση αντίδραση. Για να τα καταφέρουμε, χρειάζεται να αποσπάμε την προσοχή μας από αυτό που συμβαίνει και μας αναστατώνει, να παίρνουμε βαθιές ανάσες ή να ακολουθούμε κάποια άλλη τεχνική χαλάρωσης (να μετράμε π.χ. από μέσα μας μέχρι το 10 ή να επαναλαμβάνουμε μία λέξη ή μία φράση μέχρι να ηρεμήσουμε).
* Χρησιμοποιούμε το βίωμα και το παράδειγμα του παρελθόντος σχετικά με το πόσο εύκολα και απλά αντιμετωπίστηκαν τελικά διάφορα γεγονότα και καταστάσεις που μας αναστάτωσαν αρχικά στο παρελθόν.
* Αναλογιστούμε ποιες καταστάσεις από το παρελθόν μας μάς έχουν φτάσει στο να αντιδρούμε κυκλοθυμικά, να μην μπορούμε να ελέγχουμε τις αντιδράσεις μας κ.λπ.
* Δυναμώσουμε την αισιοδοξία μας και την πίστη μας ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε.
Ναταλία Κουτρούλη, MSc, ψυχολόγο υγείας, με εκπαίδευση στη Γνωσιακή Ψυχοθεραπεία και τη Συμβουλευτική, διευθύντρια στο Κέντρο Εφαρμοσμένης Ψυχοθεραπείας και Συμβουλευτικής.
