Θα αφήνατε τη δουλειά σας για να ακολουθήσετε την σχέση σας στην άκρη του κόσμου; Για να ζήσετε έναν απαγορευμένο… ενδο-εργασιακό έρωτα; Για να κάνετε οικογένεια; Οι απαντήσεις δεν είναι τόσο εύκολες όσο μοιάζουν εκ πρώτης. Ή τουλάχιστον αυτό σκεφτόμασταν όταν θέταμε επί τάπητος τα παραπάνω διλήμματα σε έξι άνδρες και δέκα γυναίκες, που δέχτηκαν να συμμετάσχουν στην μίνι έρευνά μας. Τα αποτελέσματά της μας εξέπληξαν. Στις περισσότερες περιπτώσεις, εκείνοι που αμφιταλαντεύτηκαν μεταξύ σχέσης και καριέρας ήταν συντριπτικά λιγότεροι.

Χρειαζόμασταν, τελικά, μια οικονομική κρίση για να ανακαλύψουμε την συνταγή της ευτυχίας, και να επαναπροσδιορίσουμε μερικές αξίες; Ή μήπως η εξήγηση είναι λιγότερο απλοϊκή από αυτήν; Τα συμπεράσματα δικά σας.

Μαμάδες εργαζόμενες… ή full time;

Το πρώτο αποτέλεσμα της μίνι έρευνάς μας που μας εξέπληξε ήταν πως 6 στις 10 γυναίκες που απάντησαν δήλωσαν πως, εάν είχαν την οικονομική άνεση, θα σταματούσαν να δουλεύουν, προκειμένου να κάνουν παιδιά και να τα μεγαλώσουν. «Είμαι της άποψης ότι τα παιδιά δεν τα κάνεις για να τα μεγαλώνουν οι παππούδες, οι νταντάδες ή οι παιδικοί σταθμοί… Αν δεν μπορείς να ασχοληθείς μαζί τους, δεν έχεις κανέναν λόγο να τα κάνεις» λέει μια κοπέλα, 32 ετών.

Ο αντίλογος μιλά για την δουλειά ως κομμάτι της ζωής μιας γυναίκας, το οποίο τέσσερις στις δέκα συμμετέχουσες στην έρευνα δεν θα ήθελαν να εγκαταλείψουν για χάρη των παιδιών. «Μεγάλωσα με μία μητέρα καριερίστα που από την πρώτη στιγμή μου έδειξε πως ένα παιδί δεν είναι βάρος και δε σε κλείνει στο σπίτι. Οπότε εκτός από τους πρώτες μήνες λόγω λοχείας, δε θα σταματούσα να δουλεύω. Αν χάσεις αυτό που έχεις επιλέξει και σε τρέφει κυρίως ψυχολογικά, τότε χάνεις ένα κομμάτι σου και μεταφέρεις μιζέρια στο παιδί» αναφέρει χαρακτηριστικά μια 27-χρονη.

Μια άλλη γυναίκα, 40 ετών, λέει ότι θα το έκανε, σε έναν ιδεατό κόσμο. «Ναι αμέ, πολύ ευχαρίστως. ΑΝ είχα λεφτά να τα ταΐσω, δεδομένου ότι η στοργή δεν τρώγεται και ΑΝ με διαβεβαίωναν ότι η δουλειά μου θα με περιμένει, δεδομένου ότι τη χρειάζομαι για να ζήσω και δεν μπορώ να τη βάλω σε stand by mode… Αυτή η ερώτηση είναι λίγο εκτός πραγματικότητας εφόσον, εκ των πραγμάτων, τέτοια δυνατότητα δεν υπάρχει. Όλες οι εργαζόμενες που κάνουν παιδιά τα κουτσοβολεύουν με τις ελάχιστες παροχές που δίνει ο νόμος και με τη βοήθεια των γιαγιάδων και των γειτόνων, και τρώνε και τη δυσφορία του εργοδότη τους ούτως ή άλλως».

Η γνώμη της ψυχολόγου: «Οι περισσότερες γυναίκες κάνουν αυτό που έκαναν οι μητέρες τους. Αναπαράγουν, δηλαδή, την οικογενειακή τους ιστορία. Από τη στιγμή που το μοίρασμα των ρόλων του τύπου «εγώ δουλεύω, εσύ μεγαλώνεις τα παιδιά» τείνει να καταργηθεί στις σημερινές κοινωνίες, δεν υπάρχει κανένας λόγος η γυναίκα να εγκαταλείψει μια καριέρα για την οποία έχει κοπιάσει, για να μείνει σπίτι με τα παιδιά –τα οποία, ούτως ή άλλως, μετά τον πρώτο χρόνο, δε σε θέλουν όλη την ημέρα κοντά τους» λέει μια ψυχολόγος.

Μαζί σου και στην άκρη του κόσμου

Το υποθετικό σενάριο έχει ως εξής: Εσείς και ο/η σύντροφός σας έχετε δύο μέτριες δουλειές στην Ελλάδα. Ο/η σύντροφός σας βρίσκει μια τέλεια δουλειά, με εξαιρετικές απολαβές, προοπτικές κλπ, στο εξωτερικό. Θα αφήνατε τη δική σας δουλειά για να τον/την ακολουθήσετε εκεί;

Κι εδώ έρχεται η δεύτερη έκπληξη. Εννέα στις δέκα γυναίκες και πέντε στους έξι άνδρες απαντούν ομόφωνα «ναι» –η συντριπτική πλειοψηφία, μάλιστα, τονίζει πως θα το έκανε ασυζητητί. «Εάν η αμοιβή της υπερκαλύπτει τη δικιά μου σε ποσοστό άνω του 140%, χωρίς να το σκεφτώ. Άνετα θα μαγείρευα μουσακάδες και θα μεγάλωνα τα παιδιά. Man-bitch, νομίζω είναι ο αμερικάνικος όρος» λέει χαριτολογώντας ο Αγαθοκλής, 35 ετών.

«Ασφαλώς και θα το έκανα. Όταν νιώσεις ότι με έναν άνθρωπο μπορείς να αφήσεις τη βάση σου, τότε ξέρεις ότι είναι ο άνθρωπος σου» λέει η 27-χρονη, ενώ η 45-χρονη, το θέτει λίγο πιο κυνικά: «Εννοείται. Μια ευκαιρία να φύγουμε από εδώ ψάχνουμε όλοι».

Τον αντίλογο θέτει ένας άντρας, 40 ετών: «Η απάντηση είναι «ναι, αλλά…». Το «αλλά…» αφορά μια σημαντική παράμετρο, την παράλληλη εξέλιξη: θα το έκανα μόνο αν μπορούσα να κάνω κάτι που με «βελτιώνει» με αντίστοιχο τρόπο. Από εμπειρίες και ιστορίες φίλων, οι σχέσεις στις οποίες μόνο ο ένας έκανε πράγματα και ο άλλος… στήριζε κι ακολουθούσε, καταστράφηκαν. Δεν γίνεται ο ένας να δημιουργεί μια νέα, διαφορετική ζωή και ο άλλος απλώς να μεταφέρει την παλιά – κάποια στιγμή οι ανάγκες τους γίνονται διαφορετικές και κανείς δεν μπορεί να ακολουθήσει τον άλλο.

«Πάλι από ιστορίες γνωστών και φίλων, φαίνεται πιο εύκολο για τις γυναίκες να ακολουθήσουν τον καλό τους, ίσως επειδή αυτό βρίσκεται πιο κοντά στα κοινωνικά στερεότυπα και επιπλέον καλύπτει και την ανάγκη για την απόκτηση παιδιού. Για τους άντρες, πάλι, το να καταλήξουν «κύριοι της κυρίας», οι ιστορίες που ξέρω είναι αποκαρδιωτικές: δύο στα δύο (και μάλλον δραματικά) διαζύγια» καταλήγει.

Ένα νεαρό κορίτσι, τονίζει κι εκείνη πως δεν θα το έκανε, «όχι αν δεν είχα βρει κι εγώ κάτι τέλειο εκεί, ή έστω να έβλεπα ότι υπάρχει προοπτική, ότι υπάρχουν δουλειές στον τομέα μου, και εκδηλώνεται σταδιακά ενδιαφέρον από τους εργοδότες προς το βιογραφικό μου».

Η γνώμη της ψυχολόγου: «Για να πάρεις την απόφαση και να κάνεις ένα τέτοιο βήμα, είτε είναι πολύ σημαντικός ο σύντροφός σου είτε δεν είναι πολύ σημαντικά αυτά που αφήνεις πίσω –ή και τα δύο. Δεν υπάρχουν κανόνες που να υπαγορεύουν αν θα προκύψουν προβλήματα στη συνέχεια, αν ένας εκ των δύο θα αισθάνεται μειονεκτικά ή ανασφαλής ή οτιδήποτε άλλο. Εξαρτάται από τους ανθρώπους, τη σχέση τους και τις συνθήκες, πάντα».

Το σενάριο… από την ανάποδη

Αν, τώρα, εσείς βρίσκατε την τέλεια δουλειά στο εξωτερικό, θα θέλατε ο/η σύντροφός σας να παρατήσει τα πάντα και να σας ακολουθήσει; Και πάλι, ομοβροντία: δεκαπέντε στα δεκαπέντε «ναι», από άνδρες και γυναίκες. Αν και οι περισσότεροι δήλωσαν πως δεν θα πίεζαν το έτερο τους ήμισυ να πάρει την απόφαση –τουλάχιστον όχι ευθέως– κανείς δεν θα προβληματιζόταν αν ο/η άλλος-η άφηνε την καριέρα του/της για χάρη τους. Η πιο εντυπωσιακή, μάλιστα, είναι η απάντηση ενός κοριτσιού, 27 χρόνων, που λέει πως «δεν θα πήγαινα αν δεν με ακολουθούσε».

Η γνώμη της ψυχολόγου: «Το να αποφασίσει ο σύντροφός σου να εγκαταλείψει την καριέρα και την εδώ ζωή του προκειμένου να είναι μαζί σου, είναι μεν τιμητικό, είναι όμως και βαρυσήμαντο. Πολλοί άνθρωποι μπορεί να αισθανθούν πως τους δημιουργεί δεσμευτικές υποχρεώσεις ανταπόδοσης, στις οποίες ίσως και να μην θέλουν να ανταπεξέλθουν. Σίγουρα, όμως, εξαρτάται πάντα από την σχέση, τα άτομα που εμπλέκονται σε αυτήν και την περίοδο που διανύουν στην ζωή τους την δεδομένη στιγμή».

Περί ενδοεργασιακών σχέσεων

Θα δηλώνατε παραίτηση αν δουλεύατε σε μια εταιρεία που απαγόρευε τη σύναψη ερωτικών σχέσεων μεταξύ των εργαζομένων, αλλά παρ’ όλα αυτά ερωτευόσασταν έναν/ μία συνάδελφο; «Σε καμία περίπτωση» απαντά η συντριπτική πλειοψηφία, η οποία απλά θα προσπαθούσε να κρατήσει την σχέση της κρυφή, μέχρι να μαθευτεί και να απολυθούν και οι δύο.

Εξαίρεση στον κανόνα αποτελεί η 27-χρονη, που λέει πως δεν θα παραιτούταν από την αρχή. «Αν προχωρούσε σοβαρά όμως, θα το συζητούσα μαζί του ώστε να δούμε για ποιον από τους δύο είναι πιο ανώδυνο -επαγγελματικά και οικονομικά- να παραιτηθεί» προσθέτει. Μαζί της συμφωνεί και ο 40-άρης άντρας: «Απ’ όσο γνωρίζω από γνωστούς και φίλους, το ερώτημα είναι θεωρητικό: σχέσεις συνάπτονται και κανείς δεν παραιτείται. Απλώς το κρατούν κρυφό αν χρειάζεται, και μάλιστα με τη βοήθεια των συναδέλφων. Αλλά, αν χρειαζόταν, ναι –ύστερα από συνεννόηση βέβαια με το έτερον ήμισυ για τα πρακτικά του θέματος» λέει.

Συνδυάζονται, τελικά, επιτυχημένη καριέρα και ευτυχισμένη σχέση;

Οι απαντήσεις στην τελευταία αυτή ερώτηση θα μπορούσαν να συνοψιστούν στη φράση «όλα είναι σχετικά». Αν και κανείς από τους συμμετέχοντες στην έρευνα δεν απάντησε αρνητικά, οι περισσότεροι εξέφρασαν τις αμφιβολίες τους για το αν και κατά πόσο οι ισορροπίες κρατούνται τόσο ώστε να μιλάμε για την τέλεια σχέση σε συνδυασμό με την τέλεια καριέρα.

«Ο καθένας εννοεί διαφορετικά την επιτυχία τόσο στην προσωπική όσο και στην επαγγελματική ζωή. Αν θεωρήσουμε ως επιτυχημένη σχέση την ευτυχία με ένα σύντροφο στο διηνεκές και καριέρα την τέλεια δουλειά με τον αστρονομικό μισθό, βρίσκω εξαιρετικά απίθανο να καταφέρει οποιοσδήποτε κοινός θνητός έστω και ένα από τα δύο, πολλώ δε μάλλον τον συνδυασμό τους. Αν μιλάμε για μία σχέση με σκαμπανεβάσματα, παρ’ όλα αυτά σταθερή, και για μία δουλειά που σου προσφέρει επαρκή υλική και ηθική ικανοποίηση, τότε η απάντηση στην ερώτηση είναι καταφατική» λέει χαρακτηριστικά η 30-χρονη.

«Συνδυάζονται με την προϋπόθεση ότι αγαπάς τον σύντροφό σου και σ’ αγαπάει και αυτός, και αγαπάς και τη δουλειά σου και σ’ αγαπάει και αυτή. Εφ’ όσον υπάρχει αμοιβαία αγάπη και στους δύο τομείς, μπορείς να τα έχεις και τα δύο. Οι ισορροπίες θα βρεθούν από μόνες τους», συμπληρώνει.

Η γνώμη της ψυχολόγου: «Η ευτυχισμένη σχέση και η επιτυχημένη καριέρα δεν είναι ασυμβίβαστα πράγματα. Το αντίθετο, μάλιστα: είναι πιο πιθανό να έχεις καλύτερη σχέση όταν η δουλειά σου πάει καλά. Όπως άλλωστε και γενικότερα οι σχέσεις του καθενός –φιλικές, ερωτικές, οικογενειακές– είναι καλύτερες αν όλα του πάνε καλά. Εξαιρέσεις, βέβαια, υπάρχουν πάντα, όπως στην περίπτωση όπου η καριέρα απορροφά τόσο μεγάλο κομμάτι της ενέργειας και της ζωής σου, που δεν αφήνει περιθώρια για σχέσεις, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται συγκρούσεις».

της Ηρώς Κουνάδη