21 Ιανουαρίου 1950 πεθαίνει ο διάσημος Άγγλος συγγραφέας George Orwell (1903 – 1950), που υπήρξε ανυποχώρητος πολέμιος κάθε τυραννικού καθεστώτος, ένας ρηξικέλευθος– ανατρεπτικός-αλληγορικός μυθιστοριογράφος που αμφισβήτησε ευθέως κάθε ολοκληρωτική ουτοπία του 20^ου αιώνα (αποικιοκρατία των Βρετανών, φασισμό των Φράνκο, Χίτλερ, Μουσολίνι, γραφειοκρατικό σταλινισμό της πρώην Σοβιετικής Ένωσης). Πολύ εύστοχα ονομάσθηκε «υαλοκαθαριστήρας της ελευθερίας», και μάλιστα χωρίς να διαθέτει το λογοτεχνικό διαμέτρημα μεγάλων ονομάτων της Βρετανικής κουλτούρας (Γκρ. Γκριν, Αλντ. Χάξλευ, Λόρενς, Τζόις, Β. Γουλφ) είναι πιο γνωστός από πολλούς Ευρωπαίους ομότεχνους.

Ο George Orwell (1903 – 1950), λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Eric Arthur Blair, ανήκε στην κατηγορία των πνευματικών ανθρώπων που επιλέγουν να εκφραστούν μόνο με το γράψιμο, πιστός στην ιδέα ότι οι λέξεις μπορούν να είναι φορείς της επιτακτικής αλήθειας. Το έργο του εξακολουθεί να στέλνει ηχηρό μήνυμα ελευθερίας και αντιστέκεται ακόμη στο δογματισμό, τον ανορθολογισμό και την μισαλλοδοξία. Ο Τζ. Όργουελ υπήρξε οξυδερκής αναλυτής της πολιτικής πραγματικότητας, συνδυάζοντας στις ιδέες του τον δημοκρατικό σοσιαλισμό με τον κλασικό φιλελευθερισμό.

Προσθέστε λεζάντα

Η παγκόσμια εξοικείωση με τη λέξη «οργουελιανός» είναι απόδειξη της τεράστιας επίδρασης που άσκησε ο δυστοπικός αυτός δημιουργός της «Φάρμας των ζώων» (Animal Farm, 1945) και του περίφημου «1984» (Nineteen Eighty Four, 1948), μια επιρροή που θα μπορούσε να συγκριθεί μόνο με αυτή των συγγραφέων Αλ. Σολζενίτσιν, Αλμπέρ Καμύ, Μπέρτολντ Μπρεχτ και των φιλοσόφων Καρλ Πόπερ, Φρ. Χάγιεκ, Ζ .Π. Σαρτρ. Ο σύγχρονος πανεπιστημιακός Ζαν – Κλοντ Μισεά (Καθηγητής Φιλοσοφίας /Μονπελιέ της Γαλλίας) στο βιβλίο του: «Orwell, anarchiste tory» (Όργουελ, ένας συντηρητικός αναρχικός, 1995), τον χαρακτηρίζει «συγγραφέα επίκαιρης πάντα πολιτικής σημασίας, επειδή ενσάρκωσε στο έργο του, με υποδειγματικό τρόπο, αυτό που ο εικοστός αιώνας αποστρεφόταν περισσότερο: ένα ελεύθερο και αντιδογματικό πνεύμα».

Ολόκληρο το έργο του – σατιρικό, καυστικό, άμεσο, αντιρητορικό – είναι μια έπαλξη πνευματικής αντίστασης ενάντια σε κάθε μορφή αυταρχισμού, προειδοποιώντας με αγωνία ότι κάθε πολιτικό ιδεώδες αποτελεί την έκφραση μιας επιθυμίας για εξουσία, της οποίας πρέπει αδιάκοπα να καταπολεμούμε την επέκταση.

Το συγγραφικό του corpus απαρτίζεται από πολυμεταφρασμένα μυθιστορήματα, αρκετά κριτικά άρθρα και δημοσιογραφικές έρευνες. Ειδικότερα τα βιβλία του: «Μέρες της Βιρμανίας» (1934), «Οι αλήτες του Παρισιού και του Λονδίνου» (1934), «Στις φάμπρικες του Γουίγκαν Πάϊαρ» (1937) και «Φόρος Τιμής στην Καταλωνία» (1938) μπορεί να διαβαστούν ως απρόσωπες αυτοβιογραφίες, παράλληλες με την πολυκύμαντη πορεία της ζωής του (αξιωματικός της αποικιακής Αστυνομίας, αναρχικός, άνεργος, εργάτης, αγωνιστής στην Ισπανία κατά του Φράνκο, αλλά επίσης και κατά των σταλινικών φατριών).

Το όνομα όμως του Orwell έγινε διεθνώς γνωστό, χάρη στα δύο μυθιστορήματά του (αναφέρθηκαν στην αρχή), τα πιο πολυδιαβασμένα ίσως βιβλία του 20^ου αιώνα:

1) Στην καυστική σάτιρα «Η φάρμα των ζώων» (1945), αποτυπώνονται – από έναν άνθρωπο που προερχόταν από την Αριστερά – η τραγική έκβαση της Οκτωβριανής Επανάστασης του 1917 στη Ρωσία και η προσπάθεια του συγγραφέα να τονίσει τη διαφθορά της εξουσίας και τον εκφυλισμό μιας Επανάστασης (την ίδια στιγμή που εδραιώνεται ως καθεστώς).

2) Στο προφητικό – αλληγορικό μυθιστόρημα «1984» (το κύκνειο σύγγραμμα του Όργουελ), οι ερμηνείες είναι πολλές και σίγουρα παρακινδυνευμένες. Σ’ αυτό προβάλλεται ένας πολιτικός μύθος του μέλλοντος και προσημαίνονται οι κατοπινές κοινωνίες της ιλιγγιώδους τεχνολογικής προόδου, με τους κινδύνους περιστολής των προσωπικών ελευθεριών. «Αν θέλεις μια εικόνα του μέλλοντος, φαντάσου μια μπότα να πατάει το πρόσωπο ενός ανθρώπου για πάντα», διαβάζουμε σ’ ένα σημείο του έργου.

Πράγματι, στον σημερινό κόσμο συναντάμε άφθονα παραδείγματα «μεγάλων αδελφών» (Big Brother), συγκαλυμμένες- συχνά- «αστυνομίες της σκέψης» (Thought Police), κρυφή προπαγάνδα / έμμεση πειθώ (newspeek, doublethink), δηλαδή καθημερινά επικοινωνιακά πρότυπα που παραπέμπουν στο απευκταίο «οργουελικό σύμπαν» της αστυνομοκρατίας, του αυταρχισμού, της συνεχούς παρακολούθησης της ιδιωτικής ζωής, της πολιτικής εξάρτησης και του διαρκούς ελέγχου των ανθρώπινων σχέσεων.

Η πρόσφατη κυκλοφορία του πρωτοδημοσιευμένου στην Ελλάδα βιβλίου «ΤΖΩΡΤΖ ΟΡΓΟΥΕΛ: Βιβλία εναντίον τσιγάρου» (εκδ. ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, Αθήνα 2010), αποτελεί γόνιμη ευκαιρία επανάγνωσης του έργου του. Αριστουργηματικός συγγραφέας αποτιμήθηκε, τελικά, ο Όργουελ γιατί με τα ελάσσονα κείμενά του, αλλά και με τα αλληγορικά του μηνύματα (γραπτά μακράς πνοής και σημασίας) στιγμάτισε καίρια τους σκληρούς ολοκληρωτισμούς και τις δικτατορίες της κατανάλωσης, υπενθυμίζοντας την μόνιμη ηθική του αντίληψη: «να φερόμαστε σαν άνθρωποι».

του Παναγιώτη Κ. Δρέλλια, Μαθηματικός – Μεταπτυχιακό Φιλοσοφίας