Έχουμε βρεθεί στη θέση τους και γνωρίζουμε καλά πως όταν οι γονείς επικαλούνται την πειθαρχία, τα μαντάτα για τα παιδιά δεν είναι καθόλου ευχάριστα. Τώρα που είμαστε «με τους άλλους» έχουμε την ευκαιρία, όχι μόνο να επιβάλλουμε τη θέλησή μας, αλλά να χρησιμοποιήσουμε τη θέση μας για να τους διδάξουμε με τρόπο εποικοδομητικό ότι δεν είναι μόνα τους στον κόσμο και πως ό,τι κάνουν φέρει και συνέπειες. Σ’ αυτό το δύσκολο έργο, όμως, υποπίπτουμε συχνά σε μερικά πολύ «χτυπητά» λάθη.
1. Μια απειλή που ανακαλείται δεν έχει αποτέλεσμα
Πολύ συχνά, όταν ένα παιδί συμπεριφέρεται άσχημα, οι γονείς προβαίνουν στη χρήση απειλών, λέγοντάς του π.χ. ότι αν δε σταματήσει να πετάει τις τηγανητές πατάτες του στο πάτωμα, δεν πρόκειται να του πάρουν παγωτό. Το παιδί, βέβαια, θέλει το παγωτό του πάση θυσία, αλλά και οι πατάτες που στέκουν στο πιάτο του προκλητικές δεν αφήνουν το σκανταλιάρικο μυαλουδάκι του σε ησυχία. Τις περισσότερες φορές, το παιδί ξανακυλά, και μία μετά την άλλη οι πατάτες ίπτανται προς το έδαφος. Η ώρα για το παγωτό του είναι, συγχρόνως, ώρα δοκιμασίας για τους γονείς. Αν λυγίσουν και οι δύο, το παιδί θα μάθει ότι μπορεί πάντα να τη γλιτώσει. Αν λυγίσει ο ένας, κολλάει στον άλλο τη ρετσινιά του «κακού». Το να μείνουμε ανένδοτοι σ’ αυτό που δηλώσαμε απ’ την αρχή είναι μονόδρομος. Ένα παγωτό λιγότερο δεν πρόκειται να αφήσει σημάδια στην ψυχή του, μπορεί όμως να κάνει τη διαφορά στην μετέπειτα συμπεριφορά του.
2. Η πειθαρχία ξεκινά πρώτα-πρώτα από εμάς τους ίδιους
Το να ζητάμε από ένα παιδί να είναι πειθαρχημένο, σύμφωνα πάντα με τις αρχές που έχουμε θέσει πρώτοι, σημαίνει ότι θα πρέπει κι εμείς να δείχνουμε την αντίστοιχη αυτοσυγκράτηση και πειθαρχία. Αν δεν διατηρούμε τον έλεγχο του εαυτού μας, τουλάχιστον μπροστά του, πώς θα το πείσουμε να είναι φρόνιμο και να ακολουθεί κάποιους στοιχειώδεις κανόνες που, μακροπρόθεσμα, θα κάνουν και τη ζωή του πιο εύκολη; Γι’ αυτό, είναι πολύ σημαντικό να συγκρατούμε τα νεύρα μας και ν’ αποφεύγουμε βίαια ξεσπάσματα που μας αφήνουν έκθετους ως γονεϊκά πρότυπα και δυσκολεύουν την προσπάθειά μας να μεγαλώσουμε έναν ισορροπημένο και λειτουργικό άνθρωπο. Ο θυμός είναι ανθρώπινος, όπως και η εκτόνωσή του, ένα παιδί όμως απαιτεί υπομονή, ψυχραιμία και αυτοέλεγχο.
3. Σκοπός δεν είναι η συμμόρφωση, αλλά η επιμόρφωση
Τα παιδιά δεν σταματούν να κάνουν λάθη και σκανταλιές, να δοκιμάζουν τις αντοχές τους και τις δικές μας, να παραβαίνουν τους κανόνες και να μεταφράζουν τα πάντα με όρους παιχνιδιού. Πολύ συχνά, βέβαια, οι τιμωρίες κι οι απειλές, ακόμη και οι απλές παραινέσεις, πιάνουν τόπο. Το παιδί συμμορφώνεται με όσα του ζητάμε κι εμείς βρίσκουμε την ησυχία μας. Σ’ αυτήν την περίπτωση, το χειρότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να επαναπαυτούμε στις δάφνες μας και ν’ αφήσουμε να καλλιεργηθεί η αίσθηση ότι όλα όσα έχουμε πει ισχύουν, απλώς και μόνο, επειδή εμείς κάνουμε κουμάντο. Η συζήτηση γύρω απ’ το καυτό θέμα δεν πρέπει ν’ αποφεύγεται και οι εξηγήσεις γύρω απ’ το πού είναι το λάθος και γιατί δεν πρέπει να επαναληφθεί οφείλουν να δίνονται από μέρους μας. Πάντα, φυσικά, με αφοπλιστική ηρεμία, λόγια απλά και παραδείγματα οικεία και κατανοητά.
4. Είμαστε το ζωντανό παράδειγμα για όσα λέμε
Όταν μεγαλώνεις έναν άνθρωπο, απ’ τη μέρα που έρχεται στον κόσμο και για μεγάλο χρονικό διάστημα, όλες οι στιγμές μαζί του αποτελούν δυνητικά ευκαιρίες για ένα μάθημα, μία συμβουλή ή ένα παραδοσιακό, «μαμαδίστικο» κήρυγμα. Επειδή, όμως, όλοι μας είχαμε ένα δάσκαλο που εξαπέλυε μύδρους κατά του καπνίσματος στην τάξη πριν ξεχαρμανιάσει μπροστά στα αθώα ματάκια μας στο διάλειμμα, ξέρουμε από πρώτο χέρι πως για να πιάσουν τόπο τα διδάγματά μας πρέπει να δώσουμε κι εμείς το καλό παράδειγμα. Για όσο, τουλάχιστον, το παιδί μιμείται όσα βλέπει κι αντιλαμβάνεται τον κόσμο γύρω του με όρους κυριολεκτικούς, καλό θα είναι, ό,τι λέμε μπροστά του, να είμαστε και έτοιμοι να το κάνουμε πράξη. Όχι μόνο για να εμπεδωθεί το μάθημά μας στο αεικίνητο μυαλουδάκι του, αλλά και για να μη βρεθούμε στη δυσάρεστη, όσο και αστεία, θέση να μας επιπλήξει εκείνο.
5. Βάζουμε μέτρο στα δώρα και ξεχνάμε τους αόρατους τιμωρούς
Επειδή ο άνθρωπος στη ζωή του δεν παύει ποτέ να μιμείται, δύο απ’ τις πιο τυποποιημένες πρακτικές των γονιών για να πείσουν τα καμάρια τους να κάνουν αυτό που πρέπει χωρίς καθυστερήσεις, υπήρξαν ανέκαθεν η δωροδοκία και η επίκληση κάποιας ανύπαρκτης απειλής, όπως π.χ. ο «μπαμπούλας» ή ο «αστυνόμος». Στην πρώτη περίπτωση, η επιτυχία είναι σίγουρη και γι’ αυτό είναι τόσο γλυκιά. Η σύνδεση όμως της υπακοής με την υλική επιβράβευση δίνει το λάθος μήνυμα στο παιδί και μάλιστα με τρόπο εμφατικό και μη αναστρέψιμο δίχως απογοήτευση. Προτιμότερο είναι να τονιστεί η ηθική επιβράβευση, πόσο περήφανοι είμαστε που έκανε το σωστό ή πόσο καλά λόγια είπε η θεία που «ο μικρός συμπεριφέρεται τόσο άψογα». Όσο για τις κενές απειλές, ας μη γελιόμαστε… Θα πιάσουν μια-δυο φορές, αλλά, πολύ γρήγορα, το παιδί θα πάρει πρέφα πως ο μπαμπούλας κι ο αστυνόμος δεν έρχονται ποτέ και η πολύτιμη αξιοπιστία μας θα δεχτεί το πρώτο της μεγάλο πλήγμα.
