Κι όμως, το φαινόμενο της γνωστικής ασυμφωνίας έχει τη δύναμη να μας κάνει “αρνητικούς” ανθρώπους! Ας τα πιάσουμε, όμως, από την αρχή! Τί είναι η γνωστική ασυμφωνία;
Η γνωστική ασυμφωνία (cognitive dissonance) είναι μια θεωρία της ψυχολογίας που εξηγεί το φαινόμενο κατά το οποίο ένας άνθρωπος βρίσκεται σε εσωτερική σύγκρουση. Όταν η στάση ή το πιστεύω ενός ανθρώπου έρχεται σε κόντρα με τη συμπεριφορά του, κοινώς όταν άλλα λέει και άλλα κάνει ή άλλα θέλει και άλλα κάνει, αυτό του δημιουργεί μια εσωτερική σύγκρουση που είναι πολύ δυσάρεστη κατάσταση. Είναι σαν να «παλεύει» μόνος του με τον εαυτό του.
Για να ξεπεράσει λοιπόν αυτή τη σύγκρουση έχει δύο επιλογές, είτε θα αλλάξει τη στάση του, είτε τη συμπεριφορά, ώστε να συμφωνούν μεταξύ τους. Μήπως μαντεύετε τι είναι πιο εύκολο να αλλάξουμε γενικά; Αν είπατε τη στάση, μαντέψατε σωστά. Η συμπεριφορά αλλάζει πιο δύσκολα γι’ αυτό και επιλέγουμε να αλλάξουμε τη στάση μας ώστε να υποστηρίζει τη συμπεριφορά μας. Ή αλλιώς εκλογικεύουμε τη συμπεριφορά μας, αλλάζοντας τη στάση μας. Ας δούμε με παραδείγματα πως γίνεται αυτό στην πράξη.
Ας πάρουμε το κλασσικό παράδειγμα ενός καπνιστή: Στην εποχή μας της υπερπληροφόρησης, όλοι ξέρουν ότι το κάπνισμα βλάπτει την υγεία. Δεν μπορεί κάποιος να πιστεύει ότι του κάνει καλό. Παρ’ όλα αυτά, εκατομμύρια άνθρωποι επιλέγουν να καπνίζουν. Επομένως οι καπνιστές βρίσκονται σε κατάσταση γνωστικής ασυμφωνίας όσον αφορά στο τσιγάρο. Ξέρουν ότι τους βλάπτει, αλλά επιλέγουν να το κάνουν γιατί τους δίνει απόλαυση.
Πώς θα ξεπεράσει αυτή την εσωτερική σύγκρουση ένας καπνιστής; Επειδή ως όντα αναζητάμε την ισορροπία και νιώθουμε την ανάγκη να δικαιολογούμε τις πράξεις μας, θα πρέπει να μειώσει σε αξία μία από τις δύο πληροφορίες. Ή θα πρέπει, επομένως, να πει “Σιγά την απόλαυση” και να κόψει το τσιγάρο ή να μειώσει και κατ’ επέκταση να αγνοήσει, τους κινδύνους του τσιγάρου και να προβάλλει στον εαυτό του επιχειρήματα όπως “Τόσος κόσμος καπνίζει, δεν συμβαίνουν αυτά τα πράγματα σε όλους” ή “Δε βαριέσαι, μία ζωή την έχουμε κι αν δεν την γλεντήσουμε”! Ή ακόμα χειρότερα, να προβάλλει φιλοσοφίες του τύπου «Εγώ θέλω να πεθάνω νέος και όμορφος» ή «δεν βαριέσαι, ποιός ξέρει πώς θα πεθάνει. Μπορεί να βγω στο δρόμο και να μου πέσει στο κεφάλι ένα τούβλο και να πεθάνω. Γιατί να κόψω το τσιγάρο για να προστατευτώ; Σας θυμίζουν τίποτα όλα αυτά;
Πέρα από το παράδειγμα του καπνιστή, το φαινόμενο της γνωστικής ασυμφωνίας είναι κάτι που είναι προφανές ότι αντιμετωπίζουμε όλοι στη ζωή μας και μάλιστα συχνά! Ο λόγος είναι απλός: Δεν μπορούμε να τα κάνουμε όλα, και κάθε επιλογή έχει ένα τίμημα! Έτσι, κάθε φορά που κάνουμε μία επιλογή, έχουμε ουσιαστικά μόλις βγάλει τον εαυτό μας από τη γνωστική ασυμφωνία εκτιμώντας ως πιο σημαντικές τις πληροφορίες που συνιστούν τα πλεονεκτήματα της επιλογής μας και λιγότερο σημαντικές τις πληροφορίες που συνιστούν τα μειονεκτήματα!
Πώς μπορεί, τώρα, αυτό το φαινόμενο να επηρεάσει την επικοινωνία μας με τους γύρω μας και τα… θετικά μας vibes; Το πρόβλημα είναι ότι, όταν έχουμε κατασταλάξει σε μία «αλήθεια» που για εμάς ισχύει, δε θέλουμε να την «ταράξουμε» αποδεχόμενοι ότι για κάποιον άλλον ισχύει κάτι διαφορετικό, γιατί μπορεί να μας γυρίσει πίσω στη… σύγχυση! Αποτέλεσμα; Δείχνουμε αδιαφορία ή ακόμα και αποθαρρύνουμε τα κοντινά μας πρόσωπα! Για να το πούμε πιο απλά, δεν μπορείς να υποστηρίξεις κάτι που ο ίδιος ποτέ δεν έκανες. Κοινώς, «ουκ αν λάβεις παρά του μη έχοντος»!
Σας κάνει εντύπωση; Κι όμως! Σκεφτείτε τί συμβαίνει όταν κάποιος που είχε το όνειρο να αλλάξει καριέρα, δεν το τόλμησε ποτέ. Τί θα συμβεί όταν ο φίλος του, η σύντροφός του ή ακόμα και το παιδί του του μιλήσει για τα σχέδιά του να αλλάξει καριέρα σε μεγαλύτερη ηλικία; Ο ίδιος κάποτε έπεισε με αναρίθμητα επιχειρήματα τον εαυτό του ότι δε γίνεται. Είπε πώς «όταν έχεις διαλέξει ένα μονοπάτι πρέπει να μένεις σε αυτό», πώς «είναι αργά κι είναι δεδομένο πώς θα αποτύχει», είπε πώς τελικά «δε βαριέσαι όλες οι δουλειές είναι βαρετές και πώς μόνο ένας τρελός θα άλλαζε γνώμη μετά από τόσα χρόνια…». Ποιό είναι, επομένως, το πιθανότερο σενάριο; Αν δεν βρει το κουράγιο να αντικρούσει αυτά που πίστευε για πολύ καιρό, θα βομβαρδίσει το κοντινό του πρόσωπο με αντίστοιχα επιχειρήματα! Μπορούμε να τον κατηγορήσουμε; Κάποτε βρέθηκε πολύ μπερδεμένος και αποφάσισε ότι πολύ απλά, αυτά τα πράγματα δε γίνονται! Έτσι, για να μην βρεθεί ξανά σε γνωστική ασυμφωνία έχει μειώσει στο μυαλό του κάθε αντεπιχείρημα ή ακόμα και κάθε πραγματική ιστορία επιτυχίας που μπορεί να έρθει στο δρόμο του!
Έτσι, την επόμενη φορά που θα μιλήσετε με κάποιον που θα σας κόψει τα φτερά, πριν θυμώσετε και φορτώσετε τον εαυτό σας με αυτό το δυσάρεστο συναίσθημα σκεφτείτε: Πώς είναι η ζωή του και ποιές ήταν οι επιλογές του; Ίσως να μην θέλει να αποθαρρύνει εσάς, ίσως είναι ο τρόπος να προστατεύσει τον εαυτό του! Και αν πρόκειται, για πολύ κοντινό σας άτομο, πριν απογοητευτείτε, επιτρέψτε στον εαυτό σας την αμφιβολία ότι μπορεί και να μην έχετε μπροστά σας κάποιον που δεν πιστεύει σε εσάς, αλλά κάποιον που κάποτε δεν πίστεψε στον εαυτό του…
Σε κάθε περίπτωση, μην αφήσετε να κοπούν τα φτερά σας! Αν θέλετε να κυνηγήσετε κάτι ψάξτε για τις δικές σας νέες πληροφορίες. Να προσέχετε από ποιούς ανθρώπους ζητάτε συμβουλή ή τη γνώμη τους, γιατί μπορεί να σας αποδυναμώσουν άθελά τους. Αναζητήστε αυτούς που κατάφεραν αυτό που θέλετε ή που είναι πρόθυμοι να σας υποστηρίξουν. Σίγουρα υπάρχουν!
Πηγή Χριστίνα Δραμιτινού
