Η καλοκαιρινή λίστα διαβάσματος εκτός από την ευχαρίστηση που προσφέρει ταξιδεύοντας τον αναγνώστη σε φανταστικούς κόσμους, φαίνεται πως ενισχύει την ενσυναίσθησή του επίσης.
”Η φαντασία μπορεί να λειτουργήσει ως προσομοιωτής πτήσης του μυαλού” αναφέρει η Keith Oatley σε μια νέα ανασκόπηση έρευνας σχετικά με την ανάγνωση και την ψυχική υγεία, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο Trends in Cognitive Sciences.
Η έρευνα για τον ψυχολογικό αντίκτυπο της βιβλιογραφίας δείχνει πως όταν διαβάζουμε ιστορίες στις οποίες οι χαρακτήρες είναι πλούσιοι και εξελιγμένοι, στην ουσία ταυτιζόμαστε μαζί τους. Με το να “γινόμαστε” μία άλλη προσωπικότητα, μαθαίνουμε “πως είναι να είσαι κάποιος άλλος” και μας βοηθάει να βελτιώσουμε τις δικές μας κοινωνικές δεξιότητες, σύμφωνα με την “Θεωρία του Νου”. Δηλαδή την η ικανότητα του ανθρώπου να κατανοήσει ότι οι άλλοι άνθρωποι έχουν και εκείνοι πεποιθήσεις και επιθυμίες που μπορεί να διαφέρουν από τις δικές του πεποιθήσεις και τις επιθυμίες του. Η τρέχουσα κυρίαρχη άποψη είναι ότι η λογοτεχνική μυθοπλασία, που συχνά περιγράφεται ως αφηγήσεις που εστιάζουν στις σε βάθος απεικονίσεις των εσωτερικών συναισθημάτων και των σκέψεων, μπορεί να συνδεθεί με τη θεωρία των διαδικασιών του νου, κυρίως εκείνες που εμπλέκονται στην κατανόηση ή την προσομοίωση των συναισθηματικών χαρακτηριστικών των χαρακτήρων. Οι David Comer Kidd και Emanuele Castano (2013) παρέχουν πειραματικές ενδείξεις ότι η ανάγνωση αποσπασμάτων λογοτεχνικής μυθοπλασίας, σε σύγκριση με τον πεζό λόγο ή τη λαϊκή φαντασία, δεν ενισχύει πράγματι την απόδοση του αναγνώστη σχετικά με τη θεωρία του νου.
Η θεματολογία των βιβλίων που διαβάζουμε έχει επίσης σημασία σύμφωνα με τον Oatley και τους συνεργάτες του (Πανεπιστήμιο του Τορόντο). Τα βιβλία που δίνουν έμφαση στην πλοκή δεν έχουν τα ίδια οφέλη με εκείνα που εστιάζουν στην εξέλιξη της προσωπικότητας, ενώ εκείνα που περιέχουν μυθοπλασία φαίνεται να δίνουν περισσότερη ενέργεια σε σχέση με τα βιβλία που δεν περιέχουν φανταστική πλοκή.
Αλλά κάθε καλή ιστορία – μυθοπλασία ή μη – που παρουσιάζεται σε ένα βιβλίο, σε μία ταινία ή ακόμα και σε ένα βιντεοπαιχνίδι, είναι πιθανό να ενισχύσει την ενσυναίσθηση αν προσφέρει μια πιο βαθιά εσωτερική εικόνα ενός άλλου χαρακτήρα, αναφέρει ο Oatley.
Μια άλλη μελέτη έδειξε ότι οι υψηλόβαθμοι μαθητές έγιναν λιγότερο ρατσιστές μετά την ανάγνωση σχετικά με τις προσπάθειες του Χάρι Πότερ να νικήσει την “σκοτεινή πλευρά” και τις προκαταλήψεις εναντίον εκείνων που στερούνται της υψηλής καταγωγής και από τους δύο γονείς. Ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Loris Vezzali (καθηγητής Κοινωνικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Modena and Reggio Emilia, Ιταλία), ισχυρίζεται πως όταν οι αναγνώστες πραγματικά μεταφέρονται σε μια ιστορία, ουσιαστικά γίνονται οι χαρακτήρες που διαβάζουν, απορροφώντας την εμπειρία ως δική τους.
”Δεν μαθαίνεις απλά ένα νέο τρόπο αλληλεπίδρασης. Στο μυαλό σου, ”γίνεσαι” οι διαφορετικοί χαρακτήρες” αναφέρει ο Loris Vezzali.
Μάλιστα, η έρευνα έδειξε ότι είναι η πράξη της ανάγνωσης που οδηγεί σε αυτές τις βελτιώσεις και όχι η μεγαλύτερη ενσυναίσθηση των ανθρώπων που τους οδηγεί στο να διαβάσουν λογοτεχνική μυθοπλασία. Αλλά αυτό που δεν είναι ακόμη σαφές είναι το κατά πόσον τα οφέλη της λογοτεχνικής ανάγνωσης διαρκούν περισσότερο από μια ή δύο εβδομάδες, ένας σοβαρός προβληματισμός από την Oatley.
Δρ. Θάνος Ε. Ασκητής Νευρολόγος – Ψυχίατρος και ψυχοθεραπεύτρια Μαρίνα Μόσχα
