1. Από νωρίς το πρωί να λες μέσα σου: σήμερα θα συναντηθώ με τον πολυπράγμονα, με τον αχάριστο, με τον αλαζόνα, τον δολερό, τον φθονερό, τον ακοινώνητο. Τους συμβαίνει να είναι έτσι επειδή αγνοούν το αγαθό και το κακό.
Εμένα όμως που στοχάστηκα τη φύση του αγαθού και είδα την ομορφιά του. Και τη φύση του κακού και είδα την ασχήμια του. Και τη φύση του ανθρώπου που σφάλλει και είδα ότι είναι συγγενής μου, όχι από το ίδιο αίμα ή σπέρμα αλλά από τον ίδιο Νου, και ότι έχει τη θέση του μέσα στο θείο έργο.
Εμένα δεν μπορεί να με βλάψει κανείς από τους παραπάνω , γιατί κανείς τους δεν μπορεί να με εμπλέξει στην αισχρότητα. Επίσης δεν μπορώ να οργίζομαι με ένα συγγενικό μου πρόσωπο και να το μισώ. Γεννηθήκαμε για να συνεργαζόμαστε μεταξύ μας, όπως τα πόδια, τα χέρια, τα βλέφαρα, όπως η πάνω και η κάτω σειρά των δοντιών. Το να κάνουμε αντίπραξη ο ένας στον άλλον είναι παρά φύσιν. Και η αγανάκτηση και η αποστροφή αποτελούν αντίπραξη.
2. Σαν να πρόκειται τώρα αμέσως να φύγεις από τη ζωή, έτσι να πράττεις κάθε φορά, έτσι να μιλάς έτσι να σκέφτεσαι. Το να εγκαταλείψεις την ανθρωπότητα, αν υπάρχουν θεοί δεν είναι διόλου φοβερό, γιατί οι θεοί δεν πρόκειται να σε ρίξουν στο κακό. Αν πάλι δεν υπάρχουν θεοί ή δεν νοιάζονται για τα ανθρώπινα, τι ακριβώς μπορεί να σημαίνει για σένα το να ζεις σ’ένα κόσμο όπου απουσιάζουν οι θεοί και η πρόνοια; Όμως υπάρχουν θεοί και νοιάζονται για τα ανθρώπινα και χάρισαν στον άνθρωπο όλες τις δυνατότητες να αποφεύγει τις πραγματικές συμφορές.
3. Δύσκολα θα δεις κάποιον να δυστυχεί επειδή δεν ξέρει τι γίνεται μες στην ψυχή του άλλου. Όμως εκείνοι που δεν παρακολουθούν της δικής τους της ψυχής τις κινήσεις, δεν μπορεί παρά να δυστυχήσουν.
4. Σαν να πρόκειται τώρα αμέσως να φύγεις από τη ζωή, έτσι να πράττεις κάθε φορά, έτσι να μιλάς έτσι να σκέφτεσαι. Το να εγκαταλείψεις την ανθρωπότητα, αν υπάρχουν θεοί δεν είναι διόλου φοβερό, γιατί οι θεοί δεν πρόκειται να σε ρίξουν στο κακό. Αν πάλι δεν υπάρχουν θεοί ή δεν νοιάζονται για τα ανθρώπινα, τι ακριβώς μπορεί να σημαίνει για σένα το να ζεις σ’ένα κόσμο όπου απουσιάζουν οι θεοί και η πρόνοια; Όμως υπάρχουν θεοί και νοιάζονται για τα ανθρώπινα και χάρισαν στον άνθρωπο όλες τις δυνατότητες να αποφεύγει τις πραγματικές συμφορές.
5. Αυτό να αναλογίζεσαι πάντα: ποια είναι η Φύση του παντός και ποια η δική μου φύση, και πώς σχετίζεται η μια με την άλλη και ποιο μέρος ποιου συνόλου είναι η δική μου. Και πως κανείς δεν σ’ εμποδίζει να κάνεις και να λες ό,τι είναι σύμφωνο με τη Φύση, της οποίας είσαι μέρος.
6. Πολύτιμο δεν είναι ούτε η διαπνοή, όπως την εκτελούν τα φυτά, ούτε η αναπνοή, όπως την εκτελούν τα ζώα και τα άγρια θηρία, ούτε οι εντυπώσεις που δημιουργούνται μέσω της παραστατικής δύναμης, ούτε οι σπασμωδικές κινήσεις που προκαλούν οι παρορμήσεις, ούτε ο συναγελασμός με τους άλλους, ούτε η θρέψη, που είναι ανάλογη με την αποβολή των περιττωμάτων της τροφής.
Τι είναι, λοιπόν, πολύτιμο; Να σε χειροκροτούν; Όχι. Επομένως, ούτε να σε χειροκροτούνε με τη γλώσσα, γιατί χειροκροτήματα της γλώσσας είναι τα καλά λόγια εκ μέρους των πολλών. Φεύγει, λοιπόν, και η δόξα που δεν έχει καμιά σημασία. Τι μένει άρα που να είναι πολύτιμο; Το να αντιδράς, πιστεύω, και να βρίσκεσαι σε κατάσταση σύμφωνη με την ιδιοσυστασία σου, πράγμα στο οποίο οδηγούν όλες οι ασχολίες και οι τέχνες .
Αν το έχεις αυτό, δεν θα έχεις να προσφέρεις τίποτε άλλο στον εαυτό σου. Δεν πρόκειται να πάψεις να εκτιμάς και πολλά άλλα; Τότε ούτε ελεύθερος θα είσαι, ούτε αυτάρκης, ούτε απαλλαγμένος από τα πάθη, γιατί αναγκαστικά θα φθονείς, θα ζηλεύεις, θα υποπτεύεσαι όσους έχουν αυτό που θεωρείς πολύτιμο και γενικά όποιος χρειάζεται κάποιο απ’ αυτά αναγκαστικά θα αναστατώνεται και επί πλέον συχνά θα κατηγορεί τους θεούς. Αν σέβεσαι όμως και τιμάς τη δική σου διάνοια, και στον εαυτό σου θα αρέσεις και θα ζεις αρμονικά με τους συνανθρώπους και σύμφωνα με τους θεούς, επιδοκιμάζοντας όσα οι θεοί απένειμαν και όρισαν.
“Τα εις εαυτόν”, Μάρκος Αυρήλιος Εκδόσεις Κάκτος
