Υπάρχει ένας τύπος ανθρώπου, εριστικός, φίλαυτος και επηρμένος, που σαν το Σίσυφο κουβαλά το βράχο των ανασφαλειών του, βασανίζοντας με τη συμπεριφορά του όσους ηθελημένα ή ακούσια τον συναναστρέφονται.

Είναι σε τέτοιο βαθμό προσηλωμένος στο πληγωμένο του «εγώ», που αναλώνει τις πιο δημιουργικές στιγμές του επιχειρώντας να αποδείξει στους υπόλοιπους την αδιαμφισβήτητη αξία του. Ίσως, κατά τα κρίσιμα χρόνια της παιδικής ηλικίας δεν κατάφερε να κερδίσει το σεβασμό, την αγάπη και την αμέριστη προσοχή των γονέων, ή επιδόθηκε σε κάποια ανούσια μάχη εξουσίας και ανταγωνισμού με τα αδέλφια του.
Το θέμα είναι πως το έλλειμμα αυτό το σεργιανά διογκωμένο, άλυτο, υπερτροφικό στην ενήλικη ζωή, επικυρώνοντας κάθε στιγμή την απόλυτη εξάρτησή του από τη γνώμη των άλλων.

Αξία προς ικανότητες είναι ο απλός ορισμός της αυτοεκτίμησης, που οριοθετεί το πρόβλημα: Ο άνθρωπος που εξετάζουμε, ενώ δε διαθέτει αρκετές δεξιότητες, αν και δε διακρίνεται για τις εξαιρετικές του επιδόσεις, έχει με μαεστρία εξυφάνει έναν αστήριχτο μύθο αυταξίας και πομπώδους αυτοαναφοράς.

Κόλακας προς τους ανωτέρους (εξάλλου πάντοτε αυτοί ταυτίζονταν με τους απορριπτικούς γονείς), ζηλωτής προς τους ισότιμους και τυραννικός προς όσους εκλαμβάνει ως κατώτερους, ομιλεί πάντοτε προτάσσοντας το «εγώ», απαιτεί προσοχή, θαυμασμό, αδιαπραγμάτευτη αποδοχή, υποτιμά κάθε πρωτοβουλία που δεν εκπορεύεται από τον ίδιο, παγιδεύει τους υποτελείς σε ατελεύτητες ψυχαναγκαστικές διαδικασίες, αναστέλλει αποφάσεις για να ταλανίσει τους υφισταμένους, διατρανώνει την ισχύ του με λοιδορίες, ενώ σε κάθε ευκαιρία και περίσταση δρα με γνώμονα την αυτοπροβολή.

Πολλές φορές πείθει τους άλλους ή εκμεταλλεύεται το σύστημα για να κερδίσει διευθυντικές θέσεις και να διαλαλήσει το περίφημο: «Ξέρεις ποιος είμαι εγώ, ρε…» Η δύναμή του τεκμηριώνεται με επιτηδευμένα κηρύγματα και φιλιππικούς, οι οποίοι συνθέτονται εν ριπή οφθαλμού και εκφωνούνται στην αόρατη Πνύκα της υπομονής και του ραγιαδισμού των θυμάτων του.

Αλίμονο σε εκείνον που θα τον αμφισβητήσει ή θα εκφράσει διαφορετική άποψη, ουαί σε όσους δεν υπομείνουν την a priori ηγεμονία του: Σατραπικός στην ιδεολογία και μακιαβελικός στην επιβολή, θα μεταχειριστεί κάθε μέσο, ηθικό και μη, για να εκμηδενίσει τον αντίπαλο. Λοιδορίες, όνειδος, συκοφαντία μερικά από τα προσφορότερα όπλα του. Η χαμηλή, αμυντική του αυτοεκτίμηση τον καθιστά επικίνδυνο, τον καθηλώνει σε γνώσεις και διαδικασίες που γνωρίζει καλά, ώστε να αποδεικνύει την αυθεντία του, τον απομονώνει από το καινοτομικό, το νέο, το αναζωογονητικό. Διαστρέφει την αλήθεια που δε συντελεί στην εδραίωση της μεγαλομανίας του, υποβιβάζει κάθε κοινωνικά αναγνωρισμένο πρόσωπο, εγκλωβίζει τους συνεργάτες του σε ατέρμονες προφάσεις δημοκρατίας, τετριμμένων αξιών και επαναλήψεων.

Η νοσηρότητά του δεν αντιμετωπίζεται παρά με ψυχοθεραπεία, με χειρισμό, με την άνωθεν αποκάλυψη ή με κάποιο εσχατολογικό γεγονός, που θα τον κλονίσει. Οι υπομονετικοί, καρτερικοί συγγενείς, συνάδελφοι και υφιστάμενοι είτε θα προκρίνουν την αποφυγή είτε τη σύγκρουση είτε, συνηθέστερα, τη συμμόρφωση. Αλλά, πάντοτε η προσωπικότητά του θα μαρτυρά αυτό που ήταν ανέκαθεν γνωστό: Πως η αυτοεκτίμηση κερδίζεται σωρευτικά κυρίως κατά την παιδική ηλικία και πως οποιαδήποτε απόκλιση θα διαιωνίζει την αρνητική έκβαση μέχρι το θάνατο.

Ευστράτιος Παπάνης Πηγή