Η ψυχολογία των παιδιών απέναντι σε ένα επερχόμενο διαζύγιο των γονιών είναι δύσκολη και ευμετάβλητη. Τα παιδιά καλούνται να αποδεχθούν έναν τρόπο ζωής και ο φόβος ότι θα στερηθούν τον έναν από τους δύο γονείς είναι διάχυτος. Πρέπει να αναφέρουμε μερικές ομολογουμένως απαράδεκτες και αξιοκατάκριτες συμπεριφορές των γονιών οι οποίοι εκβιάζουν συναισθηματικά τα παιδιά τους, χρησιμοποιώντας αυτά σε μία προσπάθεια να εκδικηθούν ή να νοιώσουν ανώτεροι απέναντι στον έτερο σύζυγο, εκβιάζοντάς τα να προτιμήσουν εκείνους στο να μένουν μαζί.
Οι γονείς πολλές φορές δεν αντιλαμβάνονται ότι μπορεί να χώρισαν ως ζευγάρι, αλλά πρέπει να καλλιεργήσουν ένα κλίμα ομόνοιας και συνεργασίας ως γονείς για το καλό των παιδιών τους. Τα παιδιά δεν είναι πεδίο διαμάχης για να ξεσπάει κάποιος τον εγωισμό του, αλλά υπάρξεις τρυφερές που έχουν ανάγκη την αγάπη των γονιών, όπως και το να μεγαλώνουν με ηρεμία και αποδοχή. Σαφώς και είναι καλύτερη η εναλλακτική λύση του χωρισμού όταν δύο άνθρωποι δεν μπορούν να είναι πια μαζί και είναι δυστυχισμένοι, όπως και για το παιδί το οποίο δε μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον με συνεχείς εντάσεις, αλλά πρέπει να γίνεται πάντα με συνεργασία και υποχωρήσεις και από τους δύο γονείς.
Ένα παιδί που οι γονείς του παίρνουν διαζύγιο βιώνει θλίψη, άγχος, ανησυχία και πολλές φορές μπορεί να εμφανίσει μία ξαφνική χαμηλή επίδοση στο σχολείο, όπως και απόσυρση από την κοινωνική ζωή. Οι γονείς πρέπει να αντιληφθούν ότι το παιδί μέχρι να εκλογικεύσει και να αποδεχθεί τη νέα κατάσταση θα περάσει από μία περίοδο άρνησης και προσπάθειας αποδοχής , για αυτό καλό θα ήταν να μη βιώνει σκηνές με εντάσεις και επιθετικότητα από τους γονείς. Η συμβολή ενός ψυχολόγου – παιδοψυχιάτρου, η συνεργασία με έναν ειδικό θα βοηθήσει το παιδί να εγκλιματιστεί στο νέο περιβάλλον με ηρεμία και διάθεση συνεργασίας.
Πρέπει να θυμούνται, όσοι είναι γονείς, ότι πάντα πάνω από κάθε προσωπική διαμάχη και εγωισμό, πρέπει πάντα μέσα τους προτεραιότητα να δίνεται στην ομαλή εξέλιξη και ψυχική υγεία των παιδιών τους.
Δυσκολίες / Επιπτώσεις από ένα διαζύγιο:
Οικονομικές: Μια από τις πιο λυπηρές στατιστικές για το διαζύγιο περιγράφει πόσο αδικούνται και οι μητέρες, αλλά δυστυχώς και τα παιδιά από αυτή την άποψη, ενώ το εισόδημα του πατέρα αυξάνεται ως επί το πλείστον.
Ψυχολογικές: Τα παιδιά βιώνουν μια τρομακτική ανασφάλεια, νιώθουν
–χαμένα και εγκαταλελειμμένα, δεν ξέρουν τι να περιμένουν, φοβούνται ότι θα χάσουν για πάντα τον γονέα που φεύγει, συνήθως τον πατέρα δηλαδή.
–υπεύθυνα για το διαζύγιο. Πολύ συχνά τα παιδιά νιώθουν ότι η πηγή των προβλημάτων των γονιών τους είναι εκείνα τα ίδια και συνεπώς διακατέχονται από έντονες ενοχές και βασανίζονται με σκέψεις όπως:
«Ίσως αν είμαι τέλειος στη συμπεριφορά μου από τώρα και στο εξής, αν φέρω τέλειους βαθμούς, αν δεν τους ζητήσω τίποτα για τον εαυτό μου ξανά ποτέ, ίσως τότε να ξανασμίξουν.»
—υπεύθυνα για τους γονείς τους. Κάποτε συμβαίνει να νιώθουν ότι πρέπει τα ίδια τα παιδιά να φροντίσουν το σπίτι, τα αδέρφια τους η ακόμα και τους γονείς τους, όταν βλέπουν ότι οι ίδιοι δεν μπορούν να χειριστούν την κατάσταση. Συχνά δηλαδή αναλαμβάνουν ευθύνες πολύ πέραν και της ηλικίας τους και των δυνατοτήτων τους.
—ένα αίσθημα όχι μόνο απώλειας για την οικογένεια που διαλύεται, αλλά και συναισθήματα πένθους πραγματικά. Πένθος για το παρελθόν που έζησαν, που τώρα τους μοιάζει ψεύτικο. Σίγουρα επίσης πένθος για το μέλλον, που έπαιρναν σαν δεδομένο, για τα σχέδια που έφτιαχναν στο μυαλό τους, τα όνειρα που δε θα πραγματοποιηθούν.
—ανάμεικτα λύπη, στενοχώρια και βεβαίως θυμό επίσης, για όλα αυτά που συμβαίνουν, για το ότι οι γονείς τους δεν κατάφεραν να τους προστατεύσουν, ότι δεν κατάφεραν να κρατήσουν την οικογένεια μαζί, παρόλα τα προβλήματα που είχαν.
—Η μεγαλύτερη τους έγνοια όμως, είναι αν θα μπορέσουν να προφυλάξουν την αγάπη που νιώθουν και για τους δυο τους γονείς, αν θα τους επιτραπεί δηλαδή, να συνεχίσουν να αγαπούν και τους δύο, όπως έκαναν μέχρι τώρα. Αυτό είναι γεγονός ότι συνιστά ένα από τα χειροτέρα προβλήματα για τα παιδιά διαζευγμένων οικογενειών.
Όλες αυτές οι δυσκολίες δημιουργούν συχνά συγκεκριμένα προβλήματα στο παιδί, συμπτώματα δηλαδή, που εύκολα μπορούμε να παρατηρήσουμε, είτε στο σπίτι είτε στο σχολείο. Πιθανό να γίνει ατίθασο και ανυπάκουο, να εκφράζει θυμό και επιθετικότητα. ΄Η είναι δυνατόν να κλειστεί στον εαυτό του, να απομονωθεί, να παρουσιάζει εικόνα κατάθλιψης, να αναιρείται και να δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί, να πέσουν οι βαθμοί του κλπ. Ή μπορεί ενδεχομένως να παρουσιάζει σωματικά συμπτώματα, σωματοποιώντας δηλαδή μ’ αυτό τον τρόπο τον ψυχικό του πόνο.
Τα προβλήματα γίνονται πιο έντονα όταν αλλάζει και η καθημερινότητα του παιδιού, αν αναγκαστεί λόγου χάριν να μετακομίσει από τη γειτονιά και το σπίτι του. Η συνηθέστερη αλλαγή που καλείται να αντιμετωπίσει αφορά το θέμα της πειθαρχίας στο σπίτι. Τα όρια δεν είναι πια τα ίδια, όχι επειδή οι γονείς τα προσαρμόζουν στις νέες συνθήκες, αλλά επειδή οι γονείς είναι τόσο απορροφημένοι με τα δικά τους, που δυστυχώς δεν ασχολούνται αρκετά και στο τέλος παραμελούν το παιδί, άθελα τους, βέβαια.
Αυτή η ξαφνική ελευθερία και χαλαρότητα, όπου οι μεγάλοι ξεχνούν να το βάλουν για ύπνο στη συνηθισμένη ώρα, ξεχνούν να βοηθήσουν με τα διαγωνίσματα, ενώ πριν το έκαναν ανελλιπώς, αμελούν να πειθαρχήσουν για πράγματα, μικρά η μεγάλα, που απαρτίζουν την καθημερινότητα του παιδιού, αυτή λοιπόν η υποτιθέμενη ελευθερία, κάθε άλλο παρά σαν ελευθερία βιώνεται από το παιδί. Αντίθετα το παιδί βιώνει τεράστια ανασφάλεια και φόβο, μια που νιώθει την αδυναμία των γονιών του να του επιβληθούν, ή και την ολοκληρωτική τους απουσία συναισθηματικά, ακόμη και όταν μιλούμε για τον γονιό/κηδεμόνα, που μπορεί και να κάθεται απέναντι τους.
Το αίσθημα μοναξιάς είναι μεγάλο—δεν μπορεί πια με την ίδια άνεση να παραπονεθεί στον ένα γονιό για τον άλλο, για παράδειγμα, συνειδητοποιεί απότομα ότι υπάρχουν πια δυο στρατόπεδα.
Από έρευνες μαθαίνουμε ότι υπάρχουν διαφορές στην εμπειρία του διαζυγίου σε σχέση και με το φύλο και με την ηλικία. Πολλές έρευνες βρίσκουν ότι τα αγόρια δυσκολεύονται περισσότερο με τον αρχικό χωρισμό, ενώ τα κορίτσια φαίνονται να τον αντιμετωπίζουν καλύτερα. Αυτό ίσως να οφείλεται στο ότι συνήθως είναι ο πατέρας που φεύγει και αυτό πιθανόν να αποπροσανατολίζει περισσότερο τα αγόρια σε αυτό το πρώτο στάδιο. Οι έρευνες όμως βρίσκουν ότι μετά, στα επόμενα στάδια είναι τα κορίτσια που δυσκολεύονται περισσότερο. Άρα όλα τα παιδιά περνούν από μια δύσκολη ή και τραυματική διαδικασία, είτε στην αρχή είτε σε κατοπινό στάδιο.
Όσον αφορά τις ηλικίες, πολλές έρευνες έχουν καταλήξει ότι ιδιαιτέρα δύσκολη είναι η φάση της εφηβείας. Ο λόγος έγκειται στο γεγονός ότι σε αυτό το στάδιο της ζωής, το άτομο αρχίζει να πειραματίζεται με τις σχέσεις του, να αναπτύσσει καινούργιες πτυχές της ταυτότητας του κλπ. Για να δύναται ο έφηβος να εκπληρώσει τον στόχο του αυτό, χρειάζεται σταθερότητα στις υπόλοιπες πτυχές της ζωής του και δη, συγκεκριμένα, μέσα στην οικογένεια του. Όταν αυτή η σταθερότητα και η προβλεψιμότητα λείπουν, τότε δεν νιώθει αρκετά δυνατό να αναπτύξει την προσωπικότητα του και να πειραματιστεί, αντίθετα περιορίζει τον εαυτό του και κλείνεται.
Επίσης επικρατεί στο μυαλό του μια σύγχυση όσον αφορά στο μοντέλο της σχέσης, που είχε στο μυαλό του προηγουμένως και πώς θα επηρεαστούν οι δικές του επιλογές συντρόφου, σαν αποτέλεσμα του χωρισμού των δικών του. Συνοπτικά, ένα διαζύγιο σ’ αυτό το στάδιο εξέλιξης του παιδιού, το σπρώχνει προς τα μέσα, προς την οικογένεια, ενώ η φυσιολογική τάση θα τον έσπρωχνε προς τα έξω, προς τους φίλους και προς άλλες σχέσεις.
