Σαν σήμερα στις 14 Μαρτίου 1939 γεννήθηκε στην Αθήνα ο Σταύρος Ξαρχάκος όπου και μεγάλωσε. Μεγάλωσε σε μια χρονική περίοδο που ήταν πολύ δύσκολη για ολόκληρη τη χώρα. Η Αθήνα τού τότε δεν θυμίζει σχεδόν καθόλου την Αθήνα τού σήμερα. Τα στενά δρομάκια με τις μονοκατοικίες και τις κεραμιδένιες σκεπές των σπιτιών, καθώς και οι φτωχογειτονιές με τις αυλές, είναι το σκηνικό που θα εμπνεύσει κατά ένα μέρος το έργο του Σταύρου Ξαρχάκου.
Σπούδασε στο Ωδείο Αθηνών και συνέχισε στο Παρίσι και στο Julliard School of Music της Νέας Υόρκης. Έχει γράψει τραγούδια σε περισσότερους από 42 δίσκους, μουσική για 21 ταινίες και 15 τηλεοπτικές παραγωγές. Ακόμα, έχει συνθέσει μουσική για αρχαία τραγωδία, δράματα και διεθνή μπαλέτα.
Στην αρχή της σταδιοδρομίας του γράφει μουσική κυρίως για το θέατρο και τον κινηματογράφο και έτσι ξεχώρισε ως συνθέτης κινηματογραφικής και θεατρικής μουσικής. Πρώτη του μεγάλη επιτυχία είναι η μουσική που έγραψε το 1963 για την κινηματογραφική ταινία του Βασίλη Γεωργιάδη «Κόκκινα Φανάρια». Τα τραγούδια «Άπονη ζωή», «Φτωχολογιά» και το «Παράπονο» έγιναν μεγάλες επιτυχίες αγγίζοντας τις ψυχές των ανθρώπων που ταυτίστηκαν με τους στίχους αυτών των τραγουδιών και ήταν τα πρώτα τραγούδια που έγραψε ο Λευτέρης Παπαδόπουλος. Με ίδιο τίτλο κυκλοφορεί και ο πρώτος του μεγάλος δίσκος που πλουτίζεται με τις επιτυχίες «Σαββατόβραδο στην Καισαριανή», «Βάλε κι άλλο πιάτο στο τραπέζι» όλα σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου.
Προς το τέλος της δεκαετίας του ’60 επικέντρωσε το ενδιαφέρον του στην κλασσική μουσική μελετώντας τις τεχνικές της: αρμονία, σύνθεση και διεύθυνση ορχήστρας. Για το σκοπό αυτό έμεινε αρκετό καιρό στο εξωτερικό, σπουδάζοντας στο Παρίσι και στη Νέα Υόρκη. Στα τέλη της δεκαετίας του ’70, γνώρισε το μαέστρο και συνθέτη Λέοναρντ Μπερνστάιν, με τον οποίο συνεργάστηκε για αρκετό καιρό ως μαέστρος. Στα έργα του περιλαμβάνονται σουίτες μπαλέτου, κοντσέρτα, καθώς και συμφωνικά έργα.
Σπουδαίος δίσκος του θεωρείται βραβευμένο έργο «Το Ρεμπέτικο» (1983) που ήταν μουσική για την ομότιτλη ταινία σε σκηνοθεσία του Κώστα Φέρρη. Ο Σταύρος Ξαρχάκος θεωρείται και σπουδαίος ενορχηστρωτής όπως φάνηκε στον δίσκο “Ερημιά” του Μίκη Θεοδωράκη και του Λευτέρη Παπαδόπουλου.
Εχει βραβευτεί πολλές φορές σε κινηματογραφικά και μουσικά φεστιβάλ, όπως το Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Κινηματογράφου. Τον Μάιο του 1994 ανακηρύχθηκε Διδάκτωρ Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Adelphi της Νέας Υόρκης. Στις αρχές του 1995 ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση της «Κρατικής Ορχήστρας Ελληνικής Μουσικής» (KOEM).
Ο Σταύρος Ξαρχάκος θεωρείται και σπουδαίος ενορχηστρωτής με πιο πρόσφατη δουλειά του το δίσκο «Ερημιά» του Μίκη Θεοδωράκη και του Λευτέρη Παπαδόπουλου.
Τον Μάιο του 1994 ανακηρύχθηκε Διδάκτωρ Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου «Αντέλφι» της Νέας Υόρκης. Από τις αρχές του 1995 ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση της Κρατικής Ορχήστρας Ελληνικής Μουσικής.
Δίκαια θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες συνθέτες, μαζί με τους Θεοδωράκη, Χατζηδάκη, Δήμο Μούτση, Απόστολο Καλδάρα, Σταύρο Κουγιουμτζή και τόσους άλλους, που άφησαν ανεξίτηλα την σφραγίδα τους στο ελληνικό τραγούδι.
