Απόστολος Καλδάρας: ο συνθέτης της Μικράς Ασίας

Ο Απόστολος Καλδάρας γεννήθηκε σαν σήμερα 7 Απριλίου 1922 στα Τρίκαλα και εξελίχθηκε σε έναν από τους πιο αξιόλογους μουσικοσυνθέτες και στιχουργούς του ρεμπέτικου και λαϊκού μας τραγουδιού.

clip

Τα πρώτα του μουσικά ακούσματα ήταν τα προσφυγικά τραγούδια της συνοικίας του. Τα τραγουδούσε και η μητέρα του που ήταν πρόσφυγας! Καθώς ήταν καλός μαθητής στο σχολείο οι γονείς του τον έβλεπαν να γίνεται επιστήμονας. Φοίτησε στην Γεωπονική Σχολή Θεσσαλονίκης, αλλά γρήγορα εγκατέλειψε τις σπουδές του!

Τότε έγραψε και το πρώτο του τραγούδι «Μάγκας βγήκε για σεργιάνι», που ακόμη και σήμερα είναι το ίδιο ζωντανό.

Στη διάρκεια όμως της Κατοχής ασχολήθηκε επαγγελματικά με το μπουζούκι και βεβαίως με τη μουσική που αυτό εκπροσωπούσε. Αμέσως μετά την κατοχή ξεκίνησε τις ηχογραφήσεις, το 1946. Το τραγούδι το οποίο και τον ανέδειξε και τον κατέταξε στους μεγαλύτερους μουσικοσυνθέτες και στιχουργούς του είδους αυτού ήταν το “Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι”.

Ο δίσκοι που αποτέλεσαν σταθμό τόσο για τη δική του πορεία όσο και για την συνέχιση της ιστορίας του ελληνικού τραγουδιού και της μετεξέλιξης από το ρεμπέτικο στο λαϊκό είναι η «Μικρά Ασία» και ο «Βυζαντινός Εσπερινός». Πρόκειται μάλιστα για δίσκους που ανέδειξαν τις φωνές των πρωτοεμφανιζόμενων τότε Γιώργου Νταλάρα και Χαρούλας Αλεξίου. Είναι δύο ολοκληρωμένες θεματικές ενότητες με τίτλους που φέρουν ένα βάρος. Στη μεν πρώτη δουλειά παρουσιάζεται το συναίσθημα δυο λαών που ζουν φρικτές στιγμές στο πέρασμα μιας ισχυρής ιστορικής συγκυρίας, όπως η καταστροφή της Σμύρνης. Σε μια περίοδο μιας ήδη εγκατεστημένης κατάχρησης της εξουσίας και στο στρόβιλο από ένα εθνικιστικό ντελίριο και μιας εκκολαπτόμενης λανθάνουσας καπηλείας αξιών και ιδεολογιών, ο Καλδάρας ντύνοντας τους εκπληκτικούς στίχους του Πυθαγόρα ορθώνει ανάστημα και μιλά για το απαγορευμένο. Κάνει απόδραση στο πριν και φέρνει στο προσκήνιο το αξιοπρεπές μοιρολόι της ελληνίδας μάνας που συντάσσεται με τον πόνο της Τουρκάλας μάνας, ως άκρες του ίδιου θανάσιμου νήματος που οι εξουσίες θέλησαν να κόψουν.

Πολύ χαρακτηριστική είναι η ερώτηση που έκανε κάποιος Τούρκος Δημοσιογράφος ακούγοντας το τραγούδι «Μες στου Βοσπόρου τα στενά» και απευθυνόμενος στον Θεόδωρο Πάγκαλο, λέγοντάς του: «Τι διπλωματία και εξωτερική πολιτική λέμε; Μπορείτε να παροτρύνετε τον πνευματικό κόσμο να γράφει τραγούδια σαν κι αυτό; Μπορείτε να αναπαράξετε Καλδάρες;». Όλος ο δίσκος της Μικράς Ασίας αποτελεί μια απίθανη κατάθεση καρδιάς που ξεπερνά τα εθνικά σύνορα και απλώνεται ως την κατά περιόδους μαρτυρική συνύπαρξη αλλά και ανθρώπινη συμπόρευση των δύο λαών.

Στη δεύτερη δουλειά κωδικοποιούνται για πρώτη φορά μέσα σε δώδεκα τραγούδια συγκεντρωμένοι δώδεκα λαϊκοί δρόμοι έχοντας ως ισχυρά θεμέλια τις βυζαντινές κλίμακες. Με καθαρή ματιά και έντιμο τρόπο που οδηγεί στην άμεση αποσαφήνιση του δικού του προσωπικού νοήματος αποφεύγοντας οτιδήποτε δυτικότροπο, διασταυρώνει, όπως το λέει χαρακτηριστικά ο Λευτέρης Παπαδόπουλος που έγραψε τους στίχους στις έξοχες μελωδίες, τους ήχους της βυζαντινής οκταήχου με τις απαραίτητες φθορές, έτσι ώστε να μην παραπέμπει σε εκκλησιαστικό ύφος. Με γερά κρατήματα στις ρίζες μας δημιουργεί ζωντανά αριστουργήματα που παραπέμπουν στη χαρά και στη θρηνητική κλιμάκωση του πόνου που καταλήγει στην κάθαρση της ψυχής.

Έγραψε πάνω από 1.200 τραγούδια, που, όχι μόνο τραγουδιούνται ακόμη αλλά έχουν την ίδια την παλιά επιτυχία! Από τα πιο γνωστά τραγούδια του Απόστολου Καλδάρα είναι το «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι», «Σ’ ένα βράχο φαγωμένο», «Συ μου χάραξες πορεία», «Θα βρω μουρμούρη μπαγλαμά», «Άμα θες να κλάψεις κλάψε», «Στ’ Αποστόλη το κουτούκι», «Ρίξε στο γυαλί φαρμάκι» και πολλά άλλα…

Συνεργάστηκε με πολλά σπουδαία ονόματα της εποχής όπως το Βαγγέλη Περπινιάδη, το Στράτο Διονυσίου, το Μιχάλη Μενιδιάτη κ.ά. Στιχουργικά συνεργάστηκε με τους στιχουργούς Κώστα Βίρβο, Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, Λευτέρη Παπαδόποουλο, Πυθαγόρα, Σώτια Τσώτου και με πολλούς άλλους.

Ο Απόστολος Καλδάρας πέθανε στις 8 Απριλίου 1990.