Στις 27 Απριλίου 1941 και ενώ τα γερμανικά στρατεύματα μπαίνουν στην Αθήνα, η Πηνελόπη Δέλτα μπαίνει στη λίστα με τους «ιδανικούς αυτόχειρες». Παίρνει δηλητήριο και πέντε μέρες μετά, στις 2 Μαΐου 1941, ξεψυχάει καταπονημένη από έναν βαθύ ανεκπλήρωτο έρωτα, αφήνοντας μια λιτή, σπαρακτική επιστολή στα παιδιά της.

«Παιδιά μου, ούτε παπά, ούτε κηδεία. Παραχώστε με σε μια γωνιά του κήπου, αλλά μόνο αφού βεβαιωθείτε ότι δεν ζω πια. Φροντίστε τον πατέρα σας. Τον φιλώ σφιχτά. Π.Σ. Δέλτα».

Στην ταφή της, στον κήπο της Κηφισιάς, ιερουργεί μόνος ο παλιός φίλος Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος. Επάνω στον τάφο της χαράχτηκε μόνο η λέξη «Σιωπή». Όσοι έχουν διαβάσει τον «Τρελαντώνη» δεν μπόρεσαν παρά να αναγνωρίσουν στη αδερφή του, τη μικρή Πουλουδιά, μία από τις πιο σημαντικές Ελληνίδες συγγραφείς, την Πηνελόπη Δέλτα.

Γεννήθηκε το 1874 στην Αλεξάνδρεια κι ήταν το τρίτο παιδί του Εμμανουήλ Μπενάκη και της Βιργινίας Χωρέμη. Είχε δύο μεγαλύτερα αδέλφια, την Αλεξάνδρα και τον Αντώνη, το γνωστό «Τρελαντώνη» του ομώνυμου βιβλίου της. Μετά τη γέννησή της ακολούθησαν άλλα τρία παιδιά, ο Κωνσταντίνος (που πέθανε σε ηλικία 2 ετών), ο αγαπημένος της αδερφός Αλέξανδρος που σκοτώθηκε πέφτοντας από το άλογο σε αγώνα πόλο κι η Αργίνη. Η Πηνελόπη Δέλτα με τις κόρες της Πηγή: www.lifo.gr

Η Πηνελόπη Δέλτα με τις κόρες της

Η οικογένεια μετακόμισε προσωρινά στην Αθήνα το 1882, όπου η Πηνελόπη παντρεύτηκε τον πλούσιο Φαναριώτη βαμβακέμπορο Στέφανο Δέλτα. Μαζί του απέκτησε τρεις κόρες: τη Σοφία (μετέπειτα Μαυροκορδάτου), τη Βιργινία (μετέπειτα Ζάννα) και την Αλεξάνδρα (μετέπειτα Παπαδοπούλου). Πρόκειται ωστόσο για ένα γάμο που εξυπηρετεί κυρίως οικονομικά συμφέροντα. Ωστόσο, ο Στέφανος Δέλτα θα επηρεάσει την πνευματική της κυρίως εξέλιξη καθώς θα τη φέρει σε επαφή με πρωτοπόρους της εποχής και δημοτικιστές.

Τον αληθινό έρωτα πάντως η Πηνελόπη Δέλτα θα τον γνωρίσει επιστρέφοντας το 1905 στην Αλεξάνδρεια. Πρόκειται για τον Ίωνα Δραγούμη, υποπρόξενο της Ελλάδας στην Αλεξάνδρεια. Ο έρωτας είναι αμοιβαίος και παράφορος. Ωστόσο, πλατωνικός. Η ίδια τον βιώνει μαρτυρικά και τον περιγράφει με τρόπο που ξεπερνά την ίδια την τέχνη του λόγου σε χειρόγραφες σελίδες μέρος των οποίων έχει σωθεί.Δέλτα

Δέλτα – Δραγούμης

Μην μπορώντας να αντιταχθεί στις κοινωνικές συμβάσεις, κάνει δύο διαδοχικές απόπειρες αυτοκτονίας και ομολογεί τον έρωτά της στον άνδρα της με την ελπίδα να μείνει ελεύθερη. Το τέλος μέσα της θα έρθει το 1908 όταν ο Ίωνας Δραγούμης θα συνδεθεί ερωτικά με τη Μαρίκα Κοτοπούλη. Από τότε, η Πηνελόπη Δέλτα θα ντυθεί στα μαύρα, μέχρι το τέλος της ζωής της.

Ξέρω μόνο πως σ’ αγαπώ, τ’ ακούς, Ιων; σ’ αγαπώ άγρια και θέλω την αγκαλιά σου και το στόμα σου που φιλεί φρικτά, σε θέλω όλον, όλον, δικό μου για πάντα

Το 1910 εγκαινιάστηκε η μακρόχρονη αλληλογραφία της Δέλτα με το Γάλλο βυζαντινολόγο Γκυστάβ Σλυμπερζέ, που την βοήθησε στη συγγραφή των μυθιστορημάτων της τα σχετικά με τη βυζαντινή ιστορία. Η Δέλτα που είχε μετακομίσει στη Φρανκφούρτη το 1906 εξέδωσε το πρώτο της μυθιστόρημα, με τίτλο «Για την Πατρίδα», 1909, το οποίο εκτυλίσσεται κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Σύντομα ακολούθησε και το δεύτερο μυθιστόρημά της, «Τον Καιρό του Βουλγαροκτόνου».

H επανάσταση στο Γουδί και η απογοήτευσή της από τη στάση του Κωνσταντίνου την ωθούν να γράψει το «Παραμύθι χωρίς όνομα», ένα από τα ωραιότερα μυθιστορήματά της.

Το 1916 οι Δέλτα εγκαθίστανται οριστικά στην Κηφισιά. Η χρονιά αυτή σημαδεύεται από σημαντικές πολιτικές εξελίξεις: τα «Νοεμβριανά». Ο πατέρας της Εμμανουήλ Μπενάκης, δήμαρχος Αθηναίων από το 1914, συλλαμβάνεται. Η Δέλτα καταστρέφει το πρώτο πολιτικό της ημερολόγιο κι αρχίζει να το συμπληρώνει από την επόμενη χρονιά με την περιγραφή των «Νοεμβριανών». Ταυτόχρονα αρχίζει να γράφει το πολύ προσωπικό της ημερολόγιο, το «Τuris Εburnea», όπου καταγράφει τις πιο ενδόμυχες σκέψεις της και περιλαμβάνει κομμάτια του ημερολογίου και των γραπτών του Ίωνα Δραγούμη.

Το 1916 ο πατέρας της Δέλτα, Εμμανουήλ Μπενάκης, έχει εκλεγεί δήμαρχος. Ανέπτυξαν στενή φιλία με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, τον οποίο και προσκαλούσαν συχνά στην εξοχική τους οικία στην Κηφισιά. Το 1920 η τραγική εμπειρία της δολοφονίας του Ίωνα Δραγούμη από βενιζελικούς θα κοστίσει στη Δέλτα.

Το 1925 εκδόθηκε «Η ζωή του Χριστού», ενώ την ίδια χρονιά εμφανίστηκαν τα πρώτα συμπτώματα της Σκλήρυνσης κατά πλάκας, ασθένειας που την ταλαιπώρησε μέχρι τον θάνατό της. Το 1929 ξεκίνησε τη συγγραφή της τριλογίας «Ρωμιοπούλες», η οποία τελείωσε το 1939 και είναι ένα αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα το οποίο αφηγείται σε τρεις τόμους τη ζωή της Δέσποινας Κρινά-Δαπέργολα, μιας δραστήριας γυναίκας που η κοινωνία της εποχής της την περιόριζε σε ένα χρυσό κλουβί. Το πρώτο βιβλίο, «Το Ξύπνημα», καλύπτει γεγονότα των ετών 1895-1907, η «Λάβρα» καλύπτει τα έτη 1907-1909 και το «Σούρουπο» τα έτη 1914-1920.

Εν τω μεταξύ, εκδόθηκαν άλλα τρία μυθιστορήματά της: ο «Τρελαντώνης» (1932), όπου περιγράφει τις περιπέτειες του αδερφού της, όταν όλα τα αδέρφια ήρθαν από την Αίγυπτο να περάσουν το καλοκαίρι με τη θεία τους (σε ένα σπίτι του Τσίλερ) στον Πειραιά, ο «Μάγκας» (1935), η ζωή στην Αλεξάνδρεια με τα μάτια του μικρού σκυλιού της οικογένειας, και τα «Μυστικά του Βάλτου» (1937), όπου η ιστορία εκτυλίσσεται γύρω από τη λίμνη των Γιαννιτσών κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα.

Ιδιαίτερα τα παιδικά της βιβλία θεωρούνται κλασικά, βρίθουν ιστορικών στοιχείων και έχουν μεγαλώσει γενιές και γενιές. «Κάμνω τα δυνατά μου να πω του Ελληνόπαιδου μερικά ιστορικά γεγονότα που δεν μπορεί να μάθει αλλού» έγραφε η ίδια στον Κωστή Παλαμά.

Το 1941 ο Φίλιππος Δραγούμης εμπιστεύθηκε στη Δέλτα τα ημερολόγια και το αρχείο του αδερφού του, Ίωνα Δραγούμη, στα οποία η Δέλτα πρόσθεσε περίπου 1000 χειρόγραφες σελίδες με σχόλια για το έργο του Δραγούμη. Στις 27 Απριλίου 1941, ημέρα κατά την οποία τα γερμανικά στρατεύματα κατέλαβαν την Αθήνα, η Πηνελόπη Δέλτα προσπάθησε να αυτοκτονήσει παίρνοντας δηλητήριο και τελικά έφυγε από τη ζωή πέντε ημέρες αργότερα, στις 2 Μαΐου 1941.

Το 2014 εκδόθηκε το τελευταίο της ανέκδοτο έργο «Ρωμιοπούλες» από τις εκδόσεις Ερμής, το οποίο παρέμενε ανέκδοτο επί 75 χρόνια. Κυκλοφόρησε με επιμέλεια του δισέγγονού της Αλέκου Π. Ζάννα.

Τα έργα της:

• Για την Πατρίδα (νουβέλα) (1909)
• Η καρδιά της βασιλοπούλας (διήγημα-παραμύθι) (1909)
• Παραμύθι χωρίς όνομα (1910)
• Τον καιρό του Βουλγαροκτόνου (ιστορικό διήγημα) (1911)  Παραμύθια και άλλα (1915)
• Τα Ανεύθυνα (Διηγήματα) (1921)
• Στο Κοτέτσι (παραμύθι)(1922) (σαν βιβλίο εκδόθηκε μόλις το 2011 από τις εκδόσεις Τετράγωνο)
• Η ζωή του Χριστού (Δίτομο) (1925)
• Τρελαντώνης (μυθιστόρημα) (1932)
• Πρώτες ενθυμήσεις (διήγημα) (1932) Μάγκας (μυθιστόρημα) (1935)
• Στα μυστικά του βάλτου (μυθιστόρημα) (1937) Ρωμιοπούλες (Τριλογία σε τρεις τόμους) (1939) (εκδόθηκε το 2014 από τις εκδόσεις Ερμής). Το Πρώτο Ξύπνημα (Γεγονότα από το 1895 έως το 1907) (1939) Ή Λάβρα (Γεγονότα από το 1907 έως το 1909) (1939)
• Το Σούρουπο (Γεγονότα από το 1914 έως το 1920) (1939)
• Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος: ημερολόγιο, αναμνήσεις, μαρτυρίες,
• αλληλογραφία (1978) Ίωνας Δραγούμης: ημερολόγιο, αναμνήσεις, μαρτυρίες, αλληλογραφία (1978)
• Μύθοι και Θρύλοι (διηγήματα και Παραμύθια) (1916)