Η Συστημική Αναπαράσταση(ΣΑ) είναι μία βιωματική θεραπευτική μέθοδος που χρησιμοποιεί την αναπαράσταση των σχέσεων μεταξύ των ατόμων ενός συστήματος π.χ. οικογενειακού, κοινωνικού ή επαγγελματικού, και αποκαλύπτει εύστοχα τις κρυφές δυναμικές που δρουν μέσα στο σύστημα μεταξύ των μελών του.
Εμπνευστής και δημιουργός της ΣΑ είναι ο Μπερτ Χέλλινγκερ. Γεννημένος στη Γερμανία το 1925, σπούδασε Φιλοσοφία, Θεολογία και Παιδαγωγική και εργάστηκε 16 χρόνια σε Καθολική Ιεραποστολή στη Ν. Αφρική. Στην πορεία εκπαιδεύτηκε ως ψυχοθεραπευτής και μέσα από τη μακρά πορεία και εμπειρία του ανέπτυξε αυτή τη μέθοδο.
Συνήθως αγνοούμε το γεγονός ότι είμαστε διαρκώς σε επαφή με τους πάντες και τα πάντα, αλλά και τα πάντα είναι σε επαφή μαζί μας. Τα μέρη ενός συστήματος συνδέονται και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και λειτουργούν σύμφωνα με τη θέση τους στο σύστημα και όχι σύμφωνα με την προσωπικότητά τους.
Στόχος της ΣΑ είναι να βρεθεί η «κρυφή συμμετρία της Αγάπης» μέσα στο άτομο που την χρειάζεται. Είναι η βαθειά αίσθηση της ψυχής που υπαγορεύει ποιο είναι το «σωστό για μένα», και δεν αφορά εξωτερικά επιβεβλημένες ηθικές αρχές και πρέπει, αν και αυτά καθορίζουν συχνά τα βαθύτερα «θέλω» μας. Είναι αυτό που αντιλαμβάνεται η ψυχή ως «φυσική τάξη πραγμάτων». Με προσεκτική παρατήρηση, αποκαλύπτεται η πληροφορία που κρύβεται μέσα στο σύστημα και ονομάζεται, μερικές φορές, «κίνηση της ψυχής».
Η Αγάπη είναι η συνεκτική δύναμη του Κόσμου και είναι αυτή η αίσθηση που μας κάνει να νιώθουμε ότι ανήκουμε κάπου. Αυτή η αίσθηση είναι που ζητείται μέσω της ΣΑ. Ο Χέλλινγκερ όρισε ως «Τάξη της Αγάπης» την δυναμική των σχέσεων όπως διαμορφώνονται μεταξύ των μελών μιας οικογένειας, προκειμένου να διατηρηθεί η ισορροπία στο σύστημα αυτό.
Μέσα σ΄αυτό το οικογενειακό σύστημα, ο Χέλλινγκερ διακρίνει δύο είδη αγάπης. Το πρώτο είναι η «Τυφλή Αγάπη», η οποία χτίζεται ασυνείδητα σε μικρή ηλικία. Ξεκινάει με την ταύτιση του παιδιού με ένα μέλος της οικογένειας, για να επιτευχθεί μία ισορροπία που έχει διαταραχθεί, όπως για παράδειγμα σε μία απώλεια, αδικία ή αποκλεισμό μέλους από το σύστημα. Στην προσπάθεια να ισορροπήσει το σύστημα, ώστε να μην διαλυθεί και χάσει την στήριξη της αγάπης, το παιδί αναλαμβάνει την ευθύνη να ¨αναπληρώσει¨ το ρόλο του ατόμου που λείπει από το σύστημα, ή να αποκαταστήσει την αδικία ή την απόρριψη, με αποτέλεσμα να αναπτύσσει εμπλοκή, η οποία εκδηλώνεται με ψυχικό βάρος και αρνητικές συμπεριφορές, βίαιες ή αυτοκαταστροφικές. Αυτές οι εμπλοκές, όταν είναι βαθιές, μπορεί να μεταφέρονται από γενιά σε γενιά, στιγματίζοντας τη «μοίρα» όλου του οικογενειακού συστήματος. Αυτή είναι η «Αγάπη που αρρωσταίνει».
Το δεύτερο είδος αγάπης είναι η «Συνειδητή Αγάπη». Είναι η αγάπη της ώριμης και συνειδητοποιημένης ψυχής. Σ΄ αυτήν αποσκοπεί ο Χέλλινγκερμε την ΣΑ. Στοχεύει στη Λύση, η οποία περιέχει την αποκάλυψη της κρυμμένης συστημικής τάξης, της κρυφής συμμετρίας που χρειάζεται η αγάπη για να ρέει ανεμπόδιστα. Η Λύση οδηγεί στη συνειδητοποίηση της εμπλοκής και την απελευθέρωση από αυτήν, μέσω της συνειδητής αναγνώρισης, αποδοχής της κατάστασης και κυρίως μέσω της συγχώρεσης, στοιχείο συνυφασμένο με την ώριμη, υγιή αγάπη. Το επόμενο βήμα είναι η έκφραση ευγνωμοσύνης για κάθε κομμάτι της ζωής μας, γιατί όλο αυτό είμαστε εμείς.
Αυτή είναι η «Αγάπη που θεραπεύει», η «Αγάπη που ελευθερώνει».
Η αναπαράσταση λαμβάνει χώρα μεταξύ μίας ομάδας ατόμων, ως εξής:
Το άτομο που θέλει να επεξεργαστεί ένα προσωπικό ή οικογενειακό του θέμα, ή το ρόλο του μέσα στο οικογενειακό σύστημα, επιλέγει από την ομάδα τα άτομα που θα εκπροσωπήσουν τα μέλη της οικογένειάς του και τον εαυτό του, και τα τοποθετεί στο χώρο, σε θέσεις που ο ίδιος αισθάνεται ότι εκφράζουν τις σχέσεις των μελών της οικογένειάς του μεταξύ τους. Στην πορεία, οι εκπρόσωποι, με τη βοήθεια του ειδικά εκπαιδευμένου συντονιστή, αφουγκράζονται την αίσθηση ή τα συναισθήματα που νιώθουν στις συγκεκριμένες θέσεις, αποκαλύπτοντας την πιθανή εμπλοκή του συστήματος. Όσο πιο πηγαία και ειλικρινά λειτουργεί ο ενδιαφερόμενος, τόσο πιο καλά συντονίζονται και οι εκπρόσωποι, και γίνονται ζωντανό παράδειγμα των σχέσεων της πραγματικής οικογένειας.Ο συντονιστής μετακινεί τους εκπροσώπους στο χώρο, ώσπου να νιώσουν άνετα κατά το δυνατόν ή ακόμη καλύτερα να νιώσουν συναισθήματα ανακούφισης ή απελευθέρωσης. Μέσα από την εικόνα των νέων θέσεων-σχέσεων των εκπροσώπων, αποκαλύπτεται η Λύση, δηλαδή η νέα δυναμική των σχέσεων στη συγκεκριμένη οικογένεια. Η συνειδητή σύνδεση του ατόμου με την νέα αυτή προοπτική, το βοηθά να κινηθεί προς την απεμπλοκή του συστήματος και τη θεραπεία.
Αρκετά συχνά, με την εμφάνιση της Λύσης, η απεμπλοκή ακολουθείται από έκλυση ενέργειας, της ενέργειας που ήταν εγκλωβισμένη στο δυσλειτουργικό σύστημα, και πλημμυρίζει τόσο τον ενδιαφερόμενο όσο και τους συμμετέχοντες, είτε ως εκπρόσωποι είτε ως θεατές. Πρόκειται για μια καθαρά βιωματική διαδικασία, που με άμεση και ειλικρινή συμμετοχή από όλη την ομάδα, οδηγεί στην «κάθαρση», πολυεπίπεδη και προσωπική για όλους τους συμμετέχοντες.
Ανάλογα, η ίδια μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί είτε σε ατομικές συνεδρίες, είτε σε ευρύτερα συστήματα, όπως εργασιακά, για θέματα λήψης αποφάσεων, αναδιάρθρωσης, ζητήματα ηθικής, παρενόχλησης, ή στρατηγικά ζητήματα. Επίσης στην εκπαίδευση, στην υγειονομική περίθαλψη και σε άλλες κοινωνικές υπηρεσίες, αλλά και σε ακόμη ευρύτερα κοινωνικά πλαίσια, όπως η φυλή, για εγκλήματα πολέμου, κοινωνικούς και πολιτικούς θεσμούς.
Τι μπορεί να επιτύχει ο ενδιαφερόμενος με τη ΣΑ;
-Να διευκρινίσει τη θέση και το ρόλο καθενός στο σύστημα που είναι μέλος, στην οικογένεια, στον οργανισμό ή την επιχείρηση όπου εργάζεται, διευθύνει ή συμβουλεύει.
-Να επεξεργαστεί κριτήρια που στηρίζουν αποφάσεις του, ή να διερευνήσει στρατηγικές.
-Να αποσαφηνίσει σχέσεις και δομές όπως ανταγωνισμό, απόρριψη, εκμετάλλευση, και κυρίως να αναπτύξει το κρυμμένο δυναμικό του και την ικανότητα αυτοθεραπείας του.
-Να εντοπίσει σύγχυση και συμφέροντα σε ιδιωτικές και επαγγελματικές σχέσεις.
-Να προσδιορίσει την ανάπτυξη ανθρώπινων και άλλων πόρων, καθώς και την ατμόσφαιρα και πώς αυτή επιδρά σε συλλογικές διαδικασίες.
Είναι μία ήπια, απλή, ασφαλής μέθοδος μέσα από την κίνηση της ενέργειας για να βρούμε το κρυμμένο δυναμικό μας και να συνδεθούμε με την προσωπική μας δύναμη.
«Η ΣΑ είναι ένα ταξίδι με τιμόνι την αίσθηση και καπετάνιο τη βαθειά επιθυμία που έχει κάθε άνθρωπος να τακτοποιήσει τον εσωτερικό του κόσμο και να μπουν όλα στη σωστή τους θέση».
Η διαυγής εικόνα του προβλήματος εμπεριέχει και τη λύση του. Γι΄ αυτό σκοπός του ταξιδιού είναι να μας βοηθήσει να καταλάβουμε τι αγαπά και τι χρειάζεται η ψυχή μας για να βρει τη θέση της μέσα στην ψυχή του κόσμου, δηλαδή την πρωταρχική επιθυμία του ανθρώπου να ανήκει κάπου.
Πηγές: «Η Κρυφή συμμετρία της Αγάπης», Bert Hellinger, Gunthard Weber, Hunter Beaumont (Εταιρία Μελέτης Ανθρωπίνων Συστημάτων-ΕΜΑΣ) (2000)
Κάτια Αλεξίου: Συντονίστρια Συστημικής Αναπαράστασης – Μέθοδος Bert Hellinger
