Πνευματικό ρεύμα της Κίνας, το οποίο επέδρασε σε διάφορους τομείς της, όπως η φιλοσοφία, η τέχνη, η λογοτεχνία ή η θρησκεία. Ειδικότερα, ο ταοϊσμός συνιστά μία από τις βασικές αρχαίες σχολές της κινεζικής φιλοσοφίας, η οποία ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα π.X. από το Λάο Τσε, ενώ σημαντικός εκπρόσωπος της διδασκαλίας του ταοϊσμού υπήρξε και ο Τσουάννκ Τζου, ο οποίος έζησε κατά τον 40 αιώνα π.X. Ο Λάο Τζου θεωρείται σύγχρονος του Κονφούκιου, μολονότι υπάρχουν επιφυλάξεις αν πράγματι έζησε κατά τον 6ο αιώνα π.X. και όχι δυο τρεις αιώνες μετά.

Ο Ταοϊσμός, θεωρούμενος ως θρησκεία, αλλά και ως φιλοσοφικό σύστημα κάνει ένα είδος υπέρβασης. Δεν ασχολείται με τον ίδιο τον Θεό ως Υπέρτατη Αρχή, αλλά με τις αρχές που διέπουν την παρουσία του στην εκδήλωση. Από αυτή την άποψη θα μπορούσαμε με φιλοσοφικούς όρους να τον περιγράψουμε ως προσπάθεια συγκεκριμενοποίησης της δομής και των νόμων τους οποίους μπορεί η ανθρώπινη ύπαρξη να χρησιμοποιήσει ως οδοδείκτες στον δρόμο της για τη θέωση.

O Λάο Τσε εισηγήθηκε τη μεταξύ του ανθρώπου και του σύμπαντος ενότητα, την οποία μπορεί να κατανοήσει κανείς, εφόσον ακολουθεί έναν απλό και απέριττο βίο, στους κόλπους του οποίου έχει φροντίσει να περιορίσει στο ελάχιστο τις επιθυμίες του και να αναπτύξει στο μέγιστο την απορρόφηση του και αφομοίωση του από τη φύση.

H διδασκαλία του ταοϊσμού περιέχεται, κυρίως, στα έργα Ταό τε τσιννκ, το οποίο αποδίδεται στον Λάο Τζου και στο έργο Τσουάνγκ Τζου που έχει γραφεί από τον Τσουάνγκ Τζου. O ταοϊσμός, όπως η ίδια η ονομασία του δηλώνει, έδινε ιδιαίτερη σημασία στο ταό και πιο συγκεκριμένα στην εναρμόνιση του ανθρώπου με το ταό, την αρχή της τάξης η οποία διέπει τον κόσμο.

H ιδανική συμπεριφορά του ανθρώπου απέναντι στο ταό εκφράζεται μέσα από την κατάσταση της μη πράξης ή του μη πράττει, σύμφωνα με την οποία η αντίδραση του ανθρώπου απέναντι στο ταό θα πρέπει να είναι αυθόρμητη και άμεση χωρίς τη διαμεσολάβηση πρακτικών κανόνων ή υποδείξεων περί του τι είναι πρέπον.

H πρακτική φιλοσοφία του ταοϊσμού βασίζεται στην καταστολή κάθε επιθυμίας του ανθρώπου, προκειμένου έτσι να εξασφαλιστεί η ηρεμία του.

Έτσι, ο φιλοσοφικός Ταοϊσμός δίνει έμφαση σε διάφορες έννοιες όπως η “μη δράση” (γου γουέι), το κενό, η απόσπαση, η δύναμη της απαλότητας (ή ευλυγισία) και του Ζουανγκζί όπως η δεκτικότητα, ο αυθορμητισμός, ο σχετικισμός των ανθρώπινων δρόμων στη ζωή, οι τρόποι ομιλίας και συμπεριφοράς. Ως είναι φυσικό το ενδιαφέρον συγκεντρώνεται γύρω από το τάο – ποιον δρόμο θα έπρεπε να ακολουθούμε και κυρίως τι είναι το τάο, πώς μπορούμε να το γνωρίσουμε.

Το Ταό τε τσινγκ μαζί με το Τσουάννκ Τζου αποτελούν τα δύο κλασικά κείμενα της διδασκαλίας του ταοϊομού. To Ταό τε τσινγκ, όπου συνδυάζεται ένας μυστικισμός με ακραίες πολιτικές εισηγήσεις, υποδεικνύει, μεταξύ άλλων, την επιστροφή του ανθρώπου σε μία πρωτόγονη εκδοχή ουτοπίας, απαλλαγμένης από τα επιβλαβή συστατικά του πολιτισμού, στα οποία περιλαμβάνεται ακόμη και η γραφή.

Ταό ή Νταό

To περιεχόμενο του κινεζικού όρου «ταό», ο οποίος, κυριολεκτικά, δηλώνει τον ορθό δρόμο ή τον ορθό τρόπο, είναι σύνθετο. H σημασία του, ορισμένως, θα μπορούσε να παραλληλιστεί προς το σύνθετο χαρακτήρα που απέδιδαν στο λόγο οι εκπρόσωποι της στωικής φιλοσοφίας. Όπως, κατά την τελευταία αυτή, ο λόγος διαθέτει δύο, πλην όμως, ουσιαστικά ταυτόσημες, μορφές-τον κοσμικό λόγο και τον εν ημίν λόγο-, έτσι και το ταό διακρίνεται σε δύο ομόλογες μορφές: αφενός μεν στο ταό το οποίο δηλώνει την πηγή και την αρχή της τάξης που διέπει τον κόσμο αφετέρου δε στο ταό το οποίο ενυπάρχει σε κάθε πράγμα και, κατά συνέπεια, στην ανθρώπινη ύπαρξη.

To ταό ως αρχή των πάντων είναι αιώνιο, άρρητο και απερίγραπτο. Χάρη στην παρουσία του ταό, εξάλλου, σε ένα πράγμα, το τελευταίο αυτό αποκτά το τε, την αρχή βάσει της οποίας τούτο συνδέεται και εναρμονίζεται με το σύμπαν· εν τοιαύτη περιπτώσει, το ταό, ως η ενυπάρχουσα αρχή σε ένα ον καθίσταται ο συνδετικός κρίκος του τελευταίου αυτού με τον κόσμο.

Ειδικότερα, η ύπαρξη του ταό στον άνθρωπο τού εξασφαλίζει την ενότητα και την ταυτότητα του με το σύμπαν. To κοσμικό και το ανθρώπινο ταό είναι ένα και το αυτό. Μέσα από την ταυτότητα μεταξύ του κοσμικού και του ανθρώπινου ταό μπορεί να εξασφαλίσει κανείς την ευδαιμονία.

Κατά τη διδασκαλία του ταοϊσμού, στην οποία το ταό διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο, η διασάλευση και η απώλεια της σχέσης ταυτότητας μεταξύ του κοσμικού και του ανθρώπινου ταό έχουν ως αποτέλεσμα την εμφάνιση της επιθυμίας και του ανταγωνισμού στον άνθρωπο καθώς και τις ανεπιτυχείς απόπειρες του τελευταίου αυτού να ελέγξει μέσω του ηθικου νόμου τον αγώνα, που γεννούν η επιθυμία και ο ανταγωνισμός.

O «εύκολος ορθός δρόμος», τον οποίο εισηγείται η διδασκαλία του ταοϊσμού, εκφράζει ακριβώς το αίτημα της εναρμόνισης του ανθρώπου με τη φύση και το σύμπαν. O απαράμιλλος τρόπος ζωής του ανθρώπου, η ιδεώδης τάξη στην κοινωνία και ο ιδανικός τρόπος συμπεριφοράς όλων των πραγμάτων στον κόσμο εξαρτώνται από το ταό – για την ακρίβεια από την εναρμόνιση των όντων με το ταό, η οποία είναι εφικτή χάρη στην παρουσία του ταό σε καθένα από τα όντα.

Ένα απάνθισμα του Ταό

“Όποιος ξέρει τους άλλους έχει γνώση. Όποιος ξέρει τον εαυτό του έχει σοφία”.

Ο συνετός μένει τελευταίος, και γίνεται πρώτος. Όλα τ’ απαρνείται και γίνετ’ ένα με όλα. Δρα χωρίς εγωισμό κι όλα τα κατορθώνει.

Ένα δοχείο σα γεμίζεις, μάθε να σταματάς προτού να ξεχειλίσει.

Το κοφτερό μαχαίρι κάποτε θα στομώσει.

Χρυσάφι και πετράδια δύσκολα φυλάγονται.

Πλούτη και τιμές φέρνουν τη συμφορά.

Κάμε το έργο σου και αποτραβήξου. Αυτός είναι ο δρόμος τ’ ουρανού.

Αν είσαι ολιγαρκής, ποτέ σου δε θα ντοπιαστείς. Αν ξέρεις πού να σταματάς, κίνδυνος δε θα σε βρει

 

Πηγή: Λεξικό φιλοσοφίας Θ.Πελεγρίνη, Wikipedia