Ο Julian Rotter (1916-2014) ήταν ένας Αμερικανός ψυχολόγος γνωστός για την ανάπτυξη θεωριών επιρροής, συμπεριλαμβανομένης της θεωρίας της κοινωνικής μάθησης και της πηγής ελέγχου κατά τη δεκαετία του ‘50. Στην τελευταία πρότεινε ότι υπάρχει ένα εσωτερικό – εξωτερικό σημείο ελέγχου της ανθρώπινης προσωπικότητας.
Φιλόσοφοι, ποιητές και φυσικά ψυχολόγοι λαμβάνουν μέρος σε μια μεγάλη συζήτηση όσον αφορά την ανθρώπινη συμπεριφορά εδώ και δεκαετίες. Από τη μία πλευρά είναι αυτοί που πιστεύουν ότι οι άνθρωποι είναι σκλάβοι των κοινωνικών δυνάμεων και δεν μπορούν να αντισταθούν. Από την άλλη, υπάρχουν εκείνοι που πιστεύουν ότι κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και ότι αυτή η μοναδικότητα προέρχεται από βιολογικές προδιαθέσεις και πρώιμες παιδικές εμπειρίες. Και φυσικά υπάρχει και μια τρίτη κατηγορία ανθρώπων που πιστεύουν στην πνευματική υπόσταση της μοναδικότητας του ανθρώπου.
Ο Rotter απομακρύνθηκε από τις θεωρίες που βασίζονται στην ψυχανάλυση και την συμπεριφοριστική και ανέπτυξε μια θεωρία της κοινωνικής μάθησης. Η θεωρία της κοινωνικής μάθησης υποστηρίζει ότι η συμπεριφορά επηρεάζεται από το κοινωνικό πλαίσιο ή περιβαλλοντικούς παράγοντες, και όχι μόνο από ψυχολογικούς παράγοντες.
Ο Rotter ισχυρίστηκε ότι οι άνθρωποι διαφέρουν στον τρόπο αντίληψης του κόσμου. Διαμόρφωσε λοιπόν μία κλίμακα στην οποία αυτοί που πετύχαιναν υψηλό σκορ στην εσωτερική πλευρά ελέγχου, πίστευαν ότι είχαν τον έλεγχο της ζωής τους, ότι οι προσπάθειές τους έπαιζαν καθοριστικό ρόλο στον τρόπο που ξεδιπλωνόταν η ζωή τους. Αυτοί που επιτύχαιναν υψηλό σκορ στην εξωτερική πλευρά της κλίμακας, πίστευαν ότι η τύχη, οι συνθήκες ή άλλοι ισχυροί άνθρωποι καθόριζαν την τύχη τους. Η κλίμακα του Rotter ενέπνευσε χιλιάδες έρευνες και κατέστη σαφές ότι η εσωτερική – εξωτερική διάσταση είχε σημαντικές εφαρμογές σε πολλές καταστάσεις.
Η Κλίμακα του Rotter
Οι διαφορές των ανθρώπων με εσωτερικό σημείο ελέγχου και των ανθρώπων με εξωτερικό σημείο ελέγχου
Οι εσωτερικοί τείνουν να αποδίδουν τα γεγονότα της ζωής τους στα αποτελέσματα των πράξεων και των ικανοτήτων τους. Πιστεύουν ότι η σκληρή δουλειά θα τους οδηγήσει σε θετικά αποτελέσματα. Πιστεύουν επίσης ότι κάθε πράξη έχει συνέπειες τις οποίες είναι διατεθειμένοι να αποδεχτούν. Ωστόσο, θεωρούν ότι πρέπει να ελέγχουν τα πάντα και αυτό τους φέρνει πιο συχνά αντιμέτωπους με το συναίσθημα της απογοήτευσης. Έχουν ένα εσωτερικό σχέδιο – μοτίβο ή όπως λέει ο Barry Collins, έχουν ένα ψυχολογικό γυροσκόπιο που καθοδηγεί τη συμπεριφορά τους. Έχουν βαθιά επίγνωση της κατεύθυνσης που θέλουν να κινηθεί η ζωή τους και πιστεύουν ότι έχουν τα εφόδια να πετύχουν τους στόχους τους.
Οι εξωτερικοί αποδίδουν τις εκβάσεις της ζωής τους σε εξωτερικές συνθήκες. Οι άνθρωποι με εξωτερικό σημείο ελέγχου τείνουν να πιστεύουν ότι τα πράγματα που συμβαίνουν στη ζωή τους είναι έξω από τον έλεγχό τους και ότι ακόμα και οι πράξεις τους μπορεί να είναι αποτέλεσμα εξωτερικών παραγόντων, όπως η «τύχη» , η επιρροή άλλων αυθεντιών ή ισχυρών ανθρώπων (Γιατροί, Αστυνομία ή ακόμα και Πολιτικοί) ή ακόμα πιστεύουν ότι ο κόσμος είναι εξαιρετικά περίπλοκος ώστε να μπορεί να είναι προβλέψιμος ή ελέγξιμος. Συνήθως αυτοί οι άνθρωποι τείνουν να ρίχνουν το φταίξιμο σε άλλους για τα προβλήματά τους.
Δεν πρέπει ωστόσο να σκεφτούμε ότι οι εσωτερικοί συσχετίζονται αποκλειστικά με την ιδιότητα της «προσπάθειας» και οι εξωτερικοί αποκλειστικά με την ιδιότητα της «τύχης». Απλώς τα κίνητρά τους είναι εντελώς διαφορετικά. Οι εσωτερικοί έχουν πολύ μεγαλύτερη ανάγκη να επιτυγχάνουν στη ζωή τους, ενώ οι εξωτερικοί έχουν περισσότερο ανάγκη να νιώθουν ασφάλεια.
Όσον αφορά τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, οι άνθρωποι με εσωτερικό σημείο ελέγχου πιστεύουν λιγότερο ή καθόλου σε ένα παντοδύναμο Ον που ελέγχει τα πάντα. Ενώ στον αντίποδα είναι οι άνθρωποι με εξωτερικό σημείο ελέγχου, οι οποίοι συνήθως πιστεύουν περισσότερο ή απόλυτα σε ένα Ον που ελέγχει τις ζωές τους.
Ίσως δεν είναι τυχαίο ότι τις τελευταίες δεκαετίες αναπτύσσεται σε όλο τον κόσμο ένα υβριδικό ρεύμα πνευματικότητας η οποία συνδυάζει την ανάληψη της ευθύνης για τη ζωή του ατόμου με τις θρησκευτικές τελετουργίες ή πεποιθήσεις, αφαιρώντας από το κάδρο τον παραδοσιακό Πανόπτη Δημιουργό και αντικαθιστώντας τον με πιο ελεύθερες και λιγότερο ελεγκτικές έννοιες όπως «Σύμπαν» , «Πνεύμα» κ.λ.π
Σε κάθε περίπτωση, χρειάζεται να γίνει κατανοητό ότι δεν μιλάμε για δύο απόλυτες ή διαφορετικές κατηγορίες αλλά για μια συνέχεια με δύο σημεία στην οποία οι άνθρωποι μπορεί να κινηθούν ανάλογα με τις εμπειρίες και τις πεποιθήσεις τους κατά τη διάρκεια της ζωή τους.
Wikipedia – Εναλλακτική δράση
