Διεκδικητικότητα είναι η ικανότητα του ατόμου να υπερασπίζεται τα ατομικά του δικαιώματα εκφράζοντας τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τα πιστεύω του τη στιγμή που τα νιώθει με ειλικρίνεια και με τον κατάλληλο τρόπο. Πρόκειται για μία σημαντική διαπροσωπική δεξιότητα συμπεριφοράς και συναισθημάτων με έναν τρόπο μάλιστα που δεν παραβιάζονται τα δικαιώματα των άλλων. Να ζητά χωρίς να πιέζει, να θέτει όρια, να σέβεται τις απόψεις, τα συναισθήματα και τα πιστεύω των άλλων και να εκφράζει την άποψή του, καθώς και τα αρνητικά και θετικά συναισθήματά του.
Δεν είναι δηλαδή μόνο μια κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά αλλά και ένας τρόπος ζωής που χαρακτηρίζεται από αυτοπεποίθηση, ανεξαρτησία και ικανότητα αυτογνωσίας και ενσυναίσθησης. Επιτρέπει στο άτομο να ενεργεί προς το συμφέρον του, να εκφράζεται με σαφή και ξεκάθαρο τρόπο χωρίς όμως να υπονομεύονται τα δικαιώματα των άλλων.
Χάνοντας τον εαυτό μας…
Το άτομο που δεν είναι διεκδικητικό στη ζωή του διατηρεί παθητική στάση και ενδέχεται να κατακλύζεται από άσχημα συναισθήματα όπως είναι τα εξής: ενοχές, κατάθλιψη, θυμός, αίσθηση ότι είναι αβοήθητος και δεν έχει τον έλεγχο στη ζωή του.
Για παράδειγμα, τα άτομα που δεν εκφράζουν πραγματικά πως νιώθουν τη στιγμή που συμβαίνει κάτι, νιώθουν δυσαρέσκεια και θυμό προς τους άλλους, διότι τους βλέπουν να επωφελούνται από την παθητική τους στάση. Και αναρωτιούνται: Γιατί επέτρεψα να συμβεί;
Στην αντίπερα όχθη, βρίσκεται η επιθετικότητα κατά την οποία ο άνθρωπος χάνει τον έλεγχο, γίνεται οξύθυμος δημιουργώντας βίαιες καταστάσεις εξαιτίας της επικριτικής στάσης των άλλων. Στο σημείο αυτό θα μπορούσαμε να πούμε πως η επιθετικότητα είναι η υπερβολή της διεκδικητικότητας, η διεκδικητικότητα το μέσον και η παθητικότητα η έλλειψη.
Πολλά άτομα πάλι σκέφτονται ότι είναι πιο εύκολο να είναι διεκδικητικοί σε ανθρώπους που δεν έχουν οικειότητα, διότι τότε μπορούν να συγκρατήσουν τον θυμό τους. Στην περίπτωση όμως που έχουν απέναντί τους ένα αγαπημένο πρόσωπο ενδέχεται να διατηρήσουν μία παθητική στάση από φόβο μην το πληγώσουν ή του προκαλέσουν θυμό. Είναι επιτακτική ανάγκη πάντως να είναι κανείς διεκδικητικός ανεξαρτήτως της σχέσης με τα πρόσωπα.
Λόγοι που δεν είναι κανείς διεκδικητικός
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους κάποιοι άνθρωποι δεν διεκδικούν. Ειδικότερα:
1. Χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση
Άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση δρουν συνήθως με παθητικό τρόπο. Η έλλειψη διεκδίκησης δικαιωμάτων και ομοίως, η έλλειψη έκφρασης συναισθημάτων επιφέρει τη χειραγώγησή τους.
2. Ρόλοι
Στερεοτυπικά, άτομα που ανήκουν σε χαμηλά κοινωνικά στρώματα ή ορισμένες γυναίκες εμφανίζουν μη διεκδικητική συμπεριφορά. Οι γυναίκες φαίνεται μάλιστα να διατηρούν μία παθητική στάση, ενώ οι άντρες να είναι περισσότερο επιθετικοί.
3. Χαρακτηριστικά της προσωπικότητας
Μερικοί άνθρωποι θεωρούν ότι είναι είτε παθητικοί είτε επιθετικοί από τη φύση τους. Με άλλα λόγια, θεωρούν ότι από τη γέννησή τους έχουν κάποια χαρακτηριστικά και δεν μπορούν να προβούν σε ριζικές αλλαγές, ώστε να αλλάξουν τον τρόπο ζωής και σκέψης τους. Αυτή είναι μία εσφαλμένη αντίληψη από τη στιγμή που το να γίνει κανείς διεκδικητικός στη ζωή του είναι μία δεξιότητα που μαθαίνεται, αποκτιέται με την εξάσκηση και απαιτείται εκπαίδευση.
4. Η εμπειρία του παρελθόντος
Πολλοί άνθρωποι μαθαίνουν να ανταποκρίνονται σε μία μη διεκδικητική συμπεριφορά μέσα από την εμπειρία ή εξαιτίας της προσαρμογής της συμπεριφοράς τους στα γονεϊκά πρότυπα. Το άτομο είναι δύσκολο να απαλλαχθεί από αυτή τη συμπεριφορά και ίσως η συμβολή ειδικού να κρίνεται απαραίτητη.
5. Στρες
Όταν οι άνθρωποι βιώνουν καταστάσεις έντονου άγχους συχνά νιώθουν πως δεν έχουν τον έλεγχο πάνω στα γεγονότα της ζωής τους. Σε τέτοιες λοιπόν περιόδους τα άτομα καταφεύγουν σε μία παθητική ή επιθετική συμπεριφορά κατά την έκφραση σκέψεων και συναισθημάτων τους.
Μαθαίνω να διεκδικώ μέσα από τεχνικές 
Υπάρχουν βασικά βήματα που μπορούν να σας βοηθήσουν να γίνετε περισσότερο διεκδικητικοί στις καθημερινές σας αλληλεπιδράσεις με τους άλλους.
-
Καταρχήν, πρέπει να είστε ανοιχτοί στο να εκφράζετε τις επιθυμίες, τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας και να ενθαρρύνετε τους γύρω σας να κάνουν το ίδιο.
-
Ακούστε με προσοχή τον συνομιλητή σας και διατηρήστε τον αυτοέλεγχο σε περίπτωση που διαφωνείτε.
-
Αποδεχτείτε και παραδεχτείτε τα λάθη σας και ζητήστε συγγνώμη.
-
Η αποτελεσματικότητα της πρακτικής αυτή επηρεάζεται από τη γλώσσα του σώματος αντιμετωπίζοντας τον άλλο πρόσωπο με πρόσωπο αποφεύγοντας χειρονομίες. Διατηρήστε τη φωνή σας ήρεμη και σταθερή χωρίς αυξομειώσεις.
-
Χρησιμοποιήστε το α΄ ενικό πρόσωπο κατά τη μετάδοση των επιθυμιών σας. Να είστε δυνατοί και ισχυροί, να είστε σίγουροι για τον εαυτό σας και μην γίνεστε συναισθηματικοί.
-
Μην προσπαθήσετε να δικαιολογηθείτε, γιατί δεν είναι το ζητούμενο να συμφωνήσουν οι άλλοι. Έτσι, λοιπόν θα αποφύγετε τη χειραγώγηση.
-
Προσπαθήστε να διεκδικείτε σε πραγματικές καταστάσεις της ζωής ξεκινώντας με εύκολες και λιγότερο αγχωτικές καταστάσεις. Για παράδειγμα, ζητήστε από έναν φίλο σας να σας δανείσει ένα ρούχο, ένα άλμπουμ ή ένα βιβλίο ή ζητήστε από έναν καθηγητή σας να σας βοηθήσει να κατανοήσετε ένα δυσνόητο σημείο.
-
Εστιάστε στα θετικά συναισθήματα που σχετίζονται με τους στόχους σας και όχι στη δυσαρέσκεια του άλλου προσώπου.
-
Επαναλάβετε αυτό που πραγματικά επιθυμηθείτε να συμβεί ειδικά στην περίπτωση που ο συνομιλητής σας προσπαθεί να κατευθύνει τη συζήτηση.
