Ταυτότητα φύλου, αλλαγή φύλου ή το σωστό επαναπροσδιορισμός φύλου, είναι όροι που ακούστηκαν πολύ τις τελευταίες ημέρες στην Ελλάδα με αφορμή το νομοσχέδιο της κυβέρνησης. Κι όλα αυτά μάλιστα με τον επιπλέον παράγοντα του δικαιώματος από την ηλικία των 15 ετών, που στάθηκε και η αφορμή για εκτενή συζήτηση και κόντρα σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο.
Μιλώντας για το περιεχόμενο του νόμου πρέπει να διευκρινιστεί ότι με αυτόν ουσιαστικά το άτομο στοιχειοθετεί τον εαυτό του, αν συμφωνεί με το φύλο που του δόθηκε ληξιαρχικά κι αν στις ταυτότητες θα πρέπει να καταγράφεται η προτίμηση του ατόμου.
Είναι κάτι το οποίο εκ πρώτης όψεως είναι λογικό να κάνει όταν υπάρχει κάποια εγχείρηση, κάποια πραγματική μετάβαση.
Όμως πρέπει να καταλάβουμε ότι είναι άλλο το πώς αισθάνεται το άτομο και θέλει να το προσφωνούν και είναι διαφορετικό το να έχει μπει σε διαδικασία ορμονοθεραπείας ή να έχει ξεκινήσει χειρουργικές επεμβάσεις ώστε να μοιάζει με αυτό το φύλο.
Το ζήτημα με την ταυτότητα φύλου ανήκει σε μια κατηγορία που ονομάζεται δυσφορικές διαταραχές, δηλαδή να έχεις δυσφορία με το φύλο σου. Εάν το άτομο θέλει να το κυνηγήσει, να το φτάσει, να είναι ολοκληρωμένο, χρειάζεται το άτομο να κάνει επέμβαση. Ο νόμος δεν μιλάει για κάποια επέμβαση στα 15 του ατόμου. Μιλάει για το πώς νιώθει, πώς ταυτοποιεί τον ίδιο τον εαυτό του.
Βεβαίως η εφηβεία είναι από μόνη της ένα στάδιο που το άτομο ψάχνει να βρει τον εαυτό του, ψάχνει την ταυτότητα του φύλου του.
Αυτό που προτείνεται στο νομοσχέδιο είναι μέχρι και επικίνδυνο για ένα παιδί, για τον ψυχισμό του, για τον κοινωνικό του περίγυρο, για το πώς θα το αντιμετωπίσουν, για το πώς θα γίνει αποδεχτό, για το ποιος θα το υποστηρίξει, καθότι η ελληνική κοινωνία δεν είναι καθόλου έτοιμη για να στηρίξει όλο αυτό το εγχείρημα.
Ορμονικά, συναισθηματικά ή και ψυχικά, το άτομο είναι ακόμη σε πρώιμο αναπτυξιακό στάδιο. Το άτομο δεν είναι έτοιμο. Ψάχνει πρότυπα, ψάχνει να δει τι του αρέσει, ποιος είναι.
Η εφηβεία είναι ένα εργοστάσιο παραγωγής ορμονών. Αυτές οι ορμόνες, φέρνουν το άτομο σε πάρα πολλές έντονες και περίεργες συναισθηματικές και ψυχικές αντιδράσεις. Όχι μόνο για το πώς ταυτοποιεί το φύλο του και ταυτοποιείται το ίδιο, αλλά ακόμη και για τον σεξουαλικό του προσανατολισμό. Σε αυτή τη φάση, υπάρχουν πολλά “κενά”, πολλά πράγματα που δεν είναι “λογικά”.
Το άτομο σε αυτή την ηλικία δεν έχει τη λογική επεξεργασία να έχει δοκιμάσει πράγματα, να ξέρει τί του αρέσει, τι δεν του αρέσει. Η εφηβεία είναι μια περίοδος που όλοι ψάχνονται με όλα: θα δούμε κορίτσια να ντύνονται σαν αγόρια, και αγόρια σαν κορίτσια ή να τους αρέσει όλο αυτό. Στα 15 είναι περίπου η μέση της εφηβείας, ούτε καν όψιμη εφηβεία που είναι 17 με 19 και το άτομο είναι λίγο πιο ολοκληρωμένο, έχει κάποιες απόψεις, ψυχικά είναι πιο ισορροπημένο. Στα 15 το άτομο δεν είναι έτοιμο για μια τέτοια απόφαση.
Πάνε να βάλουν τους εφήβους, που ήδη τραβάνε πίεση από σχολεία, κοινωνικά πλαίσια, που δεν έχουν υποστήριξη από κάποιον παιδοψυχολόγο, τα άτομα βρίσκονται σε μια χαώδη κατάσταση και πάνε να τα χαώσουν ακόμη περισσότερο.
Ωστόσο, υπάρχει ένα φάσμα που πρέπει να τονιστεί: Το φάσμα της αλλαγής φύλου ή τι φύλο ορίζω τον εαυτό μου ή τι φύλο νιώθω. Υπάρχει ένα continium, ένα συνεχές. Αυτό το συνεχές, ακόμη κι όταν το άτομο γίνεται ενήλικο, μπορεί να είναι το ότι π.χ. μ’ αρέσει να φοράω κραγιόν. Αυτό ας πούμε είναι το πρώτο σκαλάκι σε αυτό το φάσμα και φτάνει μέχρι το πάω σε χειρουργική επέμβαση για να αλλάξω ολοκληρωτικά το φύλο μου.
Το πρώτο σκαλάκι σημαίνει ότι δανείζομαι στοιχεία από το άλλο φύλο για να με αποφορτίσουν. π.χ. Για τον άντρα που φοράει κραγιόν και νιώθει όμορφα, σημαίνει “έρχομαι σε επαφή με τη θηλυκή μου ταυτότητα, έρχομαι σε επαφή με ρόλους που με αποφορτίζουν”. Εάν ένας ιδιαίτερα αγχωμένος τραπεζίτης πηγαίνει το βράδυ και φοράει περούκα ή τακούνια και βλέπει τον εαυτό στον καθρέφτη, αυτό τον κάνει να αισθάνεται καλύτερα, αλλά όχι φυσικά ότι αυτό ταυτοποιεί το φύλο του ή ότι συμπεριφέρεται ή θα ήθελε να είναι γυναίκα. Κι αυτό είναι πάρα πολύ έντονο στην εφηβεία, όποτε και τα παιδιά μασκαρεύονται, ψάχνουν πώς θα ντυθούν, τι μουσική θα ακούσουν, γενικώς ψάχνονται.
Τους ζητούν να πάρουν μια απόφαση που μπορεί να είναι επιπόλαιη. Μπορεί να έχουν δει την ταινία “Το Κορίτσι από τη Δανία” (σ.σ. Η ζωή ενός από τους πρώτους διεμφυλικούς που προχώρησαν σε αλλαγή φύλου) και να έχουν ταυτοποιηθεί με αυτό και να σκέφτονται “κι εγώ νιώθω έτσι, μήπως να ταυτοποιηθώ ως γυναίκα;” Κι όλα αυτά χωρίς καμία επίγνωση. Το άτομο στα 15 είναι ανίκανο να πάρει τέτοια μεγάλη πρωτοβουλία. Εγώ το βλέπω ότι προσπαθούν να ενηλικιωνόσουν τα παιδιά, να πάρουν αποφάσεις ενηλίκου πολλά χρόνια νωρίτερα. Ενηλικίωση έρχεται όταν κάποιος έχει σταθερό εισόδημα, σταθερή δουλειά, δεν εξαρτάται από τους γονείς του, έχει σταθερή σχέση και σταθερό σπίτι. Κι αυτό στην ελληνική κοινωνία γίνεται στα 30, μπορεί και αργότερα».
Τα παραπάνω ισχύουν και για τη φυλομετάβαση, τη χειρουργική μετάβαση, γιατί είναι λίγο πρώιμο όλο αυτό στην ηλικία των 15. Η εφηβεία είναι μια ηλικία στην οποία το άτομο ψάχνεται. Σε όλους τους τομείς και ιδιαίτερα στον σεξουαλικό του τομέα. Δεν υπάρχει μία ολοκληρωμένη, εμπεριστατωμένη βιβλιογραφία που να λέει ότι από τα 3 χρόνια το παιδί ξέρει τι θέλει και πρέπει να το ακούσουμε. Υπάρχουν κάποιες απόψεις, κάποια πράγματα πιλοτικά. Όχι το παιδί δεν μπορεί στα 15 να πάει σε μια εγχείρηση γιατί αυτό πέρα από το σοκ που θα δημιουργήσει στο σώμα του και στον ψυχισμό του, το ζήτημα είναι ότι δεν είναι μόνο του σε αυτή τη ζωή. Υπάρχει κι ένας κοινωνικός περίγυρος. Πώς θα το αντιμετωπίσει ο περίγυρος; Και το παιδί ακόμη να είναι σίγουρο, τι θα γίνει με όλο το υπόλοιπο; Πώς θα το διαχειριστεί;
Εδώ άτομα 30 και 40 ετών ψάχνουν να κάνουν την εγχείρηση, αλλάζουν ταυτότητες κτλ, και έχουν ζητήματα, είτε ως προς την εργασία, είτε ως προς τους δέχονται οι άλλοι. Είναι μια δύσκολη διαδικασία ψυχικά για τους ίδιους. Πρέπει να το έχουν συζητήσει με ειδικούς. Τα παιδιά, ας πούμε, θα πάρουν την απόφαση χωρίς καν να το χουν συζητήσει;
Συνέντευξη στο boro.gr με την ψυχολόγο – σεξολόγο Σμαρούλα Κυριαζίδη
