Είναι σημαντικό για την προσωπική μας ανάπτυξη να καλλιεργήσουμε και να εξελίξουμε την συναισθηματική μας νοημοσύνη, ή αλλιώς EQ. Η ικανότητά μας να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μας, να τα ελέγχουμε ή να τα προσαρμόζουμε στις περιστάσεις, να προβλέπουμε τις συμπεριφορές μας, να αντιλαμβανόμαστε τα συναισθήματα των άλλων έχει να κάνει με τη συναισθηματική μας νοημοσύνη. Αναγνωρίζεις, κατανοείς και ελέγχεις τα συναισθήματά σου και αυτά των γύρω σου; Θυμώνεις για τους σωστούς λόγους; Χειρίζεσαι αποτελεσματικά τις διαπροσωπικές σου σχέσεις; Εχεις το «γνώθι σαυτόν;» Καταβάλλεις προσπάθεια να δεις τα πράγματα από την οπτική γωνία των άλλων; Νιώθεις άνετα να ακολουθήσεις τη διαίσθησή σου (ο Αϊνστάιν κάποτε είπε ότι το μόνο αξιόλογο πράγμα είναι η διαίσθηση); Εχεις προσωπικό κίνητρο; Αναγνωρίζεις έγκαιρα την ανάγκη για αλλαγές;
‘’
Αν η απάντηση σε όλα τα παραπάνω είναι ναι, είσαι συναισθηματικά νοήμων. Αν είναι όχι, δεν είσαι, αλλά τα καλά νέα είναι ότι μπορείς να γίνεις, αφού η νοημοσύνη των συναισθημάτων δεν είναι γενετικά προκαθορισμένη, όπως συμβαίνει με τη διανοητική νοημοσύνη (iq), αλλά καλλιεργείται και αναπτύσσεται. Οι έχοντες υψηλή διανοητική νοημοσύνη (high iq), δεν έχουν απαραίτητα υψηλά σκορ στη συναισθηματική νοημοσύνη, αφού αυτές είναι δύο ξεχωριστές ικανότητες που δεν πάνε πάντα χέρι-χέρι. Γι’ αυτό και πολλές φορές βλέπουμε γύρω μας ανθρώπους που διαπρέπουν ακαδημαϊκά, ή στα επαγγελματικά τους, αλλά πνίγονται στον ωκεανό των παρορμήσεών τους ή κάνουν άστοχους χειρισμούς στην προσωπική τους ζωή. Οπως έχει πει και ο δικός μας Αριστοτέλης στα Ηθικά Νικομάχεια, «ο καθένας μπορεί να θυμώσει – αυτό είναι εύκολο. Αλλά το να θυμώσει κανείς με το σωστό άτομο, στον σωστό βαθμό, τη σωστή στιγμή, για τη σωστή αιτία και με τον σωστό τρόπο, αυτό είναι δύσκολο».
Η αγάπη είναι η ακριβής αντανάκλαση της συνείδησης της αληθινής φύσης μας. Γεννιόμαστε αβοήθητοι. Αμέσως μόλις συνειδητοποιούμε τους εαυτούς μας συνειδητοποιούμε τη μοναξιά. Χρειαζόμαστε τους άλλους ανθρώπους, φυσιολογικά, συναισθηματικά, πνευματικά τους χρειαζόμαστε, αν θέλουμε να γνωρίζουμε κάτι, ακόμα και τους εαυτούς μας.
C. S. Lewis
Ποιες είναι λοιπόν εκείνες οι δεξιότητες με τις οποίες θα πρέπει να οπλιστούμε για να μπορέσουμε να κυριαρχήσουμε στα συναισθήματά μας, να οικοδομήσουμε υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις και να ζήσουμε μια πολυποίκιλη συναισθηματική ζωή;
Αυτοεπίγνωση (self-awareness)
Το να έχω πρόσβαση στα συναισθήματά μου και το να γνωρίζω από πού πηγάζουν αυτά όταν βιώνω συναισθηματικές διακυμάνσεις.
Αυτοέλεγχος (self-control)
Προϋπόθεση αυτής της δεξιότητας είναι η αυτοεπίγνωση, αφού αν δεν μπορώ να ορίσω το συναίσθημά μου, δεν μπορώ και να το ελέγξω, όπως δεν μπορώ να κάνω και το λεγόμενο «impulse control», να ελέγξω δηλαδή τις παρορμήσεις μου. Μερικές από τις συνιστώσες του αυτοελέγχου, είναι η αυτοπειθαρχία, η προσαρμοστικότητα και η αυτοενεργοποίηση.
Ενσυναίσθηση (empathy)
Είναι μια θεμελιώδης δεξιότητα που ενισχύει τη σύνδεσή μου με τους γύρω μου και προάγει την ουσιαστική επικοινωνία μου μαζί τους. Συνιστά την αναγνώριση των συναισθημάτων του άλλου, την κατανόηση της θέσης του, το να μπαίνω δηλαδή στη θέση του άλλου χωρίς απαραίτητα να συμφωνώ.
Κοινωνικές δεξιότητες (social skills)
Είναι αυτές που διευκολύνουν τη διαχείριση των σχέσεών μας και την ανάγνωση των συναισθημάτων των άλλων (δεξιότητες επικοινωνίας, ηγεσίας, καλλιέργειας δεσμών, χειρισμού διαφωνιών, συνεργασίας). Τα άτομα με τέτοιου είδους ικανότητες διαχειρίζονται με επιτυχία τις αλληλεπιδράσεις τους με τους άλλους ανθρώπους, τις οποίες μπορεί και να αξιοποιήσουν αν τις χρειαστούν.
Τρόποι οικοδόμησης της συναισθηματικής νοημοσύνης μας
1. Μαθαίνω να διαχωρίζω τη σκέψη από το συναίσθημα. Οι σκέψεις μου είναι αυτές που προκαλούν τα συναισθήματά μου, οπότε αλλάζοντας τον τρόπο σκέψης μου, μετουσιώνω τα αρνητικά συναισθήματα σε θετικά.
2. Οταν βλέπω μια συμπεριφορά που δεν μπορώ εύκολα να αποκωδικοποιήσω, εξετάζω τουλάχιστον δύο πιθανά σενάρια προτού καταλήξω σε ένα συμπέρασμα και φροντίζω να ζητώ διευκρινίσεις όταν χρειάζεται. Συνήθως, οι αγενείς ή απότομες συμπεριφορές των άλλων οφείλονται σε προβλήματα που έχουν οι ίδιοι και όχι στο ότι έχουν κάτι με εμάς.
3. Φροντίζω να λύνω τις διαμάχες μου με παραγωγικό τρόπο. Επιλέγω προσεκτικά τους καβγάδες μου και αξιολογώ για ποιο πράγμα αξίζει να μαλώσω και για ποιο όχι. Ακόμη και όταν το κάνω, αποφεύγω να ξεκινώ με το «εσύ» ή με το «είσαι» και να ακολουθεί κατηγορία. Ξεκινώ με το «νιώθω» και ακολουθεί το συναίσθημά μου: «νιώθω πληγωμένος», όχι «συνέχεια με πληγώνεις».
4. Βλέπω τις δυσκολίες με χιούμορ, αφού αυτό με χαλαρώνει και αυξάνει την επινοητικότητά μου. Η αισιόδοξη ματιά και η ικανότητα να αντεπεξέρχομαι στις δυσκολίες, η ανθεκτικότητα δηλαδή, είναι δείκτες συναισθηματικής νοημοσύνης.
5. Κοιτάζω μέσα μου, κάνω ενδοσκόπηση. Ετσι, μένω συνδεδεμένος με τα συναισθήματά μου, τα μελετάω και νιώθω άνετα με αυτά. Το ίδιο κάνω και με το σώμα μου: το ακούω, γιατί μου δίνει πληροφορίες για το πώς νιώθω. Οντας εξοικειωμένος με το δικό μου συναίσθημα, μπορώ πιο εύκολα να συντονιστώ και με το συναίσθημα των άλλων.
