Υπάρχουν τέσσερις τύποι προσωπικότητας. Εσείς σε ποιον ανήκετε; Αμερικανοί επιστήμονες μελέτησαν περίπου 1,5 εκατ. άτομα και κατέληξαν σε τέσσερα βασικά μοτίβα συμπεριφοράς: «μέση», «συγκρατημένη», «εγωκεντρική» και «προσωπικότητα-πρότυπο». Και μάλιστα καθώς οι έφηβοι ωριμάζουν, ο τύπος της προσωπικότητάς τους αλλάζει και όσο μεγαλώνουν γίνονται πιο ευσυνείδητοι και ευχάριστοι από τους εφήβους κάτω των 20 ετών.
Από τον 4ο αιώνα π.Χ., τότε που ο Ιπποκράτης υπέθεσε για πρώτη φορά ότι υπάρχουν διαφορετικοί τύποι προσωπικότητας, έγιναν προσπάθειες να ομαδοποιηθούν οι άνθρωποι με βάση τα χαρακτηριστικά γνωρίσματά τους.
Αλλά παρά τους ισχυρισμούς διαφόρων γκουρού αυτοβοήθειας και ψευδοψυχολόγων, οι επιστήμονες απέρριπταν σε μεγάλο βαθμό την ιδέα ότι οι άνθρωποι μπορούν να χωριστούν σε κατηγορίες.
Τώρα όμως ερευνητές του Πανεπιστημίου Northwestern στο Ιλινόις εξέτασαν λεπτομερώς τα δεδομένα περισσότερων του 1,5 εκατομμυρίου ατόμων που απάντησαν στα ερωτηματολόγιά τους και βρήκαν τουλάχιστον τέσσερις διαφορετικούς τύπους προσωπικότητας: «μέση», «συγκρατημένη», «εγωκεντρική» και «προσωπικότητα-πρότυπο».
Τα νέα είναι καλά για τους γονείς εφήβων: καθώς ωριμάζουν, ο τύπος της προσωπικότητάς τους αλλάζει και όσο μεγαλώνουν γίνονται πιο ευσυνείδητοι και ευχάριστοι από τους εφήβους κάτω των 20 ετών.
Οι ερευνητές ισχυρίζονται ότι τα ευρήματά τους είναι τόσο σημαντικά που προκαλούν τις υπάρχουσες γνώσεις της ψυχολογίας:
«Οι τύποι προσωπικότητας δεν είχαν θέση σε επιστημονικά περιοδικά, υπήρχαν μόνο σε βιβλία αυτοβοήθειας» δήλωσε ο συγγραφέας της μελέτης Λούις Αμαράλ, καθηγητής Χημικής και Βιολογικής Μηχανικής στο Πανεπιστήμιο Northwestern. «Πιστεύουμε όμως ότι αυτό θα αλλάξει τώρα χάρη σε αυτή τη μελέτη».
Η ιδέα της ταξινόμησης των ανθρώπων σε κατηγορίες ανάλογα με τον τύπο της προσωπικότητας είναι προς το παρόν αμφιλεγόμενη, καθώς είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν επιστημονικές αποδείξεις. Προηγούμενες προσπάθειες να προσδιοριστούν ομάδες χαρακτήρων βασίστηκαν σε μεγάλο βαθμό σε έρευνες με λίγους συμμετέχοντες, πράγμα το οποίο δεν θεωρείται αξιόπιστο.
Τώρα, όμως, οι ερευνητές του Northwestern αποφάσισαν να επωφεληθούν από ένα νέο φαινόμενο, των ανθρώπων που συμπληρώνουν διαδικτυακά κουίζ προσπαθώντας να μάθουν περισσότερα πράγματα για την προσωπικότητά τους.
Η νέα μελέτη χρησιμοποίησε απαντήσεις από τέσσερα ηλεκτρονικά ερωτηματολόγια, συμπεριλαμβανομένου και του Big Personality Test του BBC.
«Το πραγματικά εντυπωσιακό είναι ότι πριν από την ύπαρξη του διαδικτύου δεν ήταν δυνατή μια μελέτη με τόσο μεγάλο αριθμό δεδομένων» είπε ο Λουίς Αμαράλ. «Παλιά, οι ερευνητές μπορεί να χρησιμοποιούσαν προπτυχιακούς φοιτητές και ίσως μάζευαν μερικές εκατοντάδες άτομα. Τώρα, έχουμε στη διάθεσή μας όλους αυτούς τους πόρους που υπάρχουν στο διαδίκτυο, τα δεδομένα μοιράζονται τώρα».
Με αυτά τα δεδομένα, λοιπόν, η ομάδα σχεδίασε πέντε ευρέως αποδεκτά βασικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας: «νευρωτική», «εξωστρεφής», «ανοικτό πνεύμα», «ευχάριστη», «ευσυνείδητη».
Μετά την ανάπτυξη νέων αλγορίθμων, προέκυψαν τέσσερις ομάδες: οι «μέσοι» τύποι ανθρώπων που έχουν υψηλό βαθμό νεύρωσης και εξωστρέφειας αλλά χαμηλή δεκτικότητα (ανοικτό πνεύμα), οι «συγκρατημένοι» που είναι συναισθηματικά σταθεροί, αλλά όχι ανοιχτοί ή νευρωτικοί, και τέλος τα «πρότυπα» και «εγωκεντρικά» άτομα.
«Τα δεδομένα ήρθαν και συνέχιζαν να έρχονται πάντα με την ίδια μεγάλη πυκνότητα των τεσσάρων ομάδων, πολύ μεγαλύτερη από ό,τι θα περίμενε κανείς τυχαία» δήλωσε ο συν-συγγραφέας Γουίλιαμ Ρεβέλ, καθηγητής ψυχολογίας στο Weinberg College of Arts and Sciences.
«Μου αρέσουν τα δεδομένα και πιστεύω σε αυτά τα αποτελέσματα. Οι άνθρωποι προσπάθησαν να ταξινομήσουν τους τύπους της προσωπικότητας από την εποχή του Ιπποκράτη, αλλά η προηγούμενη επιστημονική βιβλιογραφία έχει διαπιστώσει ότι επρόκειτο για ανοησίες. Τα τωρινά στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχουν μεγαλύτερες πυκνότητες ορισμένων τύπων προσωπικότητας» δήλωσε ο Ρεβέλ, ο οποίος ειδικεύεται στη μέτρηση, στη θεωρία και στην έρευνα της προσωπικότητας.
Για να είναι σίγουροι ότι οι νέοι τύποι προσωπικότητας είναι ακριβείς και προκειμένου να επικυρώσουν τα ευρήματά τους, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν και μια ομάδα, διαβόητη για τον εγωκεντρισμό της, αγοριών στην εφηβεία.
«Γνωρίζουμε ότι τα έφηβα αγόρια συμπεριφέρονται εγωκεντρικά» πρόσθεσε ο Αμαράλ, «εάν τα δεδομένα ήταν σωστά, η ομάδα των “εγωκεντρικών” ανθρώπων θα ήταν η μεγαλύτερη». Όπερ και εγένετο. Διαπιστώθηκε ότι τα αγόρια υπερεκπροσωπήθηκαν στην ομάδα των «εγωκεντρικών», ενώ τα κορίτσια ηλικίας άνω των 15 ετών ήταν κατά πολύ λιγότερα.
Οι τέσσερις τύποι «μέση», «συγκρατημένη», «εγωκεντρική» και «προσωπικότητα-πρότυπο» προσωπικότητας
-
«Μέση» προσωπικότητα (Average). Άτομα με μεγάλο βαθμό νεύρωσης και εξωστρέφειας αλλά χαμηλό βαθμό «ανοικτότητας». Σε σχέση με τους άντρες, οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να ανήκουν στον «μέσο» τύπο.
-
«Συγκρατημένη» προσωπικότητα (Reserved ). Συναισθηματικά σταθερή, αλλά όχι ανοιχτή ή νευρωτική. Οι άνθρωποι αυτής της κατηγορίας δεν είναι ιδιαίτερα εξωστρεφείς αλλά είναι ευχάριστοι και ευσυνείδητοι.
-
«Πρότυπο» (Role Models ). Βαθμολογία χαμηλή στον νευρωτισμό και υψηλή σε όλα τα άλλα χαρακτηριστικά. Η πιθανότητα να είναι κάποιος «πρότυπο» αυξάνεται πάρα πολύ με την ηλικία. «Είναι άνθρωποι αξιόπιστοι και ανοιχτοί σε νέες ιδέες» δήλωσε ο Αμαράλ, «άνθρωποι κατάλληλοι για να αναλάβουν ευθύνες. Στην πραγματικότητα, η ζωή είναι πιο εύκολη όταν έχει κανείς περισσότερα πάρε δώσε με “πρότυπα”». Οι γυναίκες είναι πολύ πιο πιθανό να αποτελούν «πρότυπα» σε σχέση με τους άνδρες.
-
«Εγωκεντρική» προσωπικότητα (Self-Centred). Βαθμολογία πολύ υψηλή στην εξωστρέφεια αλλά κάτω από τον μέσο όρο σε όλα τα άλλα χαρακτηριστικά (ανοιχτοί, ευχάριστοι, ευσυνείδητοι). «Είναι άνθρωποι με τους οποίους δεν θέλεις να έχεις σχέσεις» είπε ο Ρεβέλ. Ο αριθμός των εγωκεντρικών τύπων μειώνεται δραματικά καθώς οι άνθρωποι γερνούν, τόσο οι γυναίκες όσο και οι άνδρες.
Ο καθένας τύπος βασίζεται στο βαθμό στον οποίο οι άνθρωποι εμφανίζουν πέντε διαφορετικά κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα όπως η νευρωτισμός, η εξωστρέφεια, η ανοικτότητα, η ευγένεια και η ευσυνειδησία.
Επιπλέον, τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων μπορεί να αλλάξουν καθώς μεγαλώνουν. Ένας δυσανάλογος αριθμός νέων, για παράδειγμα, ταιριάζει στην εγωκεντρική κατηγορία, ενώ περισσότεροι ηλικιωμένοι και γυναίκες εμπίπτουν στην ομάδα μοντέλων ρόλων.
Έτσι, είναι χαρακτηριστικό πως ο πρότυπος τύπος προσωπικότητας υπό-εκπροσωπείται από άτομα που βρίσκονται κάτω από το εικοστό πρώτο έτος της ηλικίας τους, ενώ υπέρ-εκπροσωπείται από συμμετέχοντες άνω των σαράντα ετών. Ο εστιασμένος στον εαυτό (self-centred) τύπος προσωπικότητας, αντίθετα υπέρ-εκπροσωπείται από νέους άνδρες και γυναίκες που βρίσκονται άνω των εξήντα, οι γυναίκες κάτω των 15 υπό-εκπροσωπούνται σε αυτό τον τύπο προσωπικότητας. Αναφορικά με το μέσο τύπο προσωπικότητας είναι χαρακτηριστικό πως οι άνδρες υπό-εκπροσωπούνται σε αυτή την κατηγορία.
Ο πρότυπος τύπος προσωπικότητας (rolemodel) στην παρούσα μελέτη αποτελείται από μια σχετικά σταθερή συστάδα κοινωνικά αποδεκτών χαρακτηριστικών και, σύμφωνα με τους ερευνητές, ταυτίζεται με τον ανθεκτικό τύπο προσωπικότητας στην ARC ταξινόμηση της προσωπικότητας. Ο τύπος προσωπικότητας αυτός, συγκεκριμένα, χαρακτηρίζεται από χαμηλά επίπεδα νευρωτισμού, ενώ ταυτόχρονα χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα ευσυνειδησίας, εξωστρέφειας, προσήνειας και δεκτικότητας σε εμπειρίες. Εν αντιθέσει με τον πρότυπο τύπο προσωπικότητας, ο εστιασμένος στον εαυτό (self-centred) και συνεσταλμένος (reserved) τύπος, διαθέτουν λιγότερο κοινωνικώς θεμιτά χαρακτηριστικά.
Συγκεκριμένα, ο εστιασμένος στον εαυτό (self-centred) τύπος προσωπικότητας παρουσιάζει χαμηλά επίπεδα δεκτικότητας στην εμπειρία, ευσυνειδησίας και προσήνειας, ενώ ο συνεσταλμένος (reserved) τύπος προσωπικότητας χαρακτηρίζεται από χαμηλά επίπεδα νευρωτισμού και δεκτικότητας στην εμπειρία. Σε αντίθεση με τους υπόλοιπους τρεις τύπους προσωπικότητας, τα πέντε βασικά χαρακτηριστικά του μέσου τύπου (average) κυμαίνονται όλα στο μέσο όρο χωρίς να παρουσιάζουν έντονες διαφοροποιήσεις μεταξύ τους. Αν και η ταξινόμηση που προτείνεται από την παρούσα μελέτη διαφέρει ποικιλοτρόπως από την ΑRC ταξινόμηση, σύμφωνα με τους ερευνητές οι παραπάνω τύποι, για ερευνητικούς σκοπούς, αντιστοιχίσθηκαν με το χαμηλά ελεγχόμενο τύπο προσωπικότητας και τον έντονα ελεγχόμενο τύπο προσωπικότητας.
“Οι άνθρωποι αναπτύσσονται”, λέει ο Amaral. “Οι άνθρωποι συνεχίζουν να ενσωματώνονται καλύτερα στην κοινωνία, αποκτώντας χαρακτηριστικά που είναι περισσότερο κοινωνικά από την ηλικία”.
Η έρευνα δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Human Behavior.
