Η ενσυναίσθηση αποτελεί μια σημαντική διαπροσωπική δεξιότητα, η οποία συμβάλλει στην ανάπτυξη μιας σειράς κοινωνικο-συναισθηματικών διεργασιών καθ’ όλη τη διάρκεια της παιδικής και εφηβικής ηλικίας, όπως:
* Η αντίληψη για τον εαυτό μας και τους γύρω μας * Η πεποίθηση στον εαυτό μας
* Η ανάπτυξη ηθικότητας * Η ικανότητα να φροντίζουμε και να μεριμνούμε για τους άλλους.
Η ενσυναίσθηση θεωρείται κομμάτι της συναισθηματικής νοημοσύνης (EQ) και μας βοηθά να αναπτύξουμε ηθικό κώδικα επικοινωνίας βάσει το πώς πιστεύουμε ότι θα ήθελαν οι άλλοι να αντιμετωπίζονται. Μπορεί να διακριθεί σε δύο είδη:
- Γνωστική ενσυναίσθηση, δηλαδή η ικανότητα να καταλαβαίνουμε τη συναισθηματική κατάσταση των άλλων με βάση τη συμπεριφορά τους.
- Συναισθηματική ενσυναίσθηση, δηλαδή η τάση να βιώνουμε μια συναισθηματικά αρμονική αντίδραση στην συναισθηματική κατάσταση των άλλων.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για την ανάπτυξη ενσυναίσθησης στα παιδιά;
Παρ’ ότι η ενσυναίσθηση θεωρείται ως ένα βαθμό μια έμφυτη δεξιότητα που εμφανίζεται πιο αβίαστα σε κάποια παιδιά, οι γονείς μπορούν να την διδάξουν και να την καλλιεργήσουν στα παιδιά, στα πλαίσια ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος.
- Να ρωτάτε το παιδί σας πώς νιώθει.
Όταν συζητάτε για τα συναισθήματα του παιδιού σας, αυτό καταλαβαίνει ότι νοιάζεστε και εκτιμάτε το πώς αισθάνεται.
- Συζητείστε με το παιδί για συναισθήματα που εκφράζονται με τη γλώσσα του σώματος.
Όταν το παιδί είναι χαρούμενο/λυπημένο, μπορείτε να πείτε «Καταλαβαίνω πώς νιώθεις επειδή το βλέπω στο πρόσωπό σου/στον τρόπο που κινείσαι». Όταν κάποιος φίλος του παιδιού βιώσει ένα συναίσθημα, μπορείτε να του επισημάνετε το συναίσθημα που εκφράζεται με τη γλώσσα του σώματος και να συζητήσετε τις εμπειρίες που μπορεί να οδήγησαν στο συγκεκριμένο συναίσθημα.
- Χρησιμοποιήστε μεγάλο εύρος λέξεων που σχετίζονται με συναισθήματα όταν αλληλεπιδράτε με μικρά παιδιά.
Όταν μιλάτε σε ένα μικρό παιδί χρησιμοποιήστε πληθώρα λέξεων για να περιγράψετε καταστάσεις και γεγονότα. Να επισημαίνετε τα συναισθήματα των άλλων και να βρίσκετε αφορμές για να διευρύνετε το συναισθηματικό λεξιλόγιο του παιδιού χρησιμοποιώντας λέξεις όπως ενοχή, περηφάνια, άγχος και ενθουσιασμός.
- Ονοματίστε κάθε συναίσθημα και περιγράψτε καταστάσεις που μπορεί να οδηγήσουν στο εκάστοτε συναίσθημα μέσα από την παιδική λογοτεχνία.
Στην προσχολική ηλικία τα παιδιά αρχίζουν να αναπτύσσουν τη δεξιότητα «ανάγνωσης» των συναισθημάτων, οπότε η ανάπτυξη λεξιλογίου παίζει σημαντικό ρόλο. Βρείτε αφορμές μέσα από τα εικονογραφημένα βιβλία και τις ταινίες κινουμένων σχεδίων για να επισημάνετε τα συναισθήματα των άλλων και δώστε τους ονόματα.
- Δείξτε καλοσύνη και φροντίδα μέσα από τις δικές σας πράξεις.
Όπως είναι γνωστό, τα παιδιά συχνά μαθαίνουν περισσότερα από τις πράξεις παρά από τα λόγια μας. Μην φοβάστε να παραδέχεστε τα λάθη σας και να ζητάτε συγγνώμη από το παιδί, αλλά και να δίνετε συγχώρεση, τόσο στο ίδιο όσο και στους άλλους.
- Μιλήστε του για καλοσύνη και για τα ωραία συναισθήματα που προκύπτουν όταν προσφέρουμε στους άλλους.
Όταν το παιδί προσφέρει τη βοήθειά του σε κάποιον, δείξτε του πόσο περήφανοι νιώθετε για εκείνο και την εξυπηρετική του συμπεριφορά.
- Προωθήστε το συναίσθημα της ευγνωμοσύνης.
Ενθαρρύνετε το παιδί να εκφράζει την ευγνωμοσύνη του και δείξτε του όλα αυτά για τα οποία πρέπει να νιώθει ευγνωμοσύνη στη ζωή του.
- Περιορίστε τη χρήση υπολογιστή/τάμπλετ.
Όσο περισσότερο ασχολείται το παιδί στον υπολογιστή, τόσο μειώνεται η πρόσωπο-με-πρόσωπο αλληλεπίδραση, μέσω της οποίας γεννιέται η ενσυναίσθηση. Καλό θα ήταν να υπάρχει μια ισορροπία ανάμεσα στο χρόνο που περνά το παιδί μπροστά στην οθόνη και στο χρόνο που διατίθεται για συζήτηση με την οικογένεια.
Η ενσυναίσθηση είναι μια δεξιότητα που χτίζει τα θεμέλια για μια υγιή κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη, καθώς μέσα από αυτήν τα παιδιά μπορούν να καταλάβουν καλύτερα τον εαυτό τους και τους γύρω τους, να συνάψουν δυνατές φιλίες και να έχουν μια καλή επίδοση στο σχολείο. Ο ρόλος των γονέων είναι σημαντικός στην ανάπτυξη της δεξιότητας αυτής, καθώς είναι τα πρώτα άτομα με τα οποία αλληλεπιδρά το παιδί και ως εκ τούτου, οι γνώσεις και εμπειρίες που αποκτά από το οικογενειακό του περιβάλλον το συντροφεύουν και στις μετέπειτα σχέσεις του. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι πρόκειται για μια πολύπλοκη ικανότητα που επηρεάζεται από το γνωστικό επίπεδο ανάπτυξης του παιδιού, οπότε χρειάζεται επιμονή και υπομονή ώστε οι γονείς να είναι σε θέση να δώσουν το θετικό τους παράδειγμα ώστε να μεγαλώσουν παιδιά με ενσυναίσθηση!
Σκαμαγκούλη Μαρία, Φιλόλογος – Ειδική Παιδαγωγός Πηγή
