Αυτό που μπορούμε να κάνουμε για να μην υποφέρουμε “περισσότερο”, δεν είναι να αγαπάμε “λιγότερο”, αλλά να μάθουμε, όταν φτάνει η στιγμή του αποχωρισμού ή της απώλειας, να μη μένουμε κολλημένοι σ’ αυτό που δεν υπάρχει πια. Να χαιρόμαστε τη στιγμή, όσο διαρκεί, και να προσπαθούμε να την κάνουμε όσο γίνεται καλύτερη. Να ζούμε ρισκάροντας κάθε λεπτό της ζωής μας. Τέλος, να μη ζήσουμε αύριο με τη σκέψη στη σημερινή μέρα που ήταν τόσο ωραία, γιατί αύριο θα έχουμε την υποχρέωση να κάνουμε ό,τι φέρει το αύριο. Και θα προσπαθήσουμε να το κάνουμε κι αυτό εξίσου ωραίο.

1. Μην κρύβεσαι. Μην κλείνεις ποτέ την καρδιά σου στον πόνο. Να επιτρέπεις στον εαυτό σου να βιώνει και να εκφράζει τα συναισθήματα που αναδύονται. Μην τα συγκρατείς. Μην παριστάνεις τον δυνατό, μην τα κρατάς όλα μέσα σου. Με τον καιρό, ο πόνος θα λιγοστεύει.

Αν υπάρχει κάτι που λειτουργεί πάντα και συντομεύει τον δρόμο που έχεις να διανύσεις, είναι ακριβώς αυτό: να βρεις τον τρόπο να επιτρέψεις στον εαυτό σου να νιώθει και να δείχνει τον πόνο, τη θλίψη, τον θυμό και τον φόβο γι’ αυτόν που χάθηκε. Να περπατάς τον δρόμο βήμα βήμα, αυτό είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να κλείσουν και να γιατρευτούν οι πληγές. Και μην ξεχνάς: ο δρόμος αυτός λέγεται ο δρόμος των δακρύων. Δώσε λοιπόν στον εαυτό σου την άδεια να κλάψει. Το έχεις αυτό το δικαίωμα, να κλαις όποτε το έχεις ανάγκη. Πιθανότατα, αυτό που σου συνέβη ήταν χτύπημα σκληρό, η ζωή σε αιφνιδίασε και κανείς δεν μπόρεσε να καταλάβει… Έφυγε το πρόσωπο που αγαπούσες και σε άφησε μόνο. Τίποτα πιο λογικό από το να ξαναβρείς την παλιά μας ικανότητα να κλαίμε όταν είμαστε λυπημένοι, να βογκάμε όταν πονάμε, να μουσκεύουμε το μαξιλάρι όταν η θλίψη μας ξεχειλίζει. Μην κρύβεις τον πόνο σου. Μπορείς να μοιραστείς αυτό που σου συμβαίνει με την οικογένειά σου, με τους στενούς σου φίλους… Το κλάμα είναι χαρακτηριστικό αποκλειστικά του ανθρώπου, όπως και το γέλιο. Το κλάμα λειτουργεί σαν βαλβίδα και απελευθερώνει τη φοβερή εσωτερική ένταση που προκαλεί η απώλεια. Κλαίμε μόνοι, αν αυτή είναι η επιλογή μας, ή με τους συνοδοιπόρους μας, και μοιραζόμαστε τον πόνο τους που είναι ίδιος με τον δικό μας. Όταν μοιραζόμαστε τα βάσανα, μοιράζεται και το βάρος τους. Όταν πονάει η ψυχή σου, δεν υπάρχει καλύτερη τακτική από το κλάμα.

Μην προσπαθείς να το αποφύγεις από φόβο μήπως κουράσεις ή μήπως ενοχλήσεις τους γύρω σου. Να ψάχνεις ανθρώπους με τους οποίους μπορείς να είσαι ο εαυτός σου και να εκφράζεις αυτό που αισθάνεσαι, όπως το αισθάνεσαι. Δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο από το να διακόπτεις το συναίσθημά σου με τη βλακώδη αντίληψη ότι πρέπει να φανείς δυνατός και να προστατεύσεις έτσι και τους γύρω σου.

2. Μην αμελείς το σώμα σου. Πολλοί από αυτούς που βρίσκονται στον δρόμο των δακρύων, είναι τόσο απασχολημένοι με τις διεργασίες που γίνονται μέσα τους, έχουν τόσο πολύ στραμμένη την προσοχή τους στο οδυνηρό τους συναίσθημα, που δεν δίνουν καμία σημασία στο ίδιο τους το σώμα.

Αφού περάσουν οι πρώτες μέρες, θα είναι φρόνιμο και ωφέλιμο να επιβάλεις στον εαυτό σου για μερικές εβδομάδες ένα συγκεκριμένο ωράριο… Τι ώρα θα σηκώνεσαι το πρωί, τι ώρα θα τρως τα διάφορα γεύματα της ημέρας, τι ώρα θα ξαπλώνεις το βράδυ… και να φροντίσεις να το τηρείς αυτό το ωράριο. Να τρέφεσαι καλά και να μην κάνεις κατάχρηση τσιγάρων, αλκοόλ και φαρμάκων. Και αν πράγματι χρειαστεί να πάρεις κάποιο φάρμακο για να σε βοηθήσει σ’ αυτές τις δύσκολες στιγμές, αυτό θα το κρίνει πάντοτε ο γιατρός, και ποτέ οι συγγενείς, οι φίλοι ή οι γείτονες, ακόμη κι αν έχουν καλή πρόθεση οι συμβουλές τους. Οπωσδήποτε, καλό είναι να μην γυρίζεις από γιατρό σε γιατρό «ψάχνοντας» τον ειδικό που θα δεχτεί να σου δώσει ψυχοφάρμακα «για να μην αισθάνεσαι». Γιατί, όχι μόνο δεν θα σε βοηθήσουν τέτοια φάρμακα, αλλά μπορεί και να συντελέσουν να γίνει το πένθος χρόνιο.

3. Μη βιάζεσαι. Χρειάζεσαι χρόνο για να διαβείς τον δρόμο, και λένε πως ο χρόνος όλα τα γιατρεύει. Πρόσεξε, όμως, γιατί δεν φτάνει μόνο ο χρόνος. Αυτό που μπορεί πραγματικά να βοηθήσει, είναι τι κάνει ο καθένας με τον χρόνο.

Μην περιμένεις να γίνουν θαύματα, και να είσαι προετοιμασμένος για τις υποτροπές. Ένα απροσδόκητο γεγονός, μια επίσκεψη, μια επέτειος, τα Χριστούγεννα… σε γυρίζουν πάλι στην αρχή, στην κατάσταση απ’ όπου ξεκίνησες. Δεν πρέπει, όμως, να γίνεται έτσι.

Όπως δεν γίνεται να κλάψεις σήμερα γι’ αυτό που θα γίνει αύριο, έτσι δεν πρέπει να συνεχίσεις να κλαις γι’ αυτό που έγινε χτες. Το κλάμα σου σήμερα, είναι για το σήμερα. Για το αύριο, θα είναι το κλάμα σου αύριο.

Χρησιμοποιείς τη σημερινή μέρα για να αποδεχτείς ότι βρίσκεσαι σε πένθος, και να παραδεχτείς ότι αυτός που χάθηκε, πέθανε και δεν πρόκειται να είναι ποτέ ξανά κοντά σου;

Χρησιμοποιείς το σήμερα για να βιώσεις έντονα τα συ-ναισθήματά σου και να εκφράσεις τον πόνο που συνεπάγεται η απώλεια;

Χρησιμοποιείς την ημέρα αυτή για να μάθεις να ζεις χωρίς το αγαπημένο σου πρόσωπο;

Χρησιμοποιείς τη σημερινή μέρα για να στρέφεις ξανά την προσοχή και το ενδιαφέρον σου σ’ εσένα τον ίδιο;

Ζήσε μόνο μία μέρα κάθε μέρα. Το σήμερα.

4.Ακολούθησε την πίστη. Ορισμένα πράγματα, απλώς δεν γίνεται να τα καταφέρει κανείς μόνος του. Όση βοήθεια κι αν έχεις, ίσως δεν σου προσφέρει αυτό που πραγματικά χρειάζεσαι για ν’ αντέξεις αυτό που συνέβη.

Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι αν φέρουν τα προβλήματα αυτά στον Θεό, θα ανακουφιστούν και θα ξαλαφρώσουν απ’ όλα αυτά που τους βαραίνουν την καρδιά.

Από την πρώτη στιγμή, όταν ο Θεός είναι ο κύριος αποδέκτης της οργής σου, είναι ωφέλιμο να επιστρέφεις στην εκκλησία και να συζητήσεις με τον ιερέα, ή τον πνευματικό σου.

Είναι η στιγμή που θα μάθουμε να μη ζητάμε να έχουν τα πράγματα την κατάληξη που θα θέλαμε, αλλά να ζητάμε από τον Θεό να μας βοηθήσει να αποδεχτούμε τις αλλαγές, και να δούμε ποιες επιλογές έχουμε.

5. Μην έχεις απαιτήσεις από τον εαυτό σου

Μη φέρεσαι άσχημα στον εαυτό σου. Ακόμη κι αν τα συναισθήματα που βιώνεις είναι πολύ έντονα και πολύ δυσάρεστα (και σίγουρα είναι), σημασία έχει να μην ξεχνάς ότι είναι πάντα περαστικά… Από τις δυσκολότερες συνήθως στιγμές του πένθους είναι όταν κάνεις την εμφάνισή σου μερικούς μήνες μετά την απώλεια, κι όλοι γύρω σου αρχίζουν να σου λένε ότι θα έπρεπε να έχεις ήδη ξαναβρεί τον εαυτό σου, να έχεις συνέλθει. Εσύ, να έχεις υπομονή. Να μη βιάζεσαι. Να σέβεσαι τον δικό σου τρόπο, τον χώρο και τον χρόνο. Βασανίζεσαι, ίσως, γιατί νομίζεις ότι θα έπρεπε ήδη να αισθάνεσαι καλύτερα. Ο χρόνος είναι δικός σου. Να θυμάσαι πως ο χειρότερος εχθρός για το πένθος είναι να μην αγαπάς τον εαυτό σου.

6. Μην φοβάσαι ότι θα τρελαθείς

Όλοι μπορεί να βιώσουμε έντονα συναισθήματα ως απάντηση στην κατάσταση του πένθους, χωρίς αυτό να μας κάνει να χάσουμε τη διανοητική μας ισορροπία. Η θλίψη, ο θυμός, η ενοχή, η σύγχυση, η απελπισία, μέχρι και η φαντασίωση ότι πεθαίνουμε, αποτελούν συνηθισμένες αντιδράσεις, κοινές στους περισσότερους ανθρώπους μετά από μια σημαντική απώλεια, ή τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου.

Χρειάζεται να νιώσεις τον πόνο και όλα τα συναισθήματα που τον συνοδεύουν: θλίψη, θυμό, φόβο, ενοχή… Κάποιοι θα σου πουν: «Πρέπει να φανείς δυνατός». Μην τους δώσεις σημασία. Δεν είναι ανάγκη να φανείς τίποτα, μη σταματήσεις να είσαι όπως αισθάνεσαι. Δεν χρειάζεται να δίνεις εξηγήσεις, ούτε να ζητάς την άδεια. Ούτε και να αισθάνεσαι ότι είναι λάθος σου αν κάποιες στιγμές δεν είσαι τελείως καλά.

Η ψυχή σου σακατεύτηκε, έμεινε ανάπηρη, και σήμερα υποφέρει από το χτύπημα· πονάει γι’ αυτό που της λείπει.

7. Μην χάνεις την υπομονή σου

Παρ’ όλα τα προηγούμενα, πρέπει να σου πω να μην έχεις απαιτήσεις από τους άλλους. Αγνόησε τις προσπάθειες κάποιων να σου πουν πώς πρέπει να αισθάνεσαι και για πόσον καιρό. Δεν μπορούν όλοι να καταλάβουν τι περνάς. Με γλυκό τρόπο, θα δοκιμάσουν να σε κάνουν να ξεχάσεις τον πόνο σου…

Το κάνουν με τις καλύτερες προθέσεις, για να μη σε βλέπουν λυπημένο. Έχε υπομονή, αλλά μην προσπαθήσεις να τους ευχαριστήσεις. Καλύτερα κράτησέ τους μακριά με ευγενικό τρόπο και ψάξε εκείνους που σου επιτρέπουν να «είσαι χάλια», που μπορείς να τους ανοίγεις την καρδιά σου χωρίς να φοβάσαι όταν νιώθεις έτσι. Οπωσδήποτε, θα ήταν ίσως καλύτερο για ένα διάστημα να δίνεις περισσότερη προσοχή στις προθέσεις εκείνων που σε περιβάλλουν, παρά σε αυτά που σου λένε.

Καμιά φορά, αυτοί που νόμιζες ότι θα ήταν οι καλύτεροι συνοδοιπόροι σ’ αυτήν τη πορεία, δεν μπορούν να μοιραστούν τη στιγμή, να συμμεριστούν τον πόνο σου. Δεν αντέχουν τον ξένο πόνο, με αποτέλεσμα να διακόπτουν τις διεργασίες και να καθυστερούν την πορεία σου προς το τέρμα του δρόμου. Και πάλι, όμως, μη θυμώνεις μαζί τους γι’ αυτό.

8. Μην είσαι αυτάρκης

Μη σταματάς να ζητάς βοήθεια. Μη διακόψεις την επαφή σου με τους άλλους, έστω κι αν εκείνοι δεν βρίσκονται σήμερα στον ίδιο δρόμο. Έχεις ανάγκη την παρουσία τους, τη στήριξη, την έννοια, την φροντίδα τους. Δώσε την ευκαιρία στους φίλους και τα άλλα προσφιλή σου πρόσωπα να είναι δίπλα σου. Όλοι αυτοί που σ’ αγαπάνε θέλουν να σε βοηθήσουν, έστω κι αν δεν ξέρουν τι να κάνουν. Ορισμένοι φοβούνται μήπως γίνουν ενοχλητικοί. Αλλοι νομίζουν ότι θα σε στεναχωρήσουν αν σου θυμίζουν την απώλεια. Αυτό που χρειάζεσαι είναι να σε ακούσουν, όχι να σου πουν τη γνώμη τους για το τι θα έπρεπε να κάνεις, να αισθάνεσαι ή να αποφασίσεις. Μην κάθεσαι να περιμένεις τη βοήθειά τους, και ακόμα λιγότερο, μην περιμένεις να μαντέψουν ότι τους χρειάζεσαι. Ζήτα αυτό που έχεις ανάγκη. Δεν είναι πιο σοφός ή πιο προχωρημένος αυτός που δεν χρειάζεται βοήθεια, αλλά εκείνος που ξέρει καλά πότε τη χρειάζεται κι έχει το θάρρος να τη ζητήσει.

9. Μην παίρνεις σημαντικές αποφάσεις

Αποφάσεις όπως το να πουλήσεις το σπίτι, να φύγεις από τη δουλειά, να αλλάξεις τόπο διαμονής, σου φαίνονται πολύ ελκυστικές στα πρώτα στάδια της διαδρομής. Ηρέμησε. Αυτές είναι αποφάσεις που υπερβαίνουν τα όρια και πρέπει να τις παίρνουμε σε στιγμές υπέρτατης πνευματικής διαύγειας, και όχι ενώ μας θολώνει το μυαλό η αναπόφευκτη σύγχυση. Συνήθως τίποτα δεν χάνεται, γι’ αυτό και είναι προτιμότερο να αφήνεις τέτοιου είδους αποφάσεις για λίγο αργότερα.

Με την ίδια συλλογιστική —κυρίως τον πρώτο καιρό αμέσως μετά την απώλεια—, δεν ενδείκνυται να ξεκινάει κανείς μια καινούργια ερωτική σχέση, να αποφασίζει μια εγκυμοσύνη ή να επισπεύδει έναν γάμο. Μπορεί να το μετανιώσει μετά. Υπάρχουν ορισμένες επιτακτικές ανάγκες που δεν γίνεται να καθυστερήσουν. Είναι προς το συμφέρον μας, όμως, να σεβόμαστε τον κανόνα που λέει: «μην περνάς τη γέφυρα, πριν φτάσεις ώς εκεί».

10. Μην λησμονείς

Μην προσπαθείς να ξεχάσεις αυτό που έγινε. Αντίθετα, να το θυμάσαι. Χωρίς να φτάνεις σε αρρωστημένο σημείο, αλλά και χωρίς διάθεση να το αποφύγεις. Η διαδικασία του πένθους σού επιτρέπει να τοποθετήσεις το αγαπημένο σου πρόσωπο στη θέση που του αξίζει ανάμεσα στους θησαυρούς της καρδιάς σου.

Είναι δύναμη να το σκέφτεσαι και να μη νιώθεις πια τον πόνο να σε μαστιγώνει. Να το θυμάσαι με τρυφερότητα και να αισθάνεσαι ότι ο χρόνος που περάσατε μαζί ήταν ένα υπέροχο δώρο.

Και αυτό ισχύει για όλες τις απώλειες. Με την επεξεργασία, ό,τι έζησες μέχρι τώρα με εκείνον που δεν είναι πια εδώ, αποκτάει νόημα. Καταλαβαίνεις με την καρδιά σου πως η αγάπη δεν τελειώνει με τον θάνατο.

Είναι βέβαιο ότι δεν θα ξαναγίνεις ποτέ όπως ήσουν πριν από μια πολύ σημαντική απώλεια… γιατί η απώλεια σε αλλάζει αναπόδραστα. Μπορείς, όμως, να επιλέξεις αν αυτή η αλλαγή θα είναι προς το καλύτερο.

Πηγή: Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΩΝ ΔΑΚΡΥΩΝ