Υπάρχουν κάποιες ψυχολογικές τεχνικές που σας βοηθούν να αποτρέπετε τους ψεύτες και να μαθαίνετε όλα αυτά που θέλουν να σας κρύψουν. Από τα μικροψέματα μέχρι την ενσυνείδητη εξαπάτηση με τρανταχτές ψευδολογίες, η ανθρώπινη φύση υπαγορεύει στον άνθρωπο να λέει ψέματα και να εξαπατάει τους γύρω του, ώστε να επιβιώσει κοινωνικά.
Τι Λένε οι Ψυχαναλυτικές Θεωρίες
Σύμφωνα με τις ψυχαναλυτικές θεωρίες, ο ανθρώπινος νους είναι η έκφραση συγκρουόμενων δυνάμεων, συνειδητών και μη. Οι συγκρούσεις αυτές αποτελούν βασική διάσταση της ανθρώπινης φύσης και αντανακλούν την εγγενή ανθρώπινη αντίφαση ανάμεσα στη βιολογική και κοινωνική υπόσταση. Αυτές οι εσωτερικές συγκρούσεις ωθούν τον άνθρωπο στο να λέει ψέματα για λόγους που καλύπτουν πολλές και διαφορετικές ανάγκες του.
Γιατί ο άνθρωπος λέει ψέματα;
-Για να φανεί καλύτερος και πιο αρεστός
-Για να κρύψει τις αδυναμίες και τις ανασφάλειές του
-Για να τον κρίνουν οι άλλοι ως σημαντικό
-Για να αποφύγει να μειωθεί ή να πληγωθεί.
Κλασικά Ψέματα
Ένα κλασικό ψέμα των ερωτευμένων στην αρχή της σχέσης τους είναι η σφοδρή άρνηση της έντασης των συναισθημάτων τους, για όλους τους παραπάνω λόγους. Ένα άλλο κλασικό ψέμα, σε όλες τις ηλικίες είναι το «δεν το έκανα εγώ!», ενώ είναι φανερό ότι το άτομο έχει διαπράξει αυτό για το οποίο κατηγορείται, αλλά δεν το παραδέχεται.
Το ψέμα μπορεί να είναι μια κραυγή που παρακαλάει «δώσε μου σημασία!». Τα ψέματα ως μηχανισμός άμυνας και άρνησης γίνονται οι παρωπίδες που εμποδίζουν το άτομο να έρθει αντιμέτωπο με πικρές αλήθειες, όπως όταν ο σύζυγος αρνείται να πιστέψει τις αποδείξεις ότι η γυναίκα του τον απατάει ή η μητέρα εθελοτυφλεί στο πρόβλημα ουσιοεξάρτησης της κόρης της. Έτσι, το ψέμα, έστω και πρόσκαιρα εξυψώνει το άτομο στον εαυτό του και στους άλλους και γίνεται η ασφαλιστική του δικλείδα.
Γεννιόμαστε ή Γινόμαστε..Ψεύτες;
Το ψέμα είναι μια επίκτητη κοινωνική ικανότητα που χρησιμοποιείται ποικιλοτρόπως. Δε γεννιόμαστε με την ικανότητα να ψευδόμαστε, αλλά καθώς μεγαλώνουμε, κοινωνικοποιούμαστε και πρέπει να συνεργαστούμε με τους γύρω μας μαθαίνουμε την έννοια της εξαπάτησης ώστε να επιβιώσουμε κοινωνικά. Τα άτομα με αυτισμό δε μπορούν να πουν ψέματα ή να καταλάβουν την εξαπάτηση και ζουν στο δικό τους απομονωμένο κόσμο.
Η ικανότητα του να λέμε ψέματα είναι τεράστιας σημασίας για τον ανθρώπινο πολιτισμό, γιατί η ικανότητα της εξαπάτησης των άλλων έχει εξελιχθεί σε μια από τις δυνατότερες διανοητικές μας ικανότητες που μας βοηθάει να κερδίσουμε στον πόλεμο, την αγάπη και το εμπόριο. Το ψέμα αποτελεί τον φόβο και τον τρόμο στο χώρο της εργασίας: μήπως ο συνομιλητής, πελάτης ή υποψήφιος συνεργάτης ψεύδεται για να κερδίσει μια αγορά/πώληση ή θέση εργασίας; Παρόλο που είναι δυσδιάκριτο πότε κάποιος λέει ψέματα και πότε κάνει μικροπαρεμβάσεις στην αλήθεια παραποιώντας την προς όφελός του, οι παρακάτω στρατηγικές σας βοηθούν να διαπιστώσετε αν κάποιος λέει ψέματα και πώς να τα αποφύγετε.
Πώς να μη σας λένε ψέματα!
-Καθίστε σε μια πιο ψηλή καρέκλα
-Μη σταυρώσετε τα πόδια σας αλλά πατήστε σταθερά στο πάτωμα, χωρίς να ακουμπάν τα γόνατα μεταξύ τους. Κρατήστε την πλάτη σας ίσια και τα χέρια σας ανοιχτά από το ύψος των ώμων. Καθίστε πίσω χαλαρά
-Ρωτήστε για τις παραμικρές λεπτομέρειες (πρόκληση για τον ψεύτη)
-Ποτέ μην πείτε τι ξέρετε για το θέμα που συζητιέται, ακόμα κι αν θέλετε να επιδείξετε τις γνώσεις σας
-Εισβάλετε στον προσωπικό χώρο του άλλου ατόμου (που δε θέλετε να σας πει ψέματα), καθίστε κοντά του, βρεθείτε πρόσωπο με πρόσωπο, θα νιώσει άβολα
-Μιμηθείτε τη στάση του σώματος του συνομιλητή σας και τις κινήσεις του (χωρίς να υπερβάλλετε). Αυτό θα τον κάνει να νιώσει άβολα χωρίς να ξέρει γιατί.
-Υιοθετείστε το στυλ του λόγου του συνομιλητή σας. Προσέξτε πως σκέφτεται. Αν ο συνομιλητής σας λέει συχνά «αυτό ακούγεται καλό» αυτό υποδεικνύει ακουστικό στυλ σκέψης, ενώ αν λέει «δε βλέπω πως θα γίνει αυτό» ή παρόμοιες εκφράσεις αυτό υποδεικνύει οπτικό στυλ σκέψης, ενώ αν χρησιμοποιεί εκφράσεις του τύπου «πάγωσα από το φόβο μου» είναι περισσότερο κιναισθητικός τύπος (χρησιμοποιεί κινήσεις και τις αισθήσεις του για να σκεφτεί).
-Μιλήστε στο συνομιλητή σας με τον ίδιο τρόπο. Αν βρείτε ποιος είναι ο τρόπος σκέψης του συνομιλητή σας, όπως φαίνεται στην κουβέντα, και τον εκφράσετε στην δική σας ομιλία, αμέσως δημιουργείται μια βαθύτερη επαφή που τον εμποδίζει να σας πει ψέματα
-Παραμείνετε ψύχραιμοι και μη δείχνετε έκπληξη ή σοκ.
-Πάρτε τις πληροφορίες που θέλετε και κάντε τις ερωτήσεις σας με απόμακρο τρόπο, χωρίς συναισθηματική ανάμιξη.
Λίζα Βάρβογλη, Ph.D. Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
