Ποιοι λόγοι μπορεί να κρατούν κάποιους δέσμιους σε μια ψυχοφθόρα σχέση; Γιατί συμβιβάζεται κανείς σε μια δύσκολη κατάσταση που δεν τον ικανοποιεί και πώς μπορεί να διαχειριστεί αυτή τη συνθήκη; Αναμφίβολα οι άνθρωποι είμαστε κοινωνικά όντα. Φαίνεται να έχουμε εγγεγραμμένη στη φύση μας την ανάγκη να εντασσόμαστε σε μια ομάδα ομοίων, να σχετιζόμαστε, να επικοινωνούμε και να συνδεόμαστε με τους άλλους με μόνιμους δεσμούς. Η βαθιά αυτή τάση μας εκφράζεται πρωτίστως μέσα από τη σύναψη μιας προσωπικής σχέσης. Κάθε προσωπική, ερωτική σχέση είναι μοναδική, όπως άλλωστε είναι ξεχωριστά τα δύο μέλη της.
Οι όροι, οι κανόνες και οι συνήθειες που διέπουν κάθε προσωπική σχέση εξαρτώνται άμεσα από την προσωπικότητα, τις πεποιθήσεις, τα βιώματα του κάθε μέλους, τα αυθόρμητά τους συναισθήματα, τις επιθυμίες τους και τις προσδοκίες τους για την εξέλιξη της σχέσης τους. Υπάρχουν ζευγάρια που χαρακτηρίζονται από αρμονία, ανοιχτή επικοινωνία, αγάπη και τρυφερότητα.
Στον αντίποδα, υπάρχουν και ζευγάρια που εκπέμπουν μια τοξικότητα που διαποτίζει κάθε πλευρά της σχέσης τους. Είναι κοινή διαπίστωση λοιπόν ότι αρκετοί άνθρωποι παραμένουν σε δυστυχείς, δύσκολες και ψυχοφθόρες σχέσεις.
Το εύλογο ερώτημα που γεννάται είναι για ποιον λόγο συμβιβάζεται κανείς σε μια κατάσταση που δεν τον ικανοποιεί και πώς μπορεί να διαχειριστεί αυτή τη συνθήκη. Οσο επώδυνο και αν ακούγεται ότι κάποιος παραμένει σε μια δύσκολη σχέση, φαίνεται ότι συχνά συντρέχει πληθώρα λόγων που εξηγούν αυτή την επιλογή.
Οικονομικοί λόγοι
Αρχικά, ένα άτομο μπορεί να παραμένει σε μια σχέση που έχει φθαρεί καθώς συντρέχουν πρακτικοί λόγοι, όπως οι οικονομικές δυσκολίες που δεν επιτρέπουν την επιβίωση χωρίς τη συμβολή του συντρόφου. Η αυτονόμηση απαιτεί τη δραστηριοποίηση του ατόμου και την ανάληψη της ευθύνης της ζωής του.
Χρειάζεται να οργανώσει τη ζωή του, να θέσει στόχους και να προβεί συστηματικά στην επίλυση όλων των πρακτικών θεμάτων που παρεμποδίζουν την απομάκρυνσή του από τη σχέση αυτή. Η ύπαρξη ενός δανείου, μιας επαγγελματικής συνεργασίας ή των ίδιων των παιδιών με το πρόγραμμα και τα έξοδα που τα συνοδεύουν οδηγούν μερικούς ανθρώπους στο συμπέρασμα ότι είναι αδύνατον να ανεξαρτητοποιηθούν.
Κι όμως, όπου υπάρχει θέληση, υπάρχει λύση. Αρκεί να προσπαθήσει κανείς ενεργητικά και να αντιμετωπίσει τα πρακτικά προβλήματα ένα-ένα, για να ανοίξει τον δρόμο προς την ανεξαρτησία του. Ακόμα και τα παιδιά μιας οικογένειας μπορεί στα αρχικά στάδια να αντιδράσουν και να δυσκολευτούν, όμως στο τέλος θα δεχτούν τις αλλαγές, αν είναι απαραίτητες για τη συναισθηματική επιβίωση των γονιών τους.
Η δύναμη της συνήθειας
H δύναμη της συνήθειας μπορεί να δένει δύο ανθρώπους, ακόμα και αν δυσκολεύονται στη συμβίωση. Οταν κάποιος έχει μοιραστεί μια μακροχρόνια πορεία, φαντάζει αδύνατον να αποχωριστεί τον σύντροφό του και να μάθει να ζει μια διαφορετική ζωή. Καλείται όμως να διακρίνει τις συνέπειες αυτής της «συνήθειας» και αν αυτές τον οδηγούν σε δυσλειτουργία είναι προτιμότερο να απομακρυνθεί προτού φτάσει στο σημείο της παθητικής αποδοχής της κατάστασης. Χρειάζεται κίνητρο και συστηματική προσπάθεια για να φανταστεί και να υλοποιήσει κανείς το σχέδιο μιας ζωής μακριά από έναν οικείο μεν, αλλά μη συμβατό σύντροφο.
Συναισθηματικά εγκλωβισμένοι
Επίσης, φαίνεται ότι πολλοί συναισθηματικοί λόγοι δυσκολεύουν ένα άτομο να απεμπλακεί από μια δύσκολη σχέση. Οταν ένα άτομο έχει επενδύσει συναισθηματικά σε έναν άνθρωπο και έχει βιώσει έντονα συναισθήματα μέσα από τη σχέση, μπορεί να αρνείται να αντιληφθεί την πραγματικότητα, να υψώνει τις άμυνές του και να ωραιοποιεί ή να εκλογικεύει τις καταστάσεις.
Οταν μάλιστα αισθάνεται ανασφάλεια, άγχος και φόβους για το άγνωστο μέλλον, όταν η πεποίθησή του είναι ότι δεν μπορεί να αντεπεξέλθει στις δυσκολίες, τότε οδηγείται στη διαστρέβλωση της κατάστασης. Χρειάζεται όμως να τολμήσει κανείς να ανοίξει τα μάτια, να παρατηρήσει τη σχέση του όπως είναι όντως και να αναλογιστεί ειλικρινά πώς νιώθει.
Μπορεί το μέλλον να είναι αβέβαιο, αλλά πιθανόν να φέρει κάτι καλύτερο από το δύσκολο παρόν που βιώνει. Αυτό που απαιτείται είναι θάρρος και αποφασιστικότητα.
Ο εαυτός μας εμπόδιο
Τέλος, πολλοί παράγοντες που σχετίζονται με την προσωπικότητα του ίδιου του ατόμου το οδηγούν στη στασιμότητα και στην παραμονή σε μια ανώφελη σχέση. Ανθρωποι με ένα συγκεκριμένο προφίλ, το οποίο χαρακτηρίζεται από χαμηλή αυτοεκτίμηση, απαισιοδοξία, αρνητισμό, δυσκολία στη διεκδίκηση ή στη λήψη αποφάσεων, συχνά εγκλωβίζονται σε σχέσεις στις οποίες δεν περνάνε ευχάριστα.
Σε αυτή την περίπτωση, θα ήταν ωφέλιμο για το άτομο να συζητήσει αρχικά με το έτερον ήμισυ, να εντοπίσει τις δυσκολίες και να θέσει ως επιθυμητό στόχο την επίλυση των προβλημάτων μέσα από τις αμοιβαίες προσπάθειες και υποχωρήσεις.
Αν αυτό δεν επιτευχθεί μέσα σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα, τότε θα κληθεί το άτομο να ζυγίσει τα θετικά και τα αρνητικά της σχέσης. Αν η ζυγαριά κλίνει προς τα αρνητικά, πρέπει να αποτολμήσει να διακόψει τη σχέση αυτή, αναλαμβάνοντας το βάρος της επιλογής του και το κόστος που τη συνοδεύει.
«Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία»…
Σε κάθε περίπτωση, ανεξαρτήτως των λόγων που συντηρούν το άτομο σε μια δύσκολη σχέση, χρειάζεται ο καθένας από εμάς να σκεφτεί ότι ζει τη ζωή του μόνο μια φορά και ότι του αξίζει να παλέψει για να την αξιοποιήσει και να τη ζήσει ολοκληρωμένα, μέσα σε μια λειτουργική, συντροφική σχέση, όπου πάντοτε θα υπάρχουν μικροπροβλήματα, αλλά όχι σοβαρά ζητήματα ουσίας, έλλειψης αγάπης και επικοινωνίας.
Ακόμα και αν φαντάζει επώδυνο να απομακρυνθεί κανείς από μια δύσκολη σχέση, κάθε τέλος είναι πάντα μια καινούργια αρχή. Και κάθε απόφαση για αυτό το βήμα έχει τα θεμέλιά της στη δύναμη και στην προσωπικότητα του κάθε ατόμου. Ας μην ξεχνάμε, «θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία»…
Ναταλία Κουτρούλη, Msc, ψυχολόγος υγείας, με εκπαίδευση στη γνωσιακή ψυχοθεραπεία και στη συμβουλευτική
