Η Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία (Γ/Σ Ψ) είναι μια “θεραπεία μέσω του λόγου” σε περιπτώσεις τέτοιες στις οποίες το άτομο δυσλειτουργεί. Όπως άλλωστε και σε όλες τις αντίστοιχες παρεμβάσεις που είναι επιστημονικά ηλεγμένες και τεκμηριωμένες βασίζεται και αυτή η μορφή ψυχοθεραπείας σε ένα θεωρητικό υπόβαθρο.

Ο Θετικός Ρεαλισμός των Άγγλων εμπειριοκρατικών Φιλοσόφων Hobbes, Locke, Hume κ.α. τον 18ο κυρίως αιώνα, ο οποίος επηρεάστηκε και από τον Αριστοτέλη, διατύπωσε τη θέση ότι ο άνθρωπος είναι ένα «υλικό σύστημα» ή ένας λευκός χάρτης (tabula rasa) έτοιμος για έγγραφές, οι δε αισθήσεις και η εμπειρική αντίληψη θεωρούνταν ως μόνη πηγή γνώσης. Αυτό το φιλοσοφικό δόγμα είχε αντίκτυπο στη νεοσύστατη επιστήμη της Ψυχοφυσιολογίας με κύριους εκπροσώπους τους I.P.Pavlov και W.Wundt, επιστήμονες των οποίων το έργο υπήρξε αφετηρία και ουσιαστική βάση του κλάδου της ψυχολογίας που ονομάζεται Πειραματική Ψυχολογία και του Συμπεριφορισμού. Σύμφωνα με το θεμελιακό αξίωμα του Συμπεριφορισμού το άτομο θεωρείται ως εξαρτημένη μεταβλητή των περιβαλλοντικών επιδράσεων. Με τη μελέτη της διαμόρφωσης και του ελέγχου των περιβαλλοντικών επιδράσεων πάνω στην ανθρώπινη συμπεριφορά και των νόμων που την διέπουν ασχολείται ο κλάδος της ψυχολογίας που ονομάζεται Ψυχολογία της Μάθησης. Ακόμη και ως τη δεκαετία του 1950 παρόλη τη διεύρυνση των νόμων της μάθησης με την συντελεστική διαδικασία, τη διαπίστωση δηλαδή του Skinner ότι οι επιπτώσεις της συμπεριφοράς διαμορφώνουν και την ίδια τη συμπεριφορά, το θεμελιακό αξίωμα των πρώτων Συμπεριφοριστών φαινόταν αδιαμφισβήτητο.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 παρατηρείται ουσιαστικά ένα ρήγμα στο δογματισμό των Συμπεριφοριστών και αρχίζει μια καινούργια εποχή. Αυτό οφείλεται στην άνθιση ενός νέου κλάδου της Ψυχολογίας που ονομάζεται Γνωστική Ψυχολογία φέρνοντας στο προσκήνιο τις δυνατότητες της επεξεργασίας από το ίδιο άτομο των μηνυμάτων από το περιβάλλον. Αυτή η (νέα;) θεώρηση της ανθρώπινης μάθησης δίνει έμφαση στην μορφοποιό σημασία των γνωστικών διεργασιών, οι οποίες ως ενδιάμεσες μεταβλητές – μεταξύ περιβαλλοντικών επιδράσεων και συμπεριφοράς – παρεμβαίνουν: ο άνθρωπος δεν θεωρείται πλέον έρμαιο των εξωτερικών συνθηκών αλλά η διαμόρφωση της συμπεριφοράς του οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε γνωστικές, αλλά και συναισθηματικές και βιολογικές παραμέτρους.

Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 αρχίζει να γίνεται όλο και πιο γνωστό το έργο του E.J.Young σχετικά με τη διαμόρφωση των δυσλειτουργικών σχημάτων, των οποίων η απαρχή παραπέμπει στις πρώιμες εμπειρίες της παιδικής ηλικίας. Η συστηματοποίηση της νέας γνώσης οδήγησε στη Θεραπεία Σχημάτων, που συγκαταλέγεται στις νεότερες τάσεις στη Γνωσιακή-Συμπεριφοριστική θεραπεία. Ο πλούτος της αυξανόμενης βιβλιογραφίας σχετικά με τις νέες αυτές τάσεις, όπως και η επιστημονικά τεκμηριωμένη νέα γνώση των Νευροεπιστημών δίνουν συνεχώς νέα ώθηση τόσο στη θεωρία όσο και την πράξη της γνωσιακής – συμπεριφοριστικής θεραπείας.

Ο κλασσικός και ακραίος Συμπεριφορισμός λοιπόν των αρχών του 19ου αιώνα διευρύνθηκε, εμπλουτίστηκε. Έτσι έχουμε σήμερα μια πιο ολοκληρωμένη άποψη για την κατανόηση των φαινομένων που διαμορφώνουν την ανθρώπινη συμπεριφορά. Τέλος, δεν παραγνωρίζεται και ο παράγων «σύστημα» δηλαδή το κοινωνικό περιβάλλον το οποίο βρίσκεται σε δυναμική σχέση αλληλοεπιρροής με την ανθρώπινη συμπεριφορά. Όλον αυτό τον πλούτο των γνώσεων χρησιμοποιούμε πλέον και στη σκόπιμη τροποποίηση της συμπεριφοράς, όταν δηλαδή το άτομο παρουσιάζει δυσλειτουργίες και χρειάζεται εξειδικευμένη ψυχοθεραπευτική βοήθεια.

Η Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία λοιπόν αποτελείται από μια σειρά πειραματικών ψυχολογικών μεθόδων με τη βοήθεια των οποίων μπορούν να μειωθούν ή να εξαλειφθούν αποκλίσεις της συμπεριφοράς (ή ψυχολογικά προβλήματα). Τόσο η ερμηνεία της δημιουργίας και διατήρησης της προβληματικής συμπεριφοράς όσο και οι μέθοδοι παρέμβασης βασίζονται κυρίως στην Ψυχολογία της Μάθησης και την Γνωστική Ψυχολογία, ταυτόχρονα όμως λαμβάνονται υπόψη νέα δεδομένα από την έρευνα της ανθρώπινης συμπεριφοράς, η οποία διεξάγεται από πολλά και διαφορετικά επιστημονικά πεδία (διεπιστημονική οπτική).

Ο βασικός πυρήνας της Γ/Σ Ψ αποτελείται από τρεις βασικές αρχές:

1. η γνωσιακή λειτουργία επηρεάζει τη συμπεριφορά,
2. η γνωσιακή λειτουργία μπορεί να ελεγχθεί και να μεταβληθεί και
3. οι επιθυμητές αλλαγές στη συμπεριφορά μπορούν να επηρεαστούν από γνωσιακές αλλαγές.

Τόσο από τον ορισμό της Γ/Σ Ψ όσο και από την αναφορά στις βασικές αρχές έχει γίνει σαφές το πόσο διαφορετικά ερμηνεύεται και αντιμετωπίζεται η ομαλή συμπεριφορά όπως και η απόκλισή της σήμερα, σε σχέση με την τεχνοκρατική και εμπειροκρατική άποψη των πρώτων Συμπεριφοριστών.

Τα γενικά χαρακτηριστικά της Γ/Σ Ψ μπορούν να συνοψισθούν ως εξής:

1. Ο θεραπευτής καλείται να καταλάβει με ποιο τρόπο ο πελάτης δομεί τον κόσμο μέσα του και πως αυτό μπορεί να τον επηρεάζει συναισθηματικά ή να έχει επιπτώσεις στη συμπεριφορά του. Με την αναγνώριση των διεργασιακών λαθών στο τρόπο σκέψης του πελάτη ξεκινά και η διαδικασία της παρέμβασης. Είναι αυτονόητο ότι όσο πιο περιορισμένες είναι οι δυνατότητες του πελάτη, π.χ. πελάτης με νοητική καθυστέρηση ή το πολύ μικρό παιδί, τόσο αυξάνει η κατευθυντική δράση του θεραπευτή.
2. Η συνεργασία μεταξύ θεραπευτή και πελάτη διέπεται από την αρχή “εσύ κι εγώ θα συνεργαστούμε για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημά σου” αντί “εγώ θα σε θεραπεύσω”.
3. Η επιλογή των θεραπευτικών στόχων γίνεται από κοινού (θεραπευτής και πελάτης).
4. Γίνονται συνεχείς μετρήσεις ώστε και ο πελάτης να είναι ενήμερος για την πορεία της θεραπείας.
5. Δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στο πώς σκέφτεται, συμπεριφέρεται και αισθάνεται ο πελάτης έξω από το χώρο των θεραπευτικών συνεδριών και όλα συσχετίζονται με την αναπτυξιακή διάσταση των διεργασιών σε κάθε επίπεδο.

Οι μέθοδοι και οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται στη Γ/Σ Ψ μπορεί να πάρουν διάφορες μορφές, δηλαδή να είναι π.χ. μια κλασσική συμπεριφοριστική μέθοδος με περιορισμένη ενεργό συμμετοχή του πελάτη όπως είναι η συστηματική ενίσχυση μιας θετικής αλλαγής, ένας συγκερασμός συμπεριφοριστικής τεχνικής και γνωσιακής με παίξιμο ρόλων από ένα σενάριο βασισμένο σε μία για τον πελάτη δύσκολη κατάσταση όπου χρησιμοποιούνται και αυτοσυμβουλές (συγκεκριμένες φράσεις) ή μια καθεαυτό γνωσιακή μέθοδος όπου η συστηματική αμφισβήτηση διεργασιακών λαθών στο τρόπο σκέψης του πελάτη με χρησιμοποίηση της πενταπλής στήλης οδηγεί στη γνωσιακή αναδόμηση με αποτέλεσμα ένα νέο τρόπο σκέψης και δράσης του πελάτη.

Η αξιοπιστία της Γ/Σ Ψ που βασίζεται στον έλεγχο της αποτελεσματικότητας των παρεμβάσεων και η σχετικά μικρή χρονική διάρκειά τους, γεγονός που συνδέεται με την εξονυχιστική διερεύνηση των ψυχοθεραπευτικών διαδικασιών γενικότερα από οικονομική άποψη, είναι πιθανώς οι κύριο λόγοι της μεγάλης διάδοσης αυτού του τύπου ψυχοθεραπείας. Σε Εθνικά Συστήματα Υγείας πολλών χωρών του εξωτερικού όπως και στην Ειδική Αγωγή, στη Σχολική Ψυχολογία, στην Ψυχολογία της Υγείας κ.α. εφαρμόζονται κυρίως μοντέλα πρόληψης και παρέμβασης σε θέματα ψυχικής υγείας που βασίζονται στη Γ/Σ Ψ. Ιδιαίτερα δημοφιλής φαίνεται να έχει γίνει η Γ/Σ Ψ στην αντιμετώπιση φοβιών και κατάθλιψης όπως και σε αναπτυξιακές διαταραχές της παιδικής/ εφηβικής ηλικίας. Το γεγονός αυτό δεν σημαίνει ότι και σε άλλες διαταραχές δεν έχει υψηλά ποσοστά αποτελεσματικότητας. Τέλος, αναφέρουμε ότι, η έρευνα συνεχίζεται ώστε να δημιουργηθούν ακόμη πιο αποτελεσματικά πλαίσια πρόληψης και παρέμβασης για όλες τις μορφές δυσκολιών προσαρμογής του ατόμου, είτε σε ατομική, είτε σε ομαδική, είτε σε κοινοτική βάση, (δηλαδή μέσα στη κοινότητα που ζει το άτομο). Επίσης εντατικοποιήθηκε τελευταία η διερεύνηση της ελεγχόμενης χρησιμοποίησης προγραμμάτων μέσω διαδικτύου, όπως και η χρήση θεραπευτικών CDROMs ως προστάδια ή συμπληρωματικά στοιχεία τόσο για την πρόληψη όσο και για την παρέμβαση. Ελπίζουμε, επίσης, ότι ο επιστημολογικός διάλογος που έχει ανοίξει μεταξύ διαφορετικών ψυχοθεραπευτικών προσεγγίσεων κυρίως μεταξύ Γ/Σ Ψ και συστημικών ψυχοθεραπειών να αποδώσει σύντομα καρπούς και να διευρύνει τόσο και τις δυνατότητες της Γ/Σ Ψ όσο και της «ψυχοθεραπείας» γενικότερα.

*   Αναστασία Καλαντζή-Αζίζι   Ομοτ. Καθηγ. Κλινικής Ψυχολογίας Παν/μίου Αθηνών  Επιστημονική Υπεύθυνη του Ινστιτούτου Έρευνας & Θεραπείας της Συμπεριφοράς

Πηγή

---

Η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία (ΓΣΘ, αγγλικά: cognitive behavioral therapy, CBT), γνωστή και ως γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία, είναι μια ψυχοκοινωνική παρέμβαση που είναι η πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη πρακτική που βασίζεται σε τεκμηριώσεις για τη βελτίωση της ψυχικής υγεία. Με γνώμονα την εμπειρική έρευνα, η ΓΣΘ επικεντρώνεται στην ανάπτυξη προσωπικών στρατηγικών αντιμετώπισης που στοχεύουν στην επίλυση των σημερινών προβλημάτων και στην αλλαγή των προβληματικών μορφών των γνωστικών προσεγγίσεων (π.χ. σκέψεις, πεποιθήσεις και διαθέσεις), συμπεριφορές και συναισθηματική ρύθμιση. Αρχικά σχεδιάστηκε για να θεραπεύει την κατάθλιψη και τώρα χρησιμοποιείται για πολλές καταστάσεις ψυχικής υγείας.

Είναι δηλαδή  μια προσέγγιση που εστιάζει στο συμπτώματα της συμπεριφοράς και βοηθά τους ανθρώπους να δουν τη σχέση μεταξύ πεποιθήσεων, σκέψεων και συναισθημάτων, καθώς και τα επακόλουθα συμπεριφορικά πρότυπα και δράσεις τους.

Στο πλαίσιο της θεραπείας, η εστίαση τοποθετείται στον τρόπο που το άτομο αντιλαμβάνεται ένα γεγονός και πώς το αξιολογεί, και όχι τόσο στο γεγονός το ίδιο. Οι γνωστικές διεργασίες που συμβαίνουν αυτόματα κατά την διάρκεια της αξιολόγησης είναι ο στόχος στη διάρκεια της θεραπείας. Μία προβληματική αξιολόγηση ενός συμβάντος μπορεί να οδηγήσει στην διαμόρφωση λανθασμένης πεποίθησης με αποτέλεσμα μία διαφορετική συμπεριφορά του ατόμου προς το συμβάν αυτό απ’ ότι θα είχε αν το αξιολογούσε διαφορετικά.

Τα κοινά γνωστικά σφάλματα και οι σχετικές δυσλειτουργικές παραδοχές τους περιλαμβάνουν:

• Αυτοαναφορές: Κάθε άτομο επικεντρώνει πάντα την προσοχή του σε μένα, ειδικά όταν αποτυγχάνω.

• Επιλεκτική αφαίρεση: μόνο οι αποτυχίες μου έχουν σημασία. Αξιολογούμαι μόνο με τις αποτυχίες μου.

• Υπερανάλυση: Αν κάτι είναι αληθινό σε ένα πλαίσιο, είναι αληθινό παντού.

• Υπερβολική ανάληψη ευθύνης: Είμαι υπεύθυνος για κάθε αποτυχία και κάθε κακό που συμβαίνει.

• Διχοτομική σκέψη: Βλέπω τον κόσμο στα άκρα, μαύρο ή λευκό, χωρίς τίποτα στο μεταξύ.

Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία βασίζεται σε ένα εκπαιδευτικό μοντέλο όπου οι άνθρωποι στη θεραπεία βοηθούνται να ξεμάθουν τις αρνητικές αντιδράσεις και να μάθουν νέες, θετικές συναισθηματικές και συμπεριφορικές αντιδράσεις σε δύσκολες καταστάσεις.

Με τη διάλυση των προβλημάτων σε μικρά διαχειρίσιμα μέρη και στη συνέχεια τον καθορισμό και την επίτευξη βραχυπρόθεσμων στόχων, ο θεραπευτής προσαρμόζει σταδιακά τον τρόπο σκέψης, αίσθησης και αντίδρασης του θεραπευόμενου σε καταστάσεις που προκαλούν προβλήματα. Η αλλαγή στάσεων και συμπεριφορών μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να μάθουν να αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα ζητήματα με θετικούς και παραγωγικούς τρόπους. 

Ενδεικτική Βιβλιογραφία στα Ελληνικά

Beck, Α.Τ. (1992) Δεν αρκεί μόνο η αγάπη. Επιστ. Επιμ. Γ. Σίμος. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη

Blaszczynski, A. (2003) Tζόγος: Ξεπερνώντας το πάθος για τα τυχερά παιχνίδια. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα*

Herbert, M. (1992) Ψυχολογικά προβλήματα παιδικής ηλικίας (τομ.α’, τομ.β’) Ι.Ν.Παρασκευόπουλος (επιμ.) Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.*

Herbert, M. (1992) Ψυχολογικά προβλήματα εφηβικής ηλικίας, Α. Καλαντζή-Αzizi Επιμ. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.*

Hoffman, N. (2009). Όταν το άγχος και ο ψυχαναγκασμός περιορίζουν τη ζωή. Ε. Χάιντς. (επιστ. επιμ.). Θεσσαλονίκη: University Studio Press

Dattilio, F.M., Padesky, C.A. (1995) Καλαντζή-Aζίζι, Α. (επιμ.), Συμβουλευτική ζευγαριών, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα*

Καλαντζή-Αζίζι, Α. (1998 Ε΄έκδοση) Εφαρμοσμένη Κλινική Ψυχολογία στο χώρο του Σχολείου, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.*

Καλαντζή-Αζίζι, Α. & Δέγλερης,Ν. (1992) τόμ.1, Θέματα Ψυχοθεραπείας της Συμπεριφοράς, Αθήνα: Ελληνική Εταιρεία Έρευνας της Συμπεριφοράς, Ινστιτούτο Έρευνας & Θεραπείας της Συμπεριφοράς.*

Καλαντζή-Αζίζι, Α.(1998 Ε΄έκδοση) Εφαρμοσμένη Κλινική Ψυχολογία στο χώρο της υγείας, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.*

Καλαντζή-Αζίζι, Α. (1997) Εφαρμογές της Γνωστικής Ψυχολογίας στη Κλινική Πρακτική, Ψυχολογία, 4 (2), 118-128

Καλαντζή-Αζίζι, Α. Γαλανάκη, Ε. (2001) Η ψυχοθεραπεία ως σύστημα και η αναγκαιότητα ενός «ανοίγματος». Παραδείγματα της συστημικής οπτικής στη γνωσιακή-συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία, Ψυχολογία, Ειδικό τεύχος «Κλινική Ψυχολογία», 8 (2), 153 – 172.

Καλαντζή – Αζίζι, Α. & Ζαφειροπούλου, Μ. (2012). Προσαρμογή στο Σχολείο, Αθήνα: Πεδίο

Καλαντζή-Αζίζι, Α. & Καραδήμας, Ε. (2003). Ένα πιλοτικό πρόγραμμα για ομαδική διαχείριση του φοιτητικού στρες: περιγραφή και προκαταρκτικά δεδομένα, Ψυχολογία, 10, 330 – 342.

Καλαντζή – Αζίζι, Α. & Καραδήμας, Ε. (2005). Ερμηνευτικά Μοντέλα της Μετατραυματικής Διαταραχής Άγχους: Η Γνωσιακή – Συμπεριφορική Κατεύθυνση, Ψυχιατρική, 16, 137 – 153.

Καλαντζή – Αζίζι, Α. & Καραδήμας, Ε. (2006). Ομαδικές παρεμβάσεις γνωσιακής – συμπεριφορικής κατεύθυνσης, ειδικό τεύχος. Κ. Ναυρίδης & Α. Καλαντζή – Αζίζι, (επιμ.) Ψυχολογία, 13, 1 – 17

Καραδήμας, Ε.Χ. (2005). Ψυχολογία της Υγείας: Θεωρία και Κλινική Πράξη, Αθήνα: Τυπωθήτω – Γ. Δάρδανος

Kanfer, F. H. (2000). Από την κλασική εξαρτημένη μάθηση και τη συντελεστική μάθηση στην προσανατολισμένη προς το σύστημα θεραπεία της συμπεριφοράς. Κ. Αγγελή, & Γ. Ευσταθίου (μτφρ. και επιστ. επιμ.). Τετράδια Ψυχιατρικής, 71, 49-58.

Leahy, R. L. (2011). Αντιμετωπίζοντας την Αντίσταση στην Ψυχοθεραπεία. Ε. Χάιντς (επιστ. επιμ.). Θεσσαλονίκη: University Studio Press

Marks, I. (1991) Νικήστε τις φοβίες, Ι. Κασβίκης (επιμ.), Αθήνα, Εκδόσεις Λήθη.

Μέλλον, Ρ. (2005). Ανάλυση της Συμπεριφοράς, Αθήνα: Πεδίο.

Μιτσικίδου, Α. (2014). Εγώ και οι Άλλοι, Αθήνα: Εκδ. Ι.Σιδέρης.

Molnar, A. & Lindquist, B. (2013). Προβλήματα Συμπεριφοράς στο Σχολείο/ Α. Καλαντζή – Αζίζι (επιστ. επιμ.), Αθήνα: Πεδίο.

Μπακομήτρου, Φ. & Καλαντζή – Αζίζι, Α. (2008). Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής στην παιδική και εφηβική ηλικία: γνωσιακές – συμπεριφοριστικές παρεμβάσεις στο Η. Κουρκούτας & Jean – Pierre Chartier (επιμ.) Παιδιά και έφηβοι με ψυχοκοινωνικές και μαθησιακές διαταραχές (137 – 146), Αθήνα: Τόπος

Μπουλουγούρης, Ι. (1991) Φοβίες και η αντιμετώπισή τους. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.*

Μπουλουγούρης, Ι. (1994) Κατανόηση του σεξ: εσφαλμένες αντιλήψεις, επιστημονικά δεδομένα και σύγχρονη θεραπεία, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα*

Μπουλουγούρης, Ι. (1995), τόμ. 2, Θέματα Γνωσιακής και Συμπεριφοριστικής Θεραπείας – Τόμος Β΄, Αθήνα: Ελληνική Εταιρεία Έρευνας της Συμπεριφοράς, Ινστιτούτο Έρευνας & Θεραπείας της Συμπεριφοράς.*

Μπουλουγούρης, Ι. (1996), τομ. 3, Θέματα Γνωσιακής και Συμπεριφοριστικής Θεραπείας – Τόμος Γ΄, Αθήνα: Ελληνική Εταιρεία Έρευνας της Συμπεριφοράς, Ινστιτούτο Έρευνας & Θεραπείας της Συμπεριφοράς.*

Neuhaus, C. (1998). To Υπερκινητικό Παιδί και τα Προβλήματά του, Μ. Ζαφειροπούλου (επιμ.), Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα*.

Παρασκευόπουλος, Ι.Ν. &Herbert, M. (2014). Ψυχολογικά προβλήματα παιδιών και εφήβων, Αθήνα: Πεδίο.

Παπαγεωργίου, Β. (2011) (επιμ.) Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία των διαταραχών πρόσληψης τροφής. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.

Παπακώστας, Ι. (1996) Γνωσιακή Ψυχοθεραπεία: Θεωρία και πράξη, Αθήνα, Ινστιτούτο Έρευνας & Θεραπείας της Συμπεριφοράς*

Ρούσσος, Π.Λ. (2012). Γνωστική Ψυχολογία: Οι βασικές γνωστικές διεργασίες, Αθήνα: Τόπος.

Ρούσσος, Π.Λ. (2014). Γνωστική Ψυχολογία: Ανώτερες γνωστικές διεργασίες, Αθήνα: Τόπος.

Ronen, T. (1999) Η γνωστική-εξελικτική θεραπεία στα παιδιά, Μ.Ζαφειροπούλου (επιμ.) Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα*

Singer-Kaplan, Η. (1995) Πώς να ξεπεράσετε την πρόωρη εκσπερμάτωση. Αθήνα, Πατάκη

Skinner, B. F. (2013). Περί Συμπεριφορισμού. Ρ. Μέλλον (επιστ. επιμ.), Αθήνα: Πεδίο

Stallard, P. (2006). Σκέφτομαι Σωστά – Νιώθω Καλά: Ένα Εγχειρίδιο Γνωσιακής – Συμπεριφορικής Θεραπείας για παιδιά και νέους. Μ. Ζαφειροπούλου (επιστ. επιμ.). Αθήνα: Τυπωθήτω – Γ. Δάρδανος

Stallard, P. (2011). Σκέφτομαι Σωστά – Νιώθω Καλά: Οδηγός του Ειδικού. Μ. Ζαφειροπούλου (επιστ. επιμ.). Αθήνα: Τυπωθήτω – Γ. Δάρδανος

Χαρίτου-Φατούρου, Μ & Χαλιμούρδας, Θ. (2014). Νέες τάσεις στη Γνωσιακή-Συμπεριφοριστική Θεραπεία, Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη

Χαλιμούρδας, Θ. & Σωτηροπούλου, Β. (2012). Κατανοώντας την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, Αθήνα: Εκδόσεις ΒΗΤΑ

Χαλιμούρδας, Θ. & Σωτηροπούλου, Β. (2012). Κατανοώντας τον Πανικό και την Αγοραφοβία, Αθήνα: Εκδόσεις ΒΗΤΑ

Χαλιμούρδας, Θ. & Σωτηροπούλου, Β. (2013). Κατανοώντας τις Ειδικές Φοβίες. Ν. Βαϊδάκης (επιμ.), Αθήνα: Εκδόσεις ΒΗΤΑ

Waller, G., Cordery, H., Corstotphine, E., Hinrichsen, H., Lawson, R., Mountford, V., & Russel, K. (2011). Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική Θεραπεία της Διαταραχής Πρόσληψης Τροφής, Β. Παπαγεωργίου (επιστ. επιμ.). Θεσσαλονίκη: University Studio Press

ΣΕΙΡΑ: Κλινική Ψυχολογία – Ψυχοθεραπεία, εκδόσεις ΠΕΔΙΟ

Υπεύθυνη σειράς: Α. Καλαντζή-Αζίζι

Βεντουράτου, Δ. (2009). Εισαγωγή στην ψυχοτραυματολογία και στην τραυματοθεραπεία: Η μέθοδος EMDR

Bennet, P. (2010). Κλινική Ψυχολογία και Ψυχοπαθολογία, (επιστ. επιμ.) Α. Καλαντζή – Αζίζι & Γ. Ευσταθίου

Γονιδάκης, Φ. & Χαρίλα, Ν. (2011). Διαταραχές πρόσληψης τροφής: Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική Προσέγγιση.

Ζαφειροπούλου, Μ., Χαρίλα, Ν., & Αβαγιανού, Π. (2012). (επιστ. επιμ.) Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική Θεραπεία Οικογένειας: Από τη θεωρία στην πράξη.

Ζαφειροπούλου, Μ., Αγγελοσοπούλου, Α., Αβαγιανού, Π. Α., Γκαραγκούνη – Αραίου, Φ. & Ρούση – Βέργου, Χ. Ι. (2012). (επιστ. επιμ.) Δυνατότητες και Δυσκολίες Παιδιού και Εφήβου: Γνωσιακές – Συμπεριφοριστικές Προσεγγίσεις.

Heiden, L.A. & Hersen, M. (2012). Εισαγωγή στην Κλινική Ψυχολογία, (επιστ. επιμ.) Α. Καλαντζή – Αζίζι & Φ. Αναγνωστόπουλος

Καλαντζή – Αζίζι, Α. σε συνεργασία με τους Αγγελή, Κ. & Ευσταθίου, Γ. (2011). Αυτογνωσία και Αυτοδιαχείριση: Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική Προσέγγιση.

Καλαντζή-Αζίζι, Α. & Σοφιανοπούλου, Α. (2015, υπό έκδοση). Εισαγωγή στη Γνωσιακή-Συμπεριφοριστική Θεραπεία Παιδιών και Εφήβων, Αθήνα:Πεδίο.

Westbrook, D., Kennerly, H. & Kirk, J. (2012). Εισαγωγή στη γνωσιακή – συμπεριφοριστική θεραπεία: Τεχνικές και Εφαρμογές. Α. Καλαντζή – Αζίζι & Γ. Ευθυμίου (επιμ.)

ΣΕΙΡΑ: Αυτοβοήθεια-Αυτοεκπαίδευση Εκδόσεις ΠΕΔΙΟ
Υπεύθυνη σειράς: Α. Καλαντζή-Αζίζι

Kennerley, H. (2014). Ξεπερνώντας το Άγχος, Μ. Χαρίτου-Φατούρου (επιμ.)

Gilbert, P. (2014). Ξεπερνώντας την Κατάθλιψη, Δ. Μόνος (επιμ.)

Silove, D. & Manicavasagar, V. (2014). Ξεπερνώντας τον Πανικό, Θ. Καλπάκογλου (επιμ.)

ΣΕΙΡΑ: Βιβλιοθήκη της Ψυχοθεραπείας Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ
Επιστ. Διευθυντής: Γ. Σίμος

Beck, J. (2004). Eισαγωγή στη Γνωστική Θεραπεία, Γ. Σίμος (επιστ. επιμ.)

Fairburn, C. G., Cooper, Z., & Hawker, D. M. (2007). Γνωστική – συμπεριφορική θεραπεία της παχυσαρκίας, Γ. Σίμος (επιστ. επιμ.)

Norman, E. B. & Donald, D.M. Ενισχυμένη γνωστική – συμπεριφορική θεραπεία ζευγαριών.

Σίμος, Γ. (επιμ.) (2010). Γνωστική – Συμπεριφορική Θεραπεία. Ένας οδηγός στην Κλινική Πράξη

Turkingston, D. & Kingdon, D. (2011). Γνωστική Θεραπεία της Σχιζοφρένειας

Young, E. J., Klosko, S., & Weisshaar, E. M. (2008). Θεραπεία Σχημάτων: Ένας οδηγός για το θεραπευτή, Γ. Σίμος (επιστ. επιμ.)

Εκδόσεις Ινστιτούτου Έρευνας και Θεραπείας της Συμπεριφοράς (ΙΕΘΣ)

Αντωνίου, Β., Ευθυμίου, Κ., & Μυλωνά, Κ. (2015). Κοινωνικό άγχος, διεκδικητικότητα και κοινωνική φοβία: Ένα δομημένο ομαδικό πρόγραμμα γνωσιακής – συμπεριφοριστικής θεραπείας . Αθήνα: Εκδόσεις ΙΕΘΣ.

Ευθυμίου, Κ. & Κουλουβάρη, Μ.Σ. (2014). Τεχνικές της Γνωσιακής Συμπεριφοριστικής Θεραπείας, τομ. Α.

Ευσταθίου, Γ., Ευθυμίου, Κ. & Χαρίλα, Ντ. (2014). Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία Διαταραχών Προσωπικότητας.

Ηλεκτρονικές Εκδόσεις ΙΕΘΣ, www.ibrt.gr.

Ευθυμίου, Κ. & Χαρίλα, Ντ. (2013). Ψυχοθεραπευτική Πράξη.

Ευθυμίου, Κ. Μαυροειδή, Α. , Παυλάτου, Ε. & Καλαντζή-Αζίζι, Α. (2013). Πρώτες βοήθειες ψυχικής υγείας.

Καλπάκολου, Θ. (2013). Άγχος και Πανικός

Ελληνικό Περιοδικό Γνωσιακής-Συμπεριφοριστικής Έρευνας και Θεραπείας, (τομ. 1., τευχ. Ιαν-Σεπτ. 2014, εκδ. ΙΕΘΣ και ΕΕΕΣ).

* Διαθέσιμο στη Βιβλιοθήκη του Ινστιτούτου Έρευνας και Θεραπείας της Συμπεριφοράς.