Οι παράμετροι που καθορίζουν τις επιδράσεις ενός διαζυγίου στο παιδί εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες όπως:

• Η συγκρότηση και ψυχοσυναισθηματική ωριμότητα του παιδιού
• Η ποιότητα της σχέσης που είχε το παιδί με τους γονείς του πριν το διαζύγιο
• Η ποιότητα των σχέσεων του παιδιού με παππούδες, φίλους δασκάλους και άλλα σημαντικά πρόσωπα με τα οποία έρχεται σε επαφή.
• Η ένταση, διάρκεια των γονικών συγκρούσεων.
• Η ικανότητα των γονιών να ανταποκριθούν στις ανάγκες του παιδιού στη φάση του διαζυγίου.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να προετοιμάσουν τα παιδιά τους και να τα βοηθήσουν να βιώσουν το διαζύγιο όσο πιο ανώδυνα γίνεται;

• Εξηγήστε – ξεκαθαρίστε στα παιδιά σας ότι δεν είναι υπεύθυνα αυτά για την απόφαση σας να προχωρήσετε στο διαζύγιο. Πείτε στα παιδιά σας ότι το διαζύγιο δεν είναι δικό τους φταίξιμο. Πολλά παιδιά ηλικίας 4-6 ετών ή μεγαλύτερα πιστεύουν ότι το διαζύγιο των γονέων τους είναι το αποτέλεσμα κάτι το οποίο έκαναν τα ίδια τα παιδιά. Για παράδειγμα, μερικά παιδιά μπορεί να πιστεύουν ότι οι γονείς τους χωρίζουν επειδή το παιδί δεν συμπεριφέρεται σωστά ή επειδή δεν τα πάει καλά στο σχολείο. Τα παιδιά χρειάζονται να ακούσουν ξανά και ξανά ότι δεν είναι υπεύθυνα για το διαζύγιο των γονέων τους.

• Εξηγήστε στα παιδιά ότι οι γονείς τους τα αγαπούν και θα συνεχίζουν να τα αγαπούν μετά το διαζύγιο. Ότι η αγάπη τους γι’ αυτά δεν θα αλλάξει. Βοηθήστε τα παιδιά να κατανοήσουν ότι η αγάπη μεταξύ των γονέων και των παιδιών τους είναι κάτι το ξεχωριστό και μοναδικό. Είναι διαφορετική από την αγάπη που νιώθει ο ένας σύντροφος για τον άλλο. Τα ζευγάρια μπορεί να χωρίσουν, αλλά σαν γονείς δεν θα χωρίσουν ποτέ. Τα παιδιά χρειάζονται να ξέρουν και να ακούν ότι η αγάπη που τρέφουν γι’ αυτά οι γονείς τους θα διαρκέσει για πάντα και το διαζύγιο δεν θα το αλλάξει αυτό.

• Βοηθήστε τα παιδιά να χειριστούν την σύγχυση που μπορεί να επιφέρει η δυσκολία στο να σχετίζονται και με τους δυο γονείς. Βοηθήστε τα παιδιά να κατανοήσουν ότι θα υπάρξει κάποια σύγχυση (τουλάχιστον στα αρχικά στάδια) να αντιμετωπίζουν και τους δυο γονείς σε διαφορετικά πλαίσια. Πείτε στα παιδιά σας ότι είναι εντάξει να αγαπούν τόσο την μαμά όσο και τον μπαμπά. Τα παιδιά δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να αισθανθούν ότι πρέπει να συμμαχήσουν με τον ένα ή τον άλλο γονέα ή να ανησυχούν ότι θα χάσουν την αγάπη του ενός ή του άλλου γονέα. Μετά από το διαζύγιο τα παιδιά μπορεί να νιώσουν ότι βρίσκονται στη μέση, ότι πρέπει να διαλέξουν μεταξύ των γονέων τους. Μπορείτε να πείτε στα παιδιά σας, «Μερικές φορές μπορεί να νιώθεις άσχημα επειδή σου λείπει ο μπαμπάς ενώ μένεις με τη μαμά.. Θέλω να ξέρεις όμως ότι η αγάπη και των δυο μας για σένα δεν θα επηρεαστεί καθόλου από αυτή την αλλαγή, το διαζύγιο!»

• Η διαχείριση μιας απώλειας είναι μια διαδικασία. Μην βάλεις πίεση στο παιδί σου να «ξεπεράσει» το διαζύγιο πολύ γρήγορα. Χρειάζεται τον χρόνο του. Επέτρεψε στο παιδί σου να εκφράσει τα συναισθήματα του.

• Μη χρησιμοποιείτε το παιδί ως «αγγελιοφόρο» για επικοινωνία με τον / την πρώην σύζυγο. Δε πρέπει ποτέ να ζητήσετε από το παιδί να δώσει ένα μήνυμα στον άλλο γονιό όπως το «Πες στον πατέρα σου ότι καθυστέρησε να δώσει τα χρήματα για την διατροφή».

• Μη χρησιμοποιείτε το παιδί σας ως κατάσκοπο. Δε πρέπει ποτέ να κάνετε ερωτήσεις στο παιδί σχετικά με την ζωή του / της πρώην συζύγου σας.

• Μη χρησιμοποιείτε το παιδί σας ως σύμμαχο στις γονεϊκές διαμάχες. Να αποφεύγετε πάντα να «φέρνετε» το παιδί σας μέσα στις διαμάχες με τον / την πρώην σύζυγο σας. 

• Μη κριτικάρετε τον / την πρώην σύζυγο σας μπροστά στο παιδί. Να θυμάστε ότι ο / η πρώην σύζυγο σας (δεν έχει σημασία πόσο θυμό νιώθετε) παραμένει ο γονιός του παιδιού σας. Είναι σημαντικό για το παιδί να έχει μια αγαπημένη σχέση και με τους δύο γονείς

• Μη φορτώνετε το παιδί με προσωπικούς φόβους ή υποθέσεις. Μη στρέφεστε στο παιδί για υποστήριξη. Τα παιδιά έχουν ήδη αρκετές δυσκολίες με τις δικές τους ρυθμίσεις χωρίς να τους φορτώνεται με τα δικά σας προβλήματα. 

• Να προσπαθήσει ο γονέας που έχει την επιμέλεια να διατηρήσει τις καθημερινές συνήθειες του παιδιού, που θα του προσφέρουν μια σταθερότητα σε μια περίοδο έντονων αλλαγών, μετά το διαζύγιο.

• Να δείχνουν κατανόηση σε τυχόν δύσκολη συμπεριφορά των παιδιών αλλά παράλληλα να συνεχίσουν να οριοθετούν συμπεριφορές και συνήθειες των παιδιών.

• Να μην επιφορτίσουν τα παιδιά με ευθύνες που δεν αρμόζουν στην ηλικία τους.

• Οι γονείς είναι σημαντικό να φροντίζουν τον εαυτό τους. Να θυμάστε, είναι πολύ σημαντικό να αισθάνεστε καλά εσείς για να μπορέσετε με την σειρά σας να στηρίξετε το παιδί σας σε αυτές τις δύσκολες στιγμές, μετά το διαζύγιο.

Τι να αποφύγετε

• Το παιδί σας δεν είναι αγγελιοφόρος

Η μεταφορά μηνυμάτων από το παιδί σας προς τον ή την πρώην σύζυγο, τού προκαλεί υπερβολικό συναισθηματικό στρες και το φορτώνει με ευθύνες που δεν του ανήκουν και δεν αναλογούν στην ηλικία του. Αν θέλετε να επικοινωνήσετε με τον ή την πρώην σύζυγο, επικοινωνήστε ως ενήλικες: τηλεφωνήστε, γράψτε ηλεκτρονικό μήνυμα, συναντηθείτε για λίγο και συζητήστε αυτά που σας απασχολούν.

• Το παιδί σας δεν είναι ο ψυχοθεραπευτής σας

Μην μοιράζεστε τα αρνητικά συναισθήματα που σας προκαλεί το διαζύγιο με το παιδί σας. Μην αναγκάζετε το παιδί σας να δείξει κατανόηση για τα συναισθήματά σας την ίδια στιγμή που δυσκολεύεται να διαχειριστεί τα δικά του. Ποτέ να μην κριτικάρετε τον ή την πρώην σύζυγο. Να σκέφτεστε ότι, κατ’ αυτόν τον τρόπο, κριτικάρετε το ίδιο σας το παιδί που «κουβαλάει» το 50% του άλλου γονέα στα γονίδιά του. Μην ξεχνάτε πως είσαστε ο γονιός. Είναι ανάγκη να παραμένετε στο ρόλο σας, παραμένοντας ένα υγιές πρότυπο για το παιδί σας.

• Ακούστε το παιδί σας

Τα παιδιά θέλουν να νιώθουν ότι τα καταλαβαίνουν. Ακούστε, λοιπόν, το παιδί σας. Μην του λέτε πώς ή τι να σκεφτεί. Απαντάτε συγκεκριμένα σε ό, τι σας ρωτά, αλλά να θυμάστε ότι γονέας δεν χρειάζεται να έχετε τη λύση σε όλα όσα απασχολούν το παιδί σας. Το γεγονός ότι είσαστε εκεί και το ακούτε είναι το πιο σημαντικό από όλα. Η ανακούφιση έρχεται όταν αισθανόμαστε ότι μας αγαπούν και κατανοούν τα συναισθήματά μας.

• Διορθώστε τα λάθη που έχετε κάνει μέχρι τώρα

Αν συνειδητοποιήσετε ότι, σε κάποια φάση, πριν, κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ή μετά το διαζύγιο, κάνατε κάποια ακούσια λάθη, προσπαθήστε να τα  αποκαταστήσετε. Ποτέ δεν είναι αργά. Τα παιδιά συγχωρούν εύκολα, αν είμαστε ειλικρινείς και ευθείς απέναντί τους. Ζητείστε, λοιπόν, από το παιδί σας συγγνώμη, περιγράφοντας τη συμπεριφορά που θέλετε να αναθεωρήσετε και δεσμευτείτε ότι θα την αλλάξετε εις το εξής. Η αναγνώριση των λαθών μας απαιτεί γενναιότητα ψυχής και αποτελεί ένα εξαιρετικό μάθημα για το παιδί σας, που μαθαίνει να σας εμπιστεύεται.

Τέλος

Ποτέ δεν είναι εύκολο να πούμε σε ένα παιδί ότι η μαμά και ο μπαμπάς χωρίζουν. Για αυτό προτού κάνουμε ο,τιδήποτε πρέπει να είμαστε σίγουροι ο χωρισμός είναι δεδομένος.

• Μιλάμε στο παιδί μας από κοινού.

• Πρέπει να δώσουμε στο παιδί να καταλάβει ότι δεν ευθύνεται αυτό για το χωρισμό μας.

• Επαναβεβαιώνουμε το παιδί ότι η μαμά και ο μπαμπάς θα το αγαπούν για πάντα.

• Παρουσιάζουμε στο παιδί μόνο δεδομένα με τρόπο κατάλληλο για την ηλικία του.

• Βοηθούμε το μικρό παιδί να κατανοήσει την κατάσταση με τρόπους κατανοητούς και κατάλληλους για την ηλικία του.

• Είναι σημαντικό να παρατηρούμε όποιες αλλαγές στη διάθεση του παιδιού μας. Η γλώσσα του σώματος καθώς και αλλαγές στις εκφράσεις του προσώπου είναι σημεία παρατήρησης για το γονέα.

• Τρία πράγματα που πρέπει να αποφεύγονται:

  – Ο ένας γονιός να μιλάει άσχημα στο παιδί για τον άλλον

  – Ο ένας γονιός να μην επιτρέπει στο παιδί να περνάει χρόνο με τον άλλον

  – Ο ένας γονιός να αποσύρεται εντελώς από τη ζωή του παιδιού του

Μαρία Θεοφίλου, Σχολική Ψυχολόγος Πηγή