Η δυσλεξία είναι νευρολογική διαταραχή που συχνά χαρακτηρίζει ολόκληρες οικογένειες και παρεμβαίνει στην εκμάθηση και επεξεργασία της γλώσσας. Η δυσλεξία έχει διαφορετικούς βαθμούς σοβαρότητας και εκδηλώνεται με δυσκολία στην αντίληψη και στην παραγωγή ομιλίας και γλώσσας, στο διάβασμα, στο γράψιμο, στην ορθογραφία, στη γραφή με το χέρι και μερικές φορές στην αριθμητική.

Ένας ορισμός της λέει ότι είναι εξελικτική διαταραχή των ακαδημαϊκών δεξιοτήτων (ανάγνωση, γραφή, αντίληψη μαθηματικών).

Η δυσλεξία δεν είναι το αποτέλεσμα έλλειψης κινήτρων, κάποιας αισθητηριακής βλάβης, ελλιπούς διδασκαλίας ή στερημένων περιβαλλοντικών, κοινωνικών ή άλλων περιοριστικών συνθηκών, αλλά μπορεί να συνυπάρχει με αυτές. Παρατηρείται σε όλους τους πολιτισμούς που έχουν γραπτή γλώσσα και δεν έχει σχέση όπως είπαμε με τη νοητική καθυστέρηση, λόγω του ότι τα άτομα αυτά είναι πιο δημιουργικά με κυρίαρχη την δεξιά πλευρά του εγκεφάλου.

Αν και η δυσλεξία είναι κατάσταση που διαρκεί εφ’ όρου ζωής, τα άτομα με δυσλεξία συχνά ωφελούνται από κατάλληλη και έγκαιρη ψυχολογική και εκπαιδευτική παρέμβαση.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

■ Αναστροφή γραμμάτων και αριθμών.

■ Χαμηλή ικανότητα αποκωδικοποίησης μεμονωμένων λέξεων.

■ Ελλιπής γνώση των συμβόλων και των αντίστοιχων ήχων τους.

■ Συχνά λάθη στην προφορική ανάγνωση.

■ Μάντεμα του τι μπορεί να «λέει» μια λέξη και όχι ανάγνωσή της.

■ Ανορθογραφία.

■ Άσχημος γραφικός χαρακτήρας.

■ Δυσκολίες στον προφορικό λόγο (δηλαδή στην εύρεση κατάλληλης λέξης, στην προφορά, στη γρήγορη ονομασία αντικειμένων).

■ Προβλήματα κατανόησης κειμένου (χρειάζεται βοήθεια στην ανάγνωση «δύσκολων» λέξεων και απεριόριστο χρόνο).

■ Κομπιάζει, καθυστερεί, διστάζει όταν διαβάζει φωναχτά.

■ Παραλείπει, επαναλαμβάνει ή προσθέτει λέξεις στο κείμενο όταν διαβάζει.

■ Δεν αναγνωρίζει γνωστές λέξεις.

■ Πηδάει σειρές, διαβάζει την ίδια σειρά δύο φορές.

■ Χάνει τη θέση του στο κείμενο, ακολουθεί το δάχτυλο του.

■ Δυσκολεύεται να βρει τη βασική ιδέα μιας παραγράφου.

■ Έχει δυσκολία στη χρήση λεξικών, εγκυκλοπαιδειών, χαρτών.

■ Γράφουν με κατοπτρική γραφή (π.χ. Иίτνος αντί Ντίνος)

■ Αντιμεταθέτουν γράμματα, συλλαβές, λέξεις (π.χ. πότρα αντί πόρτα)

■ Παραλείπουν γράμματα, συλλαβές, λέξεις (π.χ. πόρι αντί ποτήρι)

■ Προσθέτουν γράμματα, συλλαβές, λέξεις (π.χ. δορόμος αντί δρόμος)

■ Παρατονίζουν γράμματα, συλλαβές, λέξεις (π.χ. σπιτί αντί σπίτι)

■ Παραφθείρουν λέξεις (π.χ. μάλβι αντί μολύβι)

■ Ακρωτηριάζουν λέξεις (π.χ. τπζια αντί τραπέζια)

■ Διαβάζουν κατά πιθανότητα (π.χ. τραπέζι αντί τρέχω καθώς και οι δύο λέξεις ξεκινούν από τρ, ή βιβλίο αντί αναγνωστικό καθώς αν και πρόκειται για διαφορετικές ηχητικά λέξεις υπονοούν ομοειδές αντικείμενο)

ΑΛΛΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ

■ Συγχέει το δεξί με το αριστερό.

■ Δυσκολεύεται στην εκμάθηση ξένων γλωσσών.

■ Έχει ανάμεικτη προτίμηση για το χέρι με το οποίο θα εκτελέσει κάποιο έργο.

■ Δυσκολεύεται να βρει τη λέξη για κάποιο αντικείμενο.

■ Δυσκολεύεται στη γρήγορη επεξεργασία πληροφοριών.

■ Μπερδεύεται εύκολα με σύνθετες οδηγίες και ερωτήσεις.

■ Δυσκολεύεται να συγκρατήσει λίστα με οδηγίες (μπορεί να εκτελέσει τα ίδια καθήκοντα όταν του τα πουν ένα ένα)

ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ

■ Είναι ανοργάνωτο.

■ Ξεχνάει πράγματα.

■ Είναι ανώριμο και αδέξιο.

■ Συχνά βρίσκεται στο λάθος μέρος τη λάθος ώρα.

■ Κουράζεται υπερβολικά εξαιτίας του βαθμού προσοχής και του κόπου που πρέπει να καταβάλει.

■ Χρησιμοποιεί τακτικές αποφυγής (πηγαίνει συνέχεια για νερό ή στην τουαλέτα).

■ Είναι ο κλόουν της τάξης, έχει διασπαστική συμπεριφορά ή είναι εντελώς αποτραβηγμένος (συνήθως πρόκειται για κραυγές βοήθειας από μέρος του παιδιού). ■ Μοιάζει να ονειροπολεί και να

μην προσέχει.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η έγκαιρη διάγνωση βοηθάει στη σωστή αντιμετώπιση της δυσκολίας. Μια ψυχολογική εξέταση σε βάθος (νοημοσύνη, μνήμη, μαθησιακό προφίλ, συναίσθημα) σε συνεργασία με άλλες ιατρικές ειδικότητες εντοπίζει τη συγκεκριμένη φύση, το βάθος και την έκταση του προβλήματος.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Ειδικευμένοι ψυχολόγοι ή λογοπαιδικοί καταρτίζουν ατομική βοήθεια καθώς και ολοκληρωμένα προγράμματα για τη σωστή αντιμετώπιση της μαθησιακής δυσκολίας

ΤΙ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

Υπάρχουν κάποια έγκυρα σημάδια για την αναγνώριση προβλημάτων ανάγνωσης και γραφής. Οι γονείς θα πρέπει να προσέξουν ΑΝ το παιδί τους:

■ Δεν έχει καλά αναπτυγμένη αντίληψη της γραπτής μορφής έκφρασης.

■ Δεν έχει καλή γνώση των γραμμάτων (όνομα και ήχο).

■ Δεν έχει εκφραστικό λεξιλόγιο.

■ Δεν μπορεί να θυμηθεί μια ολόκληρη πρόταση ή ιστορία.

■ Δεν έχει καλή φωνημική αντίληψη (δηλαδή δεν καταλαβαίνει ότι κάθε φθόγγος έχει άλλη αξία και μπορεί να μεταβάλλει τη σημασία των λέξεων, π.χ. πόνος – τόνος).

■ Δεν μπορεί να κάνει γρήγορη και αυτόματη ονομασία αντικειμένων.

ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΗΛΙΚΙΕΣ

■ Είναι το παιδί έξυπνο σε ορισμένα πράγματα, ενώ «μπλοκάρει» σε άλλα;

■ Έχει δυσκολία στο να ακολουθεί τρεις οδηγίες στη σειρά;

■ Άργησε να μιλήσει ή άργησε να μιλήσει καθαρά;

■ Υπάρχει άλλος στην οικογένεια ή ανάμεσα στους συγγενείς με παρόμοια προβλήματα;

ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ – Δ’ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ

■ Δυσκολεύεται να δει τη σύνδεση ανάμεσα στους ήχους και τα γράμματα.

■ Δυσκολεύεται να «πει» τους ήχους μιας άγνωστης λέξης.

■ Δυσκολεύεται να αναγνωρίσει γνωστές λέξεις.

■ Δυσκολεύεται να καταλάβει ή να θυμηθεί τι διάβασε εξαιτίας του χρόνου και της προσπάθειας που κατέβαλλε για να διαβάσει την καθεμιά λέξη μεμονωμένα.

■ Κάνει πολλά λάθη στην ανάγνωση και γραφή με αντιστροφή γραμμάτων ή αντικατάσταση λέξεων.

■ Αλλά&ι τη σειρά αριθμών, μπερδεύει τα σύμβολα.

7-11 ΕΤΩΝ

■ Έχει ιδιαίτερη δυσκολία με την ανάγνωση ή την ορθογραφία.

■ Αντιστρέφει γράμματα και αριθμούς (π.χ. 15 για 51,3 για ε).

■ Διαβάζει μια λέξη και στη συνέχεια δεν την αναγνωρίζει παρακάτω στη σελίδα ή σε άλλη μορφή (π.χ. στον πληθυνπκό).

■ Γράφει την ίδια λέξη με διαφορετικούς τρόπους, χωρίς να αναγνωρίζει τον σωστό.

■ Έχει δυσκολία συγκέντρωσης στην ανάγνωση και στην ορθογραφία.

■ Έχει δυσκολία κατανόησης του χρόνου και των χρόνων των ρημάτων.

■ Μπερδεύει το δεξί και το αριστερό.

■ Απαντάει στις ερωτήσεις προφορικά αλλά δυσκολεύεται στα γραπτά.

■ Είναι αδέξιο.

■ Δυσκολεύεται με ήχους σε λέξεις (π.χ. αντίληψη ομοιοκαταληξίας).

 

12 ΕΤΩΝ – ΕΝΗΛΙΚΟΙ

■ Κάνουν λάθη στην ανάγνωση.

■ Κάνουν ορθογραφικά λάθη.

■ Εχουν δυσκολία στο να κρατήσουν σημειώσεις ή να αντιγράψουν από πίνακα ή βιβλίο.

■ Δυσκολεύονται στην οργάνωση και στο γράψιμο εκθέσεων, επιστολών ή αναφορών.

Αν η απάντηση στις περισσότερες ερωτήσεις είναι «ναι», καλό θα ήταν να αναζητήσετε τη βοήθεια ενός ειδικού. Ο ειδικός παρεμβαίνει στα συμπτώματα που σχετίζονται με την ανάγνωση, την ορθογραφία και τη γραφή και ο μαθητής βελτιώνεται στους τομείς που υστερεί, μέσω ειδικών μεθόδων διδασκαλίας, ανάπτυξης στρατηγικών και οργάνωσης μελέτης.  Κατά τη διάρκεια του εκπαιδευτικού προγράμματος πρέπει να καλλιεργείται η κατανόηση των κειμένων, ο εμπλουτισμός του λεξιλογίου, η οργάνωση του γραπτού λόγου, ενώ έμφαση πρέπει να δοθεί στη ψυχολογική στήριξη των μαθητών για την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης, προκειμένου να αποφευχθούν δευτερογενείς συναισθηματικές δυσκολίες.

Διαβάστε και το τεστ της της Διεθνούς Ένωσης Δυσλεξίας Davis.

Λίζα Βάρβογλη, ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια