Το κακό έχει παραγίνει. Πας σε ένα σούπερ μάρκετ ή ένα εμπορικό κατάστημα για να ψωνίσεις ένα είδος και βλέπεις αναρίθμητα προϊόντα και μάρκες για αυτό το απλό είδος. Ακόμα και το Lidl που είχε ελάχιστα διαφορετικά προϊόντα για ένα είδος, υπέκυψε και αυτό στην τρέλα της εποχής.
Διακρίνουμε πια έναν έντονο προβληματισμό και μια αδυναμία λήψης αποφάσεων σε όλους, σχετικά με το ποιο ή τι είναι το καλύτερο ή το προϊόν value for money.
Και όμως, σήμερα η διαφορετική επιλογή είναι κριτήριο προόδου σύμφωνα με τους νεοφιλελεύθερους οικονομολόγους. Είναι αυτό που μας διαφοροποιεί από την κεντρικά προγραμματισμένη οικονομία και τη λίθινη εποχή. Και μέχρι τώρα η δυνατότητα επιλογής, μας έδινε ευχαρίστηση.
Έως τώρα. Γιατί ξεφύγαμε. Είναι τόσες οι επιλογές που έχουμε (ακόμα και στα βιβλία) που επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα ζωής. Ο όρος που περιγράφει αυτή την κατάσταση, αποκαλείται “το παράδοξο της επιλογής” (The Paradox of Choice).
Το γιατί συμβαίνει αυτό, αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης ενός Αμερικανού ψυχολόγου του Barry Schwartz.
Ο Schwartz εξηγεί ότι η παροχή πάρα πολλών επιλογών μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους να βιώσουν υψηλά επίπεδα άγχους που θα μπορούσαν τελικά να μετατραπούν σε κατάθλιψη. Βρήκε, ότι όταν δίνεται στους ανθρώπους να επιλέξουν ανάμεσα σε δύο πράγματα, οι άνθρωποι θεωρούσαν σχεδόν αδύνατο να αποφασίσουν μεταξύ των δύο στοιχείων.
Ο Schwartz το όρισε ως απώλεια επειδή ένα άτομο αισθάνεται ότι όταν πρέπει να αποφασίσει για το ένα ή το άλλο πράγμα θα εγκαταλείψει κάτι, και αυτό με τη σειρά του καθιστά είτε την επιλογή λιγότερο ικανοποιητική. Σε αντίθεση με το αν είχαν μόνο μία επιλογή, η οποία έκανε τους ανθρώπους να αισθάνονται ικανοποιημένοι με την απόφασή τους.
Και μας έδωσε τρεις σημαντικούς λόγους, που εξηγούν το φαινόμενο του παράδοξου της επιλογής.
Η απεριόριστη επιλογή, προκαλεί εσωτερική παράλυση. Ένα σούπερ μάρκετ, κάνοντας ένα τεστ, πρότεινε στους καταναλωτές να δοκιμάσουν 24 ποικιλίες μαρμελάδας. Οι πελάτες, είχαν τη δυνατότητα να δοκιμάσουν όσες και όποιες μαρμελάδες ήθελαν, καθώς και να αγοράσουν όσες και όποιες επέλεγαν. Την επόμενη ημέρα, έκανε την ίδια δοκιμασία, αυτή τη φορά όμως με μόλις 6 μαρμελάδες.Το αποτέλεσμα;; Τη δεύτερη μέρα, πουλήθηκαν διπλάσια βαζάκια μαρμελάδας σε σχέση με την πρώτη. Για ποιο λόγο συνέβη αυτό;; Αν η προσφορά είναι πάρα πολύ μεγάλη, ο πελάτης αδυνατεί να αποφασίσει και επιλέγει να μην αγοράσει κάτι.
Η υπερβολικά μεγάλη προσφορά, άρα και δυνατότητα επιλογής, οδηγεί σε περισσότερες κακές αποφάσεις. Αν ρωτήσουμε τους νέους ανθρώπους, τι αναζητούν σε μια ή έναν σύντροφο, θα αναφέρουν τα γνωστά, δηλαδή, εξυπνάδα, καλούς τρόπους, ομορφιά, χιούμορ κ.τ.λ. Όταν όμως έρχεται η ώρα της επιλογής, πόσο άραγε έχουν ληφθεί τα προαναφερθέντα κριτήρια;;
Παλαιότερα, σε ένα χωριό, ένας άντρας μπορούσε να επιλέξει μια σύντροφο, ανάμεσα σε έναν περιορισμένο αριθμό γυναικών, τις οποίες μάλιστα γνώριζε από όταν ήταν παιδί. Σήμερα, ο ίδιος άντρας μπορεί να επιλέξει ανάμεσα σε μια πληθώρα γυναικών, εμπεριέχοντας φυσικά και την “προσφορά” του διαδικτύου. Το στρες και η ανασφάλεια της επιλογής, είναι τόσο μεγάλη, όπου τελικά ένα είναι το κριτήριο που συνήθως επικρατεί: η ομορφιά…οι συνέπειες αυτής της διαδικασίας, είναι πολλές και αρκετά συχνά ολέθριες.
Η απέραντη επιλογή, είναι πηγή μη ικανοποίησης. Πώς μπορούμε να είμαστε απόλυτα σίγουροι ότι επιλέξαμε σωστά;;Η αλήθεια είναι ότι, απόλυτα σίγουροι δεν μπορούμε να είμαστε. Όσο μεγαλύτερη επιλογή έχουμε, τόσο περισσότερο διστάζουμε και τόσο λιγότερο ικανοποιημένοι νοιώθουμε, μετά την επιλογή μας.
★ Τι να κάνουμε λοιπόν, μπροστά στην υπεραφθονία των αγαθών; Ενώπιον της υπεραφθονίας των δυνατοτήτων, όπου η μεγιστοποίηση είναι παράλογη τελειοθηρία;
Μια καλή τακτική, μια καλή λύση και μια τελική επιλογή βάση συγκεκριμένων προσωπικών μας κριτηρίων.Εάν το ερώτημα επεκταθεί και στην επιλογή του ή της ιδανικού/ής συντρόφου, εκεί τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο…Το ιδανικό ή το καλύτερο;;;; Η απόφαση δική μας!!!
Πληροφορίες: Διαδίκτυο – Μαρία Θεοδοσίδου (personal coach)
