Όταν προσπαθείτε να αλλάξετε τη συμπεριφορά των ανθρώπων – για παράδειγμα, ενθαρρύνοντάς τους να τρώνε πιο υγιεινά ή να ανακυκλώνουν περισσότερο – μια συνηθισμένη τακτική μας είναι να παρουσιάζονται στον άλλο επιστημονικά ευρήματα που δικαιολογούν την αλλαγή της συμπεριφοράς.
Όμως, ένα πρόβλημα με αυτήν την προσέγγιση, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Geoffrey Munro στο Πανεπιστήμιο Towson στην Αμερική, είναι ότι όταν οι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με μία επιστημονική έρευνα, η οποία έρχεται σε σύγκρουση με την προσωπική τους άποψη, επικαλούνται μια σειρά από διάφορες απόψεις για να μειώσουν τα ευρήματα αυτά.
Ίσως το πιο συνηθισμένο από αυτά είναι η αμφισβήτηση της μεθοδολογικής ορθότητας της έρευνας. Ωστόσο, αυτό συχνά δεν είναι δυνατό λόγω έλλειψης λεπτομερειών. Σε αυτή την περίπτωση, η έρευνα του Munro υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι συχνά κρίνουν ότι το υπό εξέταση θέμα δεν είναι επιδεκτικό μιας επιστημονικής έρευνας. Επιπλέον, ο Geoffrey Munro διαπίστωσε ότι, έχοντας καταλήξει σε αυτό το συμπέρασμα για το συγκεκριμένο θέμα, οι σκεπτικιστές θα γενικεύσουν την πίστη τους για την επιστημονική ανικανότητα και σε άλλα θέματα. Ο Munro αναφέρει ότι υιοθετώντας τη γενική ιδέα ότι ορισμένα θέματα είναι πέρα από την εμβέλεια της επιστήμης, αυτοί οι άνθρωποι είναι σε θέση να διατηρήσουν την πίστη στη δική τους πνευματική αξιοπιστία, αντί να αισθάνονται ότι έχουν επιλεκτικά απορρίψει δυσάρεστα ευρήματα.
Λοιπόν, πώς μπορούν να αλλάξουν οι λανθασμένες ισχυρές πεποιθήσεις; Πώς μπορούν τα επιστημονικά στοιχεία να ξεπεράσουν την αμυντική αντοχή αυτών των πεποιθήσεων;
Οι άνθρωποι δυστυχώς νιώθουν πως τα επιστημονικά στοιχεία μπορεί να είναι απειλητικά όταν αμφισβητούν μια σημαντική πεποίθηση τους. Τους κάνει να αισθάνονται ανήσυχοι, αναστατωμένοι ή/και ντροπή. Τους κάνει να αμφισβητούν τη δική τους ευφυΐα, την ηθική τους θέση και τις ομαδικές συμμαχίες. Επομένως, οι πιο αποτελεσματικοί τρόποι για να σπάσει κανείς την αντίσταση τους στα επιστημονικά συμπεράσματα που προκαλούν τις πεποιθήσεις τους, είναι να παρουσιαστούν τέτοια συμπεράσματα με μη απειλητικούς τρόπους.
Για παράδειγμα, ο Geoffrey Cohen και οι συνάδελφοί του έχουν δείξει ότι η επιβεβαίωση των αξιών ενός ατόμου, πριν από την παρουσίαση επιστημονικών συμπερασμάτων που να προκαλούν τις πεποιθήσεις του, καταστρέφει τη συνήθη αντίσταση. Με άλλα λόγια, η επιστήμη δεν είναι τόσο απειλητική όταν θα έχεις την ευκαιρία να ενισχύσεις το σύστημα αξιών σου.
Δηλαδή, η διαμόρφωση επιστημονικών συμπερασμάτων με τρόπο που να συνάδει με τις αξίες του κόσμου είναι πιο αποτελεσματική από την αμφισβήτηση αυτών των ίδιων αξιών. Έρευνα από τον Geoffrey Cohen δείχνει ότι η μείωση των αρνητικών συναισθηματικών αντιδράσεων που νιώθουν οι άνθρωποι, ως απόκριση στα επιστημονικά στοιχεία που προκαλούν (αρνητικά) τις πεποιθήσεις τους, μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να αποδεχτούν περισσότερο τα στοιχεία.
Αυτό το πέτυχε ο Κοέν δίνοντας στους συμμετέχοντες μια άλλη πηγή (κάτι διαφορετικό από τα επιστημονικά συμπεράσματα που διάβασαν) στην οποία θα μπορούσαν να αποδώσουν τις αρνητικές συναισθηματικές τους αντιδράσεις. Αν και αυτό μπορεί να είναι δύσκολο να εφαρμοστεί εκτός εργαστηρίου, πιστεύουν οι ερευνητές ότι άλλοι παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν τον βαθμό στον οποίο εμφανίζονται αρνητικές συναισθηματικές αντιδράσεις.
Για παράδειγμα, μια πηγή που μιλάει με ταπεινότητα είναι λιγότερο αναστατωμένη από έναν σαρκαστικό και αλαζονικό ειδήμονα. Ομοίως, η χρήση επιστημονικών λέξεων και φράσεων τύπου ανακάλυψης (π.χ. «μάθαμε ότι…» ή «οι μελέτες αποκάλυψαν ότι…») μπορεί να είναι λιγότερο προκλητική συναισθηματικά από επιστημονικές λέξεις και φράσεις τύπου συζήτησης (π.χ. «υποστηρίζουμε ότι …» ή «διαφωνούμε με το τάδε και το υποστηρίζουμε…»). Στην πραγματικότητα, οτιδήποτε προκαλεί συναισθηματικά είναι πιθανό να οδηγήσει σε αμυντική αντίσταση εάν φαίνεται ότι η επιστήμη ή η πηγή της είναι έξω από τις πεποιθήσεις της ομάδας. Επομένως, η αποφυγή προκλητικών λέξεων είναι ζωτικής σημασίας.
_________________________________
Munro, G. (2010). The Scientific Impotence Excuse: Discounting Belief-Threatening Scientific
